حساب کاربری
​
زمان تقریبی مطالعه: 3 دقیقه
لینک کوتاه

نمادگذاری‌های مشتق

در حساب دیفرانسیل تنها یک نوع نمادگذاری واحد برای مشتق وجود ندارد و نمادگذاری‌های مختلفی توسط ریاضی‌دان‌ها استفاده شده‌است. در هر زمینه‌ای خاص٬ برخی نمادها مفیدترند.

فهرست

  • ۱ نمادگذاری لایب‌نیتز
  • ۲ نمادگذاری لاگرانژ
  • ۳ نمادگذاری اویلر
  • ۴ نمادگذاری نیوتون
  • ۵ نمادگذاری در حساب برداری
  • ۶ دیگر نمادگذاری‌ها
  • ۷ پیوند به بیرون
  • ۸ منابع

نمادگذاری لایب‌نیتز

dy
dx
d²y
dx²

معمول‌ترین نمادگذاری استفاده‌شده مربوط به لایب‌نیتز است.در این نمادگذاری مشتق y

نسبت به x
می‌شود: d y d x

و مشتق‌های مرتبه‌های بالاتر چنین نمایش داده می‌شوند:

d n y d x n , d n ( f ( x ) ) d x n ,  or  d n d x n ( f ( x ) )

نمادگذاری لاگرانژ

یکی دیگر از نمادگذاری های پرکاربرد ٬توسط ژوزف لویی لاگرانژ ابداع شده‌است.سه مرتبه‌ی اول مشتق چنین اند: f ′

٬ f ″
٬ f ‴

و مشتق مرتبه n

نیز به صورت f نشان داده می‌شود.

نمادگذاری اویلر

در نمادگذاری لئونارد اویلر مشتق به شکل یک عملگر دیفرانسیلی به شکل D

که قبل از تابع می‌آید نمایش می‌یابد:

مشتق اول: D f

مشتق دوم: D 2 f

مشتق nام: D n f

معمولاً متغیری که نسبت به آن مشتق گرفته‌می‌شود را هم این‌طور نشان می‌دهند: D x n y

نمادگذاری نیوتون

ẋ ẍ

در نمادگذاری نیوتن ٬ مشتق با قرار دادن نقطه بالای تابع مورد نظر نمایش می‌یابد.این نوع نمایش مشتق٬ بیشتر برای مشتق زمانی و حداکثر تا مرتبه‌ی دوم کاربرد دارد:

y ˙ = d y d t

و y ¨ = d 2 y d t 2

نمادگذاری در حساب برداری

در حساب برداری ٬ابتدا یک عملگر دیفرانسیلی با نام عملگر دل تعریف می‌کنیم:

∇ = ( ∂ ∂ x , ∂ ∂ y , ∂ ∂ z )

حال گرادیان در دستگاه دکارتی چنین تعریف می‌شود:

g r a d φ = ( ∂ φ ∂ x , ∂ φ ∂ y , ∂ φ ∂ z )

,

= ( ∂ ∂ x , ∂ ∂ y , ∂ ∂ z ) φ
,
= ∇ φ
.

دیورژانس روی یک میدان برداری عمل می‌کند و به این شکل‌ها نمایش داده‌می‌شود:

d i v A = ∂ A x ∂ x + ∂ A y ∂ y + ∂ A z ∂ z
,
= ( ∂ ∂ x , ∂ ∂ y , ∂ ∂ z ) ⋅ A
,
= ∇ ⋅ A
.

عملگر لاپلاسین : Δ = ∇ 2

عملگر لاپلاسین خوانده می‌شود:

d i v g r a d φ = ∇ ⋅ ( ∇ φ )

= ( ∇ ⋅ ∇ ) φ = ∇ 2 φ = Δ φ
,

و عملگر کرل یا تاو٬ c u r l A

یا r o t A
که روی میدان برداری A عمل می‌کند به این صورت‌ها قابل نمایش است:

c u r l A = ( ∂ A z ∂ y − ∂ A y ∂ z , ∂ A x ∂ z − ∂ A z ∂ x , ∂ A y ∂ x − ∂ A x ∂ y )

دیگر نمادگذاری‌ها

برخی روش‌های دیگر برای نمایش مشتق ٬ در حساب چندمتغیره یا آنالیز تانسوری استفاده می‌شود.برای مثال:

f x = d f d x

f x x = d 2 f d x 2 .

و

∂ f ∂ x = f x = ∂ x f = ∂ x f ,

البته دو نماد آخر تنها در فضای اقلیدسی یکسانند و روی خمینه ها یکی نیستند.

پیوند به بیرون

  • Earliest Uses of Symbols of Calculus, maintained by Jeff Miller.

منابع

  • Mathematical Analysis I & II,V.A Zorich
آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.