مکتب ملطی

تالس بر این عقیده بود که آب مادةالمواد است، و دیگر چیزها را ساخته‌شده از آب می‌دانست، و گمان می‌کرد که زمین بر روی آب ایستاده‌است.

آناکسیماندروس بر خلافِ تالس، آب را مادةالمواد نمی‌دانست؛ و برای اینکه ثابت کند این فرض غلط است، چنین استدلال می‌کرد: اگر یکی از این عناصر (آب، آتش، هوا و خاک) عنصر اصلی بود، عناصر دیگر را تسخیر می‌کرد. این عناصر مخالف یکدیگر-اند: هوا سرد، آب مرطوب، خاک خشک، و آتش گرم است؛ بنابراین مادةالمواد باید خنثی باشد، نه یکی از همین عناصر.

آناکسیمنس، آخرین فیلسوف از فیلسوفان سه‌گانهٔ ملطی، بر این عقیده بود که مادةالمواد، هوا ست. آتش هوای رقیق شده‌است، آب هوای متراکم شده‌است، و اگر بیشتر متراکم شود خاک، و سپس سنگ می‌شود.

اختلافِ نظرِ این فیلسوفان بر مادةالمواد محدود نشد، بلکه به کیهان‌شناسی هم کشیده شد. چنانچه گفته شد، تالس گمان می‌برد که زمین بر روی آب شناور است. انکسیمندر بر این عقیده بود که زمین به شکل استوانه است، و خورشید را جسمی به بزرگیِ زمین، یا بیست برابر زمین، یا بیست و هشت برابر زمین گمان می‌کرد؛ و انکسیمنس نیز از آن‌جا که هوا را مادةالمواد می‌دانست، زمین را به شکل میز مسطحی فرض می‌کرد که هوا پیرامون‌اش را فراگرفته‌است.

• راسل، برتراند. «مکتب ملطی». تاریخ فلسفهٔ غرب. ترجمهٔ نجف دریابندری. چاپ ششم، تهران: کتاب پرواز، ۱۳۷۳.
• فروغی، محمدعلی. «حکمای پیش از سقراط». سیری در حکمت اروپا. چاپ اول، تهران: انتشارات هرمس، ۱۳۸۳، شابک ‎۹۶۴-۳۶۳-۲۳۴-۲.
• «پیشا سقراطیان در یک نگاه». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ دسامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۷ اکتبر ۲۰۱۰.