میل مغناطیسی
محور مغناطیسی زمین با محور جغرافیایی آن (محور چرخش زمین) به طور کامل موازی نیست. در نتیجه خواندهٔ یک قطب نما تا حدودی از شمال جغرافیایی انحراف دارد. این انحراف که با مکان تغییر می‌کند وردش مغناطیسی یا میل مغناطیسی نامیده می‌شود.
میل مغناطیسی، در هر نقطه از زمین، زاویه بین شمال حقیقی و شمال مغناطیسی در آن نقطه است؛ یعنی زاویهٔ بین سمتی که عقربهٔ قطبنما نشان می‌دهد، و سمت شمال جغرافیایی. برخی از منابع مختلف میل مغناطیسی را «وردش مغناطیسی» هم می‌نامند که درست است. برخی هم به اشتباه آن را انحراف مغناطیسی گفته‌اند، ولی این واژه، برای انحراف ناچیز عقربهٔ قطبنما در اثر عوامل محیطی (مانند وسایل آهنی و منابع الکتریکی و غیره) است و هیچ ارتباطی با زاویه میل مغناطیسی در یک محل ندارد.
میل مغناطیسی با موقعیت، زمان (سالانه و روزانه)، ناهنجاری‌های مغناطیسی محلی، ارتفاع (جزئی و قابل صرف نظر) و فعالیت‌های مغناطیسی خورشید تغییر می‌کند. میل مغناطیسی در طول خطوطی & mdash؛ که اصطلاحاً خطوط هم ارز نامیده می‌شوند &mdash؛ ثابت است. خط فرضی با میل مغناطیسی صفر درجه در حال حاضر از غرب خلیج هودسن، دریاچه سوپریور، دریاچه میشیگان و فلوریدا عبور می‌کند.
تاریخچه
اولین بار در قرن ۱۵ میلادی ابن ماجد در حین بررسی ستاره قطبی و قطبنما به میل مغناطیسی پی برد
تعیین میل مغناطیسی
اگر عقربه قطبنما شرق یا غربِ شمال واقعی را به عنوان شمال مشخص نماید، این اختلاف به ترتیب میل مغناطیسی شرقی یا غربی نامیده می‌شود. شمال مغناطیسی هم در نیمکره شمالی و هم در نیمکره جنوبی به عنوان مرجع میل مغناطیسی است. مقدار زاویهٔ انحراف بستگی با محل آزمایش دارد. برای تعیین میل مغناطیسی در یک منطقه مورد نظر می‌توان از موارد زیر استفاده کرد:
- نقشه‌های توپوگرافی چاپ شده: این نقشه‌ها با اندازه‌گیری‌های متعدد میل مغناطیسی در نقاط مختلف کرهٔ زمین تهیه می‌شوند. در برخی نقشه‌ها میل مغناطیسی منطقه به وسیله زاویه بین دو پیکان شمال مغناطیسی (MN) و شمال حقیقی (GN) نشان داده شده است.
- نمودارهای خطوط هم‌ارز چاپ شده یا موجود در وب‌گاه‌ها، که میل مغناطیسی را نشان می‌دهند.
- حسابگر آنلاین برای مشخص نمودن آخرین میل مغناطیسی، برای یک موقعیت مشخص (طول و عرض جغرافیایی) و زمان مشخص.
لازم است ذکر شود که در یک محل مقدار زاویهٔ میل برحسب زمان اندکی تغییر می‌کند و اندازهٔ آن در نقاط مختلف زمین متفاوت است.
در ایران میل مغناطیسی به سمت شرق است و مقدار زاویه آن در مکان‌های مختلف متفاوت است. برای نمونه در ۱۲ خردادماه سال ۱۳۸۶ میل مغناطیسی تهران &mdash؛ طبق محاسبات &mdash؛ برابر ۴ درجه و چهار دقیقه به سمت شرق بوده‌است، که هر سال نزدیک چهار دقیقه (کمتر از یک‌دهم درجه) به سمت شرق افزایش پیدا می‌کند.
مثال
چنانچه به کمک عقربهٔ مغناطیسی به طرف قطب شمال یا جنوب برویم، به قطب شمال و جنوب واقعی کرهٔ زمین نمی‌رسیم. علت این است که قطب شمال و جنوب جغرافیایی و مغناطیسی کرهٔ زمین، با هم یکی نیست؛ یعنی اینکه قطب شمال مغناطیسی زمین، درست روی قطب شمال جغرافیایی زمین قرار ندارد و اگر دو قطب جغرافیایی و مغناطیسی زمین را توسط خطی فرضی به نام محور به هم وصل کنیم، بین دو محور مغناطیسی و محور جغرافیایی زمین، زاویه‌ای ساخته می‌شود که به آن، زاویهٔ میل مغناطیسی گویند.
کاربرد
میل مغناطیسی در جهت یابی هواپیماها و کشتی‌ها بسیار مهم است.
پانویس
جستارهای وابسته
- جهت‌یابی
- قطبنما
- قطب
- شمال
- شمال مغناطیسی
- انحراف مغناطیسی
منابع
- ↑ سیرز-زیمانسکی-یانگ-فریدمن، (University Physics, HUGH D. YOUNG &….. , 13th edition, 2012)، فیزیک دانشگاهی جلد دوم، ترجمه اعظم پورقاضی، روح‌الله خلیلی بروجنی و محمد تقی فلاحی، نشر علوم نوین 1391
- ↑ Schmidl, Petra G. (2014-05-08). "Compass". In Ibrahim Kalin (ed.). The Oxford Encyclopedia of Philosophy, Science, and Technology in Islam. Oxford University Press. pp. 144–6.
پیوند به بیرون
- محاسبه‌گر میل مغناطیسی &mdash؛ وب‌گاه سازمان ملی اقیانوسی و جوی