نورگیر سقف
نورگیر سقف (یا بامتاب) یا پنجرهٔ سقفی انتقالدهندهٔ نور است. این نورگیرها همه یا بخشی از فضای سقف ساختمان را به منظور روشنسازی تشکیل میدهند.
نورگیرهای سقفی باز شونده برای تهویه هوا و تأمین نور طبیعی از سقف بسیار مناسب هستند. نمونههایی که در بازار موجود هستند هم قابل کنترل از لحاظ باز و بسته شدن و هم دارای عایق کاری مناسبی میباشند. در این نوع نورگیرها، عایق بودن در مقابل باد و باران بسیار اهمیت دارد. همواره سعی کنید از شیشههای ۲ جداره در سقف استفاده کنید، زیرا عایق بودن آن از لحاظ گرمایشی بسیار مهم است. نمونههای بازشوی سقفی که با فنر باز و بسته میشوند توسط زنجیری قابل کنترل هستند، اما بازشوهایی که روی ریل دندانه دار باز و بسته میشوند، کاراتر میباشند. بازشوهایی که دو جداره هستند دارای قابلیتهای زیادی میباشند، از جمله اینکه بیتفاوت به جهت باد هستند. در مناطقی که باد و باران شدیدی دارند بهتر است که بازشو را از ناملایمات جوی دور نگه داریم. بازشوهایی که در بالای حمام و آشپزخانه قرار میگیرند فضای مناسبی برای تخلیه هوای مرطوب این اماکن به وجود میآورند. مقدار هوای جریان یافته از سقف، بستگی به جهت، سرعت باد، تغییر فشار و تفاوت درجه حرارت داخل و خارج دارد. هوای خنک، گهگاه از همان مجرایی که نور وارد فضا میشود، جریان مییابد، اما غالباً هوای گرم است که از این فضا مجال بیرون رفتن پیدا میکند. این نورگیرها در سبک معماری قدیم رومی استفاده میشده مانند پنجره گرد زیارتگاه. پنجرههای سقفی بسته لعابی از انقلاب صنعتی که باعث پیشرفتهایی در ساخت تولید شیشه شد استفاده شدهاست. تولید تودهای واحدهای از پیشساخته از نیمه قرن بیستم پنجرههای سقفی را برای بسیاری از کاربردها و زمینهها ایجاد کردهاست. حفظ انرژی باعث انگیزه جدید، ابداع طراحی، گزینههای انتقال و سیستمهای طبقهبندی، بازده بیشتر پنجرههای هوارسانی سقف شدهاست.
توصیف
انواع پنجرههای سقفی شامل پنجرههای پشت بام، پنجرههای سقفی یکه، دستگاههای روشنسازی لولهای، جام اندازی شیب دار و پنجرههای سقفی معمولی میباشند. کاربردها شامل:
- عاملهای روشنسازی معمولاً برای ورود مستقیم و غیرمستقیم نور خورشید از طریق نورافکنی بالا به کار برده میشوند.
- فراهم کردن رابطه بصری به محیط بیرون نسبت به ساکنان داخلی میباشد.
- ساختمان قابل تحمل – گرمایش غیرفعال خورشیدی با دستگاههای عملی، تهویه برای خنکسازی غیرفعال و مبادله هوای تازه
پنجره سقفی یکه ثابت متشکل از چارچوب ساختاری محافظ یک قاب لعابکاری میباشد (بخش انتقال دهنده نور، که عمدتاً از شیشه یا پلاستیک تشکیل میشود)
پنجره سقفی که عملی پنجره لعابی متصل و نگه داشته شده توسط قاب را بکار میبرد زمانیکه در دسترس ساکنَان میباشد این نوع نیز پنجره سقفی نامیده میشود.
دستگاه پنجرهای سقفی لولهای
در روشنسازی فعال، دستگاه روشنسازی لولهای را به کار میبرد. واحد ثابت نصب شده در پشت بام عامل پنجره سقفی میباشد که نور خورشید را جمع میکند و توسط لوله بصری انتقال دهنده نور به عامل پراکنش نور توزیع میکند. با کوچک شدن قطر، آنها میتوانند برای روشنسازی فضاهای کوچکتر مانند راهروها و نور انعکاسی در گوشههای تاریکتر فضاها بکار برده شوند.
جاماندازی شیبدار
جام اندازی شیب دار با پنجرههای سقفی دیگر فرق میکند که در آن یک مجموعه شامل نقاشیهای چندگانه در سیستم قاببندی میباشند، معمولاً برای پروندههای مشخص طراحی میشوند و در بخشهایی در محل نصب میشوند.
سبک معماری خورشیدی
پنجرههای سقفی بهطور گسترده در طراحی روشسازی برای ساختمانهای مسکونی، عمومی و تجاری بکار برده میشوند. روشنایی افزایش یافته میتواند منجر به مصرف کمتر نور پردازی الکتریکی و لعاب کاری پنجره به اندازه کوچکتر باعث (روشنایی غیر مستقیم) صرفه جویی در انرژی، پایین آوردن هزینهها و کاهش دادن تأثیرات محیطی میشود. روشنسازی میتواند مصرف انرژی روشنایی را در بعضی از ساختمانها تا بیش از ۸۰٪ کاهش دهد. روشنایی از بالا (پنجرههای سقفی) برای به حد اکثر رساندن روشنایی، به خوبی با روشنایی غیرمستقیم (پنجرهها) کار میکنند. روشنایی بالا قادر به روشن کردن بخشهای متمرکز ساختمان میباشد. روشنسازی در تمام روز هم از روشنایی محیط آسمان و هم قرارگیری مستقیم در معرض نور خورشید در دسترس میباشد. لعابکاری مدرن شفاف یا مات میتواند برای جلوگیری از تابش خیرهکننده بکار برده شود و به تسخیر نور خورشید در گوشههای پایین و پراکنش نور به بخشهای وسیع تر فضای کف کمک کند. حتی در روزهای ابری، روشنایی بالا از پنجرههای سقفی سه تا ده برابر مؤثر تر از روشنایی غیرمستقیم میباشد.
مولد شیشه
بسیاری از پیشرفتهای اخیر هم در ساختار شیشهای و هم پلاستیکی از همه انواع پنجرههای سقفی استفاده کردهاند. بعضی از پیشرفتها عملکرد حرارتی را افزایش میدهند، بعضیها بر حفظ کردن و بهکارگیری پتانسیل روشنایی تمرکز کردهاند و بعضیها برای بالا بردن استحکام، دوام، مقاومت در برابر حرارت و دیگر مقیاسهای عملکردی طراحی میشوند. پنجرههای سقفی هوارسانی معاصر، پنجرههای شیشهای را به کار میبرند که معمولاً از واحدهای شیشهای عایق بندی پوشیده شده تشکیل شده با دو قطعه شیشه را بکار میبرند. این نمونه از فراوردههای مشمول مالیات برای انتقال مرئی میباشند. از مجموعههای با سه قاب گاهی میتوانند در سردترین مناطق جوی از نظر هزینه تنظیم شوند، اما آنها مقدار نور را با اضافه کردن لایه سوم از دست میدهند.
پلاستیک
پنجرههای لعابدار پلاستیکی معمولاً در بسیاری از پنجرههای سقفی و روشنکنندههای لولهای استفاده میشوند. این مجموعهها معمولاً از نظر حرارتی شامل گنبدهای تشکیل شده میباشند، اما شامل شکلهای پرسی غیرمعمول میباشد. پنجرههای سقفی گنبدی معمولاً در سقفهای با شیب کم بکار برده میشوند. شکلهای گنبدی باعث حرکت آب و خاکسترهای آتش میشود.
منابع
- رایت، دیوید. الفبای معماری پایدار (با رویکرد معماری خورشیدی).