نی‌نامه
نی‌نامه نامی است که به ۱۸ بیت نخست دفتر اول مثنوی معنوی نوشتهٔ مولانا جلال‌الدین محمد بلخی داده‌اند. این ابیات چکیده‌ای از مفهوم ۶ دفتر مثنوی است.
مضمون
مضمون اصلی ابیات نی‌نامه این است که تخلی نفس که موجب رسیدن به قابلیت دریافت عنایات غیبی است جز با وساطت و اشارت اشخاصی که مظهر نور خدا هستند میسر نخواهد بود.
متن نی‌نامه
| بشنو این نی چون شکایت می‌کند | از جُدایی‌ها حکایت می‌کند | |
| کَز نیستان تا مرا بُبریده‌اند | در نَفیرم مرد و زن نالیده‌اند | |
| سینه خواهم شَرحه‌شَرحه از فِراق | تا بگویم شرحِ دردِ اشتیاق | |
| هر کسی کو دور ماند از اصل خویش | بازجوید روزگارِ وصلِ خویش | |
| من به هر جمعیتی نالان شدم | جُفت بدحالان و خوش‌حالان شدم | |
| هر کسی از ظَنِ خود شد یارِ من | از درون من نَجُست اسرارِ من | |
| سِرِ من از نالهٔ من دور نیست | لیک چشم و گوش را آن نور نیست | |
| تن ز جان و جان ز تن مستور نیست | لیک کس را دید جان دستور نیست | |
| آتش است این بانگ نای و نیست باد | هر که این آتش ندارد، نیست باد | |
| آتش عشق است کَاندَر نِی‌فُتاد | جوشش عشق است کَاندر مِی فُتاد | |
| نی حریف هر که از یاری برید | پرده‌هایش پرده‌های ما درید | |
| همچو نی زَهری و تَریاقی که دید؟ | همچو نی دمساز و مشتاقی که دید؟ | |
| نی حدیث راه پُرخون می‌کند | قصه‌های عشق مجنون می‌کند | |
| محرم این هوش، جز بی‌هوش نیست | مَر زبان را مُشتری جُز گوش نیست | |
| در غم ما روزها بی‌گاه شد | روزها با سوزها همراه شد | |
| روزها گر رفت گو: رو باک نیست | تو بمان، ای آن که چون تو پاک نیست | |
| هرکه جز ماهی زِ آبش سیر شد | هرکه بی روزیست روزش دیر شد | |
| درنَیابَد حالِ پُخته هیچ خام | پس سُخن کوتاه باید، وَِالسَلام |
منابع
- ↑ زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۸۰هجری شمسی)، پله پله تا ملاقات خدا، در باره زندگی، اندیشه و سلوک مولانا جلال الدّین رومی، تهران: انتشارات علمی
- ↑ Norman Calder, Jawid Ahmad Mojaddedi, Andrew Rippin, Classical Islam, Routledge, 2003p.253
- ↑ ابراهیم رنجبر. «تحليل داستان شاه و کنيزک در مثنوی مولوی» (PDF). سامانه نشریات دانشگاه اصفهان. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۴ آوریل ۲۰۱۴.
- ↑ مولانا جلال‌الدین محمد بلخی (۱۳۸۴)، مثنوی معنوی، به کوشش میر جلال‌الدین کزازی. (ویراست نسخه رینولد نیکلسون)، تهران: سراب نیلوفر، شابک ۹۶۴-۹۵۵۶۰-۹-۵