نظریه یاخته
یکی از مفاهیم بنیادین زیست‌شناسی نظریهٔ سلولی یا نظریهٔ یاخته (cell theory) است که بنا بر آن: تمام موجودات زنده (جانوران-گیاهان-تک‌یاختگان) از یاخته و فراورده‌های فعالیت یاخته پدید آمده‌اند. این نظریه با پژوهش‌های بسیاری که در سدهٔ نوزدهم توسط پژوهشگرانی مانند دوتروشه (در سال ۱۸۲۴)، تورپن (در سال ۱۸۲۶) انجام شد شکل گرفت و کمی پس از طرح آن مشخص شد که هر یاخته از تقسیم یاخته‌ای پیش از خود پدید می‌آید. پس از چندی، نشان داده شد که همانندی‌های اساسی در فعالیت‌های سوخت‌وسازی همهٔ یاخته‌ها وجود دارد و فعالیت جاندار روی‌هم‌رفته نتیجهٔ مجموع فعالیت‌ها و برهم‌کنش واحدهای یاخته‌ای سازندهٔ آن است.
نظریهٔ یاخته تأثیر زیادی بر همهٔ زمینه‌های پژوهشی زیستی داشته‌است. پیشرفت و تکامل زیست‌شناسی یاخته‌ای در سدهٔ بیستم به دو دلیل عمده بوده‌است: افزایش حد تفکیک وسایل تجزیه که مهم‌ترین آن‌ها میکروسکوپ الکترونی و فنون مربوط به پراکندگی پرتو ایکس می‌باشد. نزدیکی یاخته‌شناسی با رشته‌های دیگر پژوهش زیستی به ویژه با ژنتیک، فیزیولوژی و زیست‌شیمی که سرانجام به از میان رفتن مرزهای ساختگی این علوم و ایجاد دانشی بر پایهٔ ساختمان مولکولی یاخته انجامید.
تاریخچه
فلاسفه و طبیعی‌دانان قدیم به ویژه ارسطو در عهد باستان ، به این نتیجه رسید که جانوران و گیاهان ، با همه پیچیدگی که در سازمانشان وجود دارد، تنها از تعداد کمی از اجزایی که در هر یک از آن‌ها تکرار شده ، ساخته شده‌اند. با اختراع عدسیهای بزرگ در سال (1665) ، «رابرت هوک» برشهای چوب پنبه‌ای ساختمان سلولی را کشف کرد. در همان زمان «آنتون لون هوک» با میکروسکوپ ساده خود موجودات تک سلولی را در آب راکد مشاهده کرد.
«شلایدن» و «شوان» در سال (1839) ، نظریات خود را به صورت نظریه سلولی ارائه دادند که بر اساس آن کلیه موجودات زنده از واحدهای ساختمانی به اسم سلول ساخته شده‌اند. از حدود سال 1950 روشهای مشاهده سلولها با میکروسکوپ الکترونی دقیق‌تر شد و به تدریج فرا ساختار سلولی مشخص گردید و نتایج بدست آمده ، تصورات پژوهشگران را در مورد طرز کار سلول متحول ساخت.
منابع
- شریعت‌زاده، محمدعلی و مجد، احمد: راهنمای عملی زیست‌شناسی سلولی ومولکولی. دانشگاه اراک: ۱۳۸۸، ویرایش اول، چاپ دوم. شابک: ۹۶۴۷۳۲۰۳۹۶.
- اوزیادی‌چی، ارسلان: از سلول تا سلول انسان، مترجم: محمد کاظم‌زاده آزاد، ویراستار: پیمان لاری. تبریز: موسسه انتشارات تلاش: ۱۳۶۴ خورشیدی.
Wikipedia contributors, "Cell theory," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Cell_theory&oldid=468958991 (accessed January 1, 2012).