نقش‌آب
نقش‌آب (نقشاب)، فیلیگران، ته‌نقش یا واتر مارک، علائمی هستند که در زمینه‌های کاغذها، تمبرها یا اسکناس‌ها قرار داده می‌شوند و در حالت عادی قابل مشاهده نیست ولی اگر کاغذ یا تمبر در برابر آفتاب یا چراغ گرفته شود پدیدار می‌شوند.
نقش‌آب‌های علائمی بسیار متفاوتی هستند که هر کارخانه کاغذسازی نشانه‌های ویژه خود را در آن قرار می‌دهد. بیشتر نقش‌آب‌ها نشان‌دهندهٔ نام و علامت ویژه کارخانه کاغذ است و سال ساخت آن کاغذ را نیز می‌توان از آن دریافت. نقش‌آب در طول عملیات ساخت ورق‌های کاغذی با استفاده از غلتکی ظریف در داخل آن‌ها ایجاد می‌شود.
بررسی نقش‌آب‌ها برای شناسایی تاریخ و مشخصات دست‌نوشته‌های و کتاب‌های قدیمی ناشناس اهمیت ویژه‌ای دارد.
در بسیاری از دست‌نوشته‌ها و کتاب‌های ایرانی دوران قاجار و پیش از آن به‌ویژه در فرمان‌های شاهانه، عقدنامه‌ها و قباله‌ها از کاغذهای نقش‌آب‌دار روسی و انگلیسی استفاده شده‌است. بازشناسی این نقش‌آب‌ها برای شناسایی مشخصات شماری از این آثار تنها راه ممکن بوده‌است.
واژهٔ نقش‌آب از آن‌جا آمده‌است که در آن قسمت کاغذ که نقش‌آب نشسته‌است فیبرها کم توده می‌شوند تا نقشی شفاف و آب‌گون در آن پدید آید.
جستارهای وابسته
محتوای تصویر، گام نهایی در نقشابزنی پایدار، نصرالله مقدم چرکری، سید مجتبی بنائی
منابع
- کریم‌زادهٔ تبریزی، محمدعلی، اسناد متفرقهٔ قدیمی مربوط به ایران، لندن: ۱۳۸۶، شابک: ۹۷۸۰۹۵۳۴۹۲۹۵۴، ص۳۳۴.
- جعفری مذهب، محسن، سالیابی نسخه‌های بدون تاریخ بر اساس واترمارک نامه بهارستان، شمارة ۹ و ۱۰، بهار تا زمستان ۱۳۸۳
- جعفری مذهب، محسن، سه رساله دربارة ته نقش (واترمارک/ فیلیگران)، گنجینة اسناد، ش ۶۶، تابستان ۱۳۸۶
- ↑ فرهنگ واژگان و اصطلاحات کتاب و صنعت نشر، بازدید: مارس ۲۰۱۰.
- ↑ «ته‌نقش» [رمزشناسی] هم‌ارزِ «watermark»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر سیزدهم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی (ذیل سرواژهٔ ته‌نقش)
- ↑ بهزا بایگانی‌شده در ۱۶ فوریه ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine، بازدید: مارس ۲۰۱۰.