موتور تی‌یو پی‌اس‌ای
موتورهای تی‌یو پی‌اس‌ای (به انگلیسی: PSA TU engine) یک خانواده کوچک از موتورهای چهارسیلندر مورد استفاده در دامنه گسترده‌ای از خودروهای پژو و سیتروئن است. این موتور در سال ۱۹۸۶ در خودروی سیتروئن ای‌اکس به عنوان جایگزین موتور ایکس‌یو پی‌اس‌ای معرفی شد. اگر چه بسیاری از قطعات این موتور با پیشین خود برابر است. این گونه موتور دو نسخه دارد: نسخه بنزین و نسخه دیزل. که گونه‌های دومی به نام تی‌یودی شناخته می‌شوند.
| موتورهای سری تی‌یو پی‌اس‌ای | |
|---|---|
موتور تی‌یو۳ برروی خودروی سیتروئن برلینگو | |
| توضیحات کلی | |
| تولید کننده | فرانسس دو مکانیک پژو سیتروئن استلانتیس (از سال ۲۰۲۱) |
| تولید | اکتبر ۱۹۸۶–اکنون |
| طرح | |
| نوع موتور | تنفس طبیعی چهارسیلندر خطی |
| حجم موتور | ۱٫۰ لیتر (۹۵۴ سانتیمتر مکعب) ۱٫۱ لیتر (۱٬۱۲۴ سانتیمتر مکعب) ۱٫۳ لیتر (۱٬۲۹۴ سانتیمتر مکعب) ۱٫۴ لیتر (۱٬۳۶۰ سانتیمتر مکعب) ۱٫۵ لیتر (۱٬۵۲۷ سانتیمتر مکعب) ۱٫۶ لیتر (۱٬۵۸۷ سانتیمتر مکعب) |
| قطر سوراخ | ۷۰ میلیمتر (۲٫۷۶ اینچ) ۷۲ میلیمتر (۲٫۸۳ اینچ) ۷۵ میلیمتر (۲٫۹۵ اینچ) ۷۷ میلیمتر (۳٫۰۳ اینچ) ۷۸٫۵ میلیمتر (۳٫۰۹ اینچ) |
| قطر پیستون | ۶۲ میلیمتر (۲٫۴۴ اینچ) ۶۹ میلیمتر (۲٫۷۲ اینچ) ۷۳ میلیمتر (۲٫۸۷ اینچ) ۷۷ میلیمتر (۳٫۰۳ اینچ) ۸۲ میلیمتر (۳٫۲۳ اینچ) |
| بلوک سیلندر | آلومینیوم، چدن |
| سرسیلندر | آلومینیوم |
| نوع سوپاپ‌ها | میل‌سوپاپ بالاسری (۸ تا ۱۶ سوپاپ) زمان‌بندی متغیر سوپاپ‌ها (در برخی نسخه‌ها) |
| احتراق | |
| سیستم سوخت رسانی | سوخت‌رسانی انژکتوری دیزل |
| ئی‌سی‌یو | مانیتی مارلی، روبرت بوش گ‌ام‌ب‌ها |
| سوخت مصرفی | موتور بنزینی یا موتور دیزل |
| خنک‌کاری موتور درون‌سوز | رادیاتور |
| قدرت موتور | |
| قدرت خروجی | ۴۵–۱۲۲ اسب بخار متری (۳۳–۹۰ کیلووات؛ ۴۴–۱۲۰ اسب بخار) |
| انتشار گاز | |
| سطح انتشار گاز | استاندارد آلایندگی اروپا |
| مدیریت انتشار | مبدل کاتالیست |
موتورهای سری تی‌یو در خودروهای زیر از خانواده پژو و سیتروئن مورد استفاده قرار گرفته‌است:
- سیتروئن: ای‌ایکس، ساکسو، سی۲، سی۳، بی‌ایکس، زدایکس، سارا، سی۱۵، نمو و برلینگو
- پژو: ۱۰۶، ۲۰۵، ۲۰۶، ۲۰۷، ۳۰۹، ۳۰۶، ۳۰۷، ۴۰۵، بیپر، پارتنر، پارس و هوگار
تی‌یو۹
تی‌یو۹ نخستین مدل از این موتورها بوده و حجمی معادل ۹۵۴ سانتیمتر مکعب دارد. قطر سیلندر آن ۷۰ میلیمتر و کورس آن ۶۲ میلیمتر است. نسخه اولیه سوخت رسانی کاربراتوری داشت و ۴۴ اسب بخار قدرت تولید می‌کرد که در سال ۱۹۹۲ با مجهز شدن به سوخت رسانی انژکتوری قدرت آن به ۴۹ اسب بخار رسید. با معرفی استاندارد یورو ۳ در سال ۲۰۰۱ تولید این موتور متوقف شد.
| مدل | قدرت | یادداشت |
|---|---|---|
| TU9 M/Z | ۵۰ اسب بخار متری (۳۷ کیلووات؛ ۴۹ اسب بخار) | سوخت‌رسانی انژکتوری با مبدل کاتالیست |
| TU9/K | ۴۵ اسب بخار متری (۳۳ کیلووات؛ ۴۴ اسب بخار) | کاربراتور تک دهانه |
تی‌یو۱
این موتور دارای حجم دقیق ۱۱۲۴ سانتیمتر مکعب و قطر سیلندر ۷۲ میلیمتر و کورس ۶۹ میلیمتر است. قدرت نسخه اولیه این موتور (که کاربراتوری بود) ۵۵ اسب بخار بود. اما در سال ۱۹۹۲ با مجهز شدن به انژکتور تک نقطه‌ای و مبدل کاتالیست قدرتش به ۵۹ اسب بخار رسید. با معرفی استاندارد یورو ۳ این موتور به سامانه سوخت‌رسانی انژکتوری چند نقطه‌ای مجهز شد.
| مدل | قدرت | یادداشت |
|---|---|---|
| TU1 F2/K | ۶۰ اسب بخار متری (۴۴ کیلووات؛ ۵۹ اسب بخار) | کاربراتور تک دهانه |
| TU1 JP | سوخت‌رسانی انژکتوری با مبدل کاتالیست | |
| TU1 M/Z | ||
| TU1/K | ۵۵ اسب بخار متری (۴۰ کیلووات؛ ۵۴ اسب بخار) | کاربراتور تک دهانه |
تی‌یو۲
موتور تی‌یو۲ حجمی معادل ۱۲۹۴ سانتیمتر مکعب دارد و قطر پیستون و کورس آن به ترتیب عبارتند از ۷۵ و ۷۳ میلیمتر. قدرت این موتور کاربراتوری ۹۳ اسب بخار بود ولی گونه‌ای ارتقا یافته این موتور مجهز به سوخت رسانی انژکتوری قدرتی برابر با ۱۰۱ اسب بخار داشت که برای استفاده در پژو ۲۰۵ رالی آماده شده بود. در سال ۱۹۹۲ میلادی نسخه انژکتور و مجهز به کاتالیزور این موتور با قدرت ۹۹ اسب بخار برای استفاده بر روی خودروی پژو ۱۰۶ رالی عرضه شد.
| مدل | قدرت | یادداشت |
|---|---|---|
| TU24 (M4A) | ۹۵ اسب بخار متری (۷۰ کیلووات؛ ۹۴ اسب بخار) | کاربراتور دو دهانه Solex ADDHE 40 / Weber DCOE 40 |
| TU24 (M2A) | ۱۰۳ اسب بخار متری (۷۶ کیلووات؛ ۱۰۲ اسب بخار) | کاربراتور دو دهانه Weber DCOM 40 |
| TU2 J2/Z (MFZ) | ۱۰۰ اسب بخار متری (۷۴ کیلووات؛ ۹۹ اسب بخار) | سوخت‌رسانی انژکتوری با مبدل کاتالیست |
تی‌یو۳
این موتور حجمی معادل ۱۳۶۰ سانتیمتر مکعب دارد و قطر پیستون و کورس آن به ترتیب ۷۵ و ۷۷ میلیمتر است. این موتور یکی از پراستفاده‌ترین و محبوب‌ترین موتورهای پی‌اس‌ای است و در طیف وسیعی از خودروهای انداره متوسط، مینی‌ون‌ها و خودروهای کامپکت به کار رفته‌است. پژو سیتروئن از نمونه‌های تقویت شده این موتور حتی در مسابقات نیز استفاده می‌کرد.
- TU3 205 Peugeot: در ابتدا این موتور با دونوع کاربراتور تک و دو دهانه عرضه می‌شد که قدرتی برابر با ۶۴ و ۷۳ اسب بخار داشت. نمونه کاربراتوری در سال ۱۹۹۲ جای خود را به نمونه انژکتوری با قدرت ۷۳ اسب بخار داد. در سال ۱۹۹۶ هم تولید نمونه‌های اسپرت ۹۸ و ۹۳ اسب بخاری متوقف شد.
- Engine PSA TU3 Citroen TU3: این موتور در ایران نیز بر روی پژو ۲۰۶ عرضه می‌شود.
| مدل | قدرت | یادداشت |
|---|---|---|
| TU3 A (استفاده نشد) | ۶۵ اسب بخار متری (۴۸ کیلووات؛ ۶۴ اسب بخار) | کاربراتور تک دهانه |
| TU3 A | ۷۵ اسب بخار متری (۵۵ کیلووات؛ ۷۴ اسب بخار) | کاربراتور دو دهانه با مبدل کاتالیست |
| TU3 A/K | ۷۰ اسب بخار متری (۵۱ کیلووات؛ ۶۹ اسب بخار) | کاربراتور تک دهانه |
| TU3 F2/K | ۷۵ اسب بخار متری (۵۵ کیلووات؛ ۷۴ اسب بخار) | کاربراتور دو دهانه |
| TU3 FJ2/K | ۱۰۰ اسب بخار متری (۷۴ کیلووات؛ ۹۹ اسب بخار) | سوخت‌رسانی انژکتوری |
| TU3 FJ2/Z | ۹۵ اسب بخار متری (۷۰ کیلووات؛ ۹۴ اسب بخار) | سوخت‌رسانی انژکتوری با مبدل کاتالیست |
| TU3 JP | ۷۵ اسب بخار متری (۵۵ کیلووات؛ ۷۴ اسب بخار) | |
| TU3 M/Z | ||
| TU3 S | ۸۵ اسب بخار متری (۶۳ کیلووات؛ ۸۴ اسب بخار) | کاربراتور دو دهانه |
ئی‌تی۳
همان موتور تی‌یو۳ اما با چهار سوپاپ برای هر سیلندر و سامانه VVT سوپاپ‌ها که در سال ۲۰۰۴ با پژو ۲۰۶ Quiksilver Edition معرفی شد. این موتور مقدمه‌ای برای شکل‌گیری موتورهای جدید سری پرینس پی‌اس‌ای و ب‌ام‌و محسوب می‌شود.
| مدل | قدرت | یادداشت |
|---|---|---|
| ET3 J4 (KFU) | ۹۰ اسب بخار متری (۶۶ کیلووات؛ ۸۹ اسب بخار) | سوخت‌رسانی انژکتوری با مبدل کاتالیست |
تی‌یو۵
موتور TU5 با حجم ۱۵۸۷ سانتیمتر مکعب تولید شد. ابتدا در دو مدل ۸ و ۱۶ سوپاپ در دسترس بود اما از این بین تنها گزینه ۱۶ سوپاپ با قدرت ۱۰۹ اسب بخار باقی ماند، اگر چه مدل اسپورت این موتور نیز با قدرت ۱۲۲ اسب بخار به سیتروئن C2 VTS قدرت بالاتری را می‌داد. موتور TU5 در مسابقات اتومبیل رانی نیز توسط سیتروئن و پژو استفاده می‌شد. این موتور توسط شرکت خودروسازی ایران خودرو در خانواده تولیدی پژو مورد استفاده قرار گرفته‌است. در ابتدا این موتور با خانواده ۲۰۶ به ایرانیان معرفی شد که بعدها در دیگر محصولات ایران‌خودرو نیز مورد استفاده قرار گرفت. از نکات مثبت قابل ذکر برای این موتور میتوان به صدای کم، استاندارد آلایندگی بالا، شتاب مناسب و قیمت رقابتی اشاره کرد.و نکات منفی آن میتوان به استهلاک بالا و گشتاور پایین هزینه تعمیرات گزاف و کپی سازی توسط شرکتهای متفرقه که باعث کاهش کیفیت و افزایش مصرف سوخت شده است بعد از استقبال از این موتور مدرن، شرکت ایران خودرو با سرمایه‌گذاری مناسب این موتور را بومی کرد و در خودروهای ۴۰۵ SLX (و تعداد بسیار محدودی GLX)، پارس، رانا، ۲۰۶ اس‌دی و پژو ۲۰۷آی و البته در تعداد بسیار محدودی سمند ال‌ایکس و سورن صادراتی به کشورهای اروپای شرقی به‌کار برده‌است که تعداد محدودی از آن برگشت خورده و در داخل ایران موجود می‌باشد، به‌ویژه موارد سالم آن.
مدل ارتقا یافتهٔ این پیشرانه با نام ئی‌سی۵ بر روی پژو ۳۰۱، سیتروئن سی-الیزه و پژو ۲۰۸ نسل دوم به‌کار گرفته شده‌است که ۱۱۴ اسب بخار قدرت و ۱۵۰ نیوتن متر گشتاور دارد. در ایران پیشرانهٔ ئی‌سی۵ بومی‌سازی شده و با نام TU5P عرضه شد که طبق ادعای کارخانه نسبت به ئی‌سی۵، ۱ اسب بخار قدرت و ۶ نیوتن متر گشتاور کمتری را ارائه می‌دهد. در بازار چین، یک پیشرانهٔ شبیه به تی‌یو۵ با نام N6A 10FXA3A PSA عرضه شد که قدرت تولیدی آن ۸۸ اسب بخار متری (۶۵ کیلووات؛ ۸۷ اسب بخار) بود.
| مدل | قدرت | یادداشت |
|---|---|---|
| TU5 J2/L3 (NFW) | ۱۰۵ اسب بخار متری (۷۷ کیلووات؛ ۱۰۴ اسب بخار) | سوخت‌رسانی انژکتوری با مبدل کاتالیست |
| TU5 J4 (NFX) | ۱۲۰ اسب بخار متری (۸۸ کیلووات؛ ۱۱۸ اسب بخار) | ۱۶ سوپاپ با مبدل کاتالیست |
| TU5 JP4 (NFU) | ۱۱۲ اسب بخار متری (۸۲ کیلووات؛ ۱۱۰ اسب بخار) | |
| TU5 JP4S (NFS) | ۱۲۵ اسب بخار متری (۹۲ کیلووات؛ ۱۲۳ اسب بخار) | |
| TU5 JP/L4 (NFT) | ۹۸ اسب بخار متری (۷۲ کیلووات؛ ۹۷ اسب بخار) | سوخت‌رسانی انژکتوری با مبدل کاتالیست |
| TU5 JP+ (NFV) | ۹۵ اسب بخار متری (۷۰ کیلووات؛ ۹۴ اسب بخار) | |
| TU5 JP (NFR/NFZ) | ۹۰ اسب بخار متری (۶۶ کیلووات؛ ۸۹ اسب بخار) | |
| EC5 (w/ VVTi) (NFN) | ۱۲۲ اسب بخار متری (۹۰ کیلووات؛ ۱۲۰ اسب بخار) | ۱۶ سوپاپ با مبدل کاتالیست |
| EC5 F/PG (NFP) | ۱۱۶ اسب بخار متری (۸۵ کیلووات؛ ۱۱۴ اسب بخار) | |
| TU5P | ۱۱۵ اسب بخار متری (۸۵ کیلووات؛ ۱۱۳ اسب بخار) |
TU5 JP+ (NFV) و TU5 JP/L4 (NFT) تقریباً موتورهای یکسانی هستند، اما تفاوت‌های اندکی دارند. این مسئله در مورد موتورهای EC5 F/PG (NFP) و TU5P نیز صادق است.
تی‌یودی۳ و تی‌یودی۵
موتورهای تی‌یودی خودروهای دیزلی از این سری بودند که از پمپ سوخت مکانیکی بهره می‌بردند. سرسیلندر نسخه اول همان سرسیلندر موتور تی‌یو۳ بود که تغییرات جزئی در آن داده شده بود. در سال ۱۹۹۴ حجم این موتور افزایش یافت و به ۱۵۲۷ سانتیمتر مکعب رسید.
موتورهای سری تی‌یودی تنها در ۸ خودروی زیر به‌کار رفته اند که ۴ تای آنها توسط پی‌اس‌ای تولید نشده‌اند.
- سیتروئن ای‌ایکس، سیتروئن ساکسو، سیتروئن سارا، پژو ۱۰۶، روور مترو/سری ۱۰۰، نیسان میکرو، ماروتی سوزوکی زِن و ماروتی سوزوکی استیم
همچنین شرکت تاتا موتورز نسخهٔ کم‌حجم شده‌ای از موتور تی‌یودی۵ را طراحی کرده و در تاتا ایندیگو به‌کار برده‌است.
منابع
- ↑ "Le guide des moteurs Peugeot-Citroën - Autoweb France". Autoweb-France.com (به فرانسوی). Retrieved 2019-08-22.
- ↑ نادری، مجتبی. «منظور از موتور TU-5 چیست؟». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۶-۲۹.
- ↑ «پیشرانه ی جدید "پژو" به ایران خودرو آمد». اسب بخار. ۲۰۱۹-۰۱-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۲۸.
- ↑ «تارا - مشخصات فنی». www.ikco.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۲۸.
- مجلهٔ ایران خودرو، شمارهٔ ۴۵۷، صفحهٔ ۷۲