نیروی دریایی شاهنشاهی هخامنشی
نیروی دریایی شاهنشاهی هخامنشی (به پارسی باستان: 𐎴𐎠𐎺, nāva) نیروی دریایی باستانی امپراتوری پارس بود که میان سال‌های ۵۲۵ پیش از میلاد تا ۳۳۰ پیش از میلاد، خدمت‌گذاری می‌کرد. ایجاد سازمان، زیرساخت و اساس مالی نیروی دریایی هخامنشی به داریوش بزرگ نسبت داده شده‌است. نیروی دریایی هخامنشی نخستین «نیروی دریایی پادشاهی» واقعی بود که در تاریخ پدید آمد.
| نیروی دریایی شاهنشاهی هخامنشی 𐎴𐎠𐎺 | |
|---|---|
| فعال | ۵۲۵ پ.م–۳۳۰ پ.م |
| کشور | شاهنشاهی هخامنشی |
| گونه | نیروی دریایی باستانی |
| اندازه | حداقل ۳۶۰۰۰ تا ۴۲۰۰۰ مرد (برآوردهای مدرن) |
| Central Base | |
| Fleet |
|
| نبردها |
|
| فرماندهان | |
| نشان | |
| پرچم دریایی | |
پیش‌زمینه‌ها و سازمان
ایجاد سازمان، زیرساخت و اساس مالی نیروی دریایی هخامنشی به داریوش بزرگ نسبت داده شده‌است.
آوی باخنهایمر، نویسنده، محقق، استاد دانشگاه و باستان‌شناس استرالیایی، در نشست تخصصی دریانوردی در امپراتوری هخامنشی در دی ۱۳۹۸، با تاکیدکردن بر اهمیت پژوهش بر روابط ایرانیان و منابع آبی در دوران هخامنشیان، بیان داشت که با وجود سندهایی تاریخی و باستان‌شناسی، دربارهٔ سروکار ایرانی‌ها با منابع آبی، کمتر به ماهیت و گونهٔ آن، پرداخته‌اند. او همچنین اعلام کرد که «در واقع، هخامنشیان نه تنها به مدیریت و بهره‌برداری از منابع روزمینی جهان اطراف خود مشغول بودند بلکه با فرستادن ناوگان‌های اطلاعاتی به کاوش در دریاهای اطراف خویش، رودخانه‌ها و اقیانوس‌ها نیز می‌پرداختند».
باخنهایمر با تأکید بر این که نخستین نیروی دریایی ثابت جهان در دوران داریوش یکم بنیان گذاشته شد، افزود: «هخامنشیان در دورانشان، در یک کشاکش جغرافیای سیاسی گرفتار بودند که نقطهٔ اتکا و ثقل آن، دریانوردی در مدیترانه بوده‌است». همچنین اعلام شد که در این دوره، سه نیروی دریایی بزرگ، یعنی نیروی دریایی یونان، فینیقی و مصر، در عمل، در دریای مدیترانه حکم‌ران بوده‌اند و با توجه به اینکه برای هخامنشیان که در زمین، ارتشی منظم و پیروز داشتند، چیرگی بر دریا نیز برای آنان مهم شمرده شده‌است و پس از بازگشت خشایارشا از نبرد با یونانیان، سیاستشان برای کنترل این سه نیروی دریایی، از مهم‌ترین سوهای روابط خارجی این شاهنشاهی بوده‌است.
منابع تاریخی کنونی، نشان داده‌اند که هخامنشیان تا چه اندازه‌ای بر مدیریت منابع آبی سفارش کرده‌اند و در این راه، چگونه به کاوش ساحل شرقی آفریقا و رودخانه سند مشغول شده‌اند. نقش‌های بر روی سکه‌های دوره نیز نشانگر دیگری از این هستند که ناوگان هخامنشی، از چه واحدها و مواردی ساخته شده بوده‌است و اینکه چگونه چنین ناوگانی، سازماندهی می‌شده‌است.
پیشینه
پژوهشگران پیشینهٔ عملکرد این نیروی دریایی را به دو دوران جداگانه از ۵۲۵ تا ۴۷۹ و از ۴۷۹ تا ۳۳۰ پیش از میلاد دسته‌بندی کرده‌اند.
نوآوری و فناوری‌ها
سرعت کشتی‌های هخامنشی میان ۴ تا ۱۴ کیلومتر تخمین زده‌اند؛ یکی از نوآوری‌هایی که در طراحی و ساختن کشتی‌ها در دوران هخامنشیان رخ داد، ساخت کشتی‌های ۳ ردیف پارویی است؛ چنین سازه‌هایی، در نبردها سرعت و توان دفاعی ویژه‌ای داشتند.
تأثیر و میراث
نیروی دریایی هخامنشی نخستین «نیروی دریایی پادشاهی» واقعی بود که در تاریخ پدید آمد.
نیروهای دریایی تا اندازه بسیاری رعایای ساحلی امپراتوری هخامنشی را زیر تأثیر بردند. آنان زیر کنترل محکم‌تری از پایتخت قرار گرفتند و به‌شدت درگیر اردوکشی‌های نظامی هخامنشیان بودند.
نگارخانه
جستارهای وابسته
- پیشینه نیروی دریایی در ایران
- نیروی دریایی شاهنشاهی ساسانی
منابع
- ↑ Bachenheimer, Avi (2018), Old Persian: Dictionary, Glossary and Concordance, John Wiley & Sons, p. 198, ISBN 978-1-70537-349-1.
- ↑ Wallinga, H. T. (2007), "Ancient Navies, Persia", in Hattendorf, John J. (ed.), The Oxford Encyclopedia of Maritime History, Oxford University Press, doi:10.1093/acref/9780195130751.001.0001, ISBN 978-0-19-530740-5.
- ↑ Farrokh, Kaveh (2007). Shadows in the Desert: Ancient Persia at War. Osprey Publishing. pp. 68–69. ISBN 978-1-84603-108-3.
- ↑ «تاسیس نخستین نیروی دریایی جهان در دوره داریوش هخامنشی». ایرنا. ۲۰۱۹-۱۲-۳۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۱-۰۵-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۹.
- ↑ Wallinga, H. T. (2007), "Ancient Navies Persia", in Hattendorf, John J. (ed.), The Oxford Encyclopedia of Maritime History, Oxford University Press.
- ↑ Wallinga, H. T. (2005), Xerxes' Greek Adventure: The Naval Perspective, BRILL, pp. 14–18, doi:10.1163/9789047406549, ISBN 978-90-04-14140-7.