مدل اجتماعی ناتوانی

مدل اجتماعی ناتوانی موانع ساختاری، نگرش‌های تحقیرآمیز و طرد اجتماعی (عمدی یا سهوی) را شناسایی می‌کند که دستیابی به عملکردهای ارزشمند را برای افراد دارای نقص دشوار یا غیرممکن می‌کند. مدل اجتماعی ناتوانی از مدل پزشکی غالب معلولیت/ناتوانی، که یک تحلیل عملکردی از بدن به عنوان ماشینی است که باید اصلاح یا/درمان شود تا با ارزش‌های هنجاری تطبیق داده شود، متفاوت است. در حالی که تغییرات فیزیولوژی، حسی، فکری یا روانی ممکن است باعث محدودیت یا اختلالات عملکردی فردی شود، اینها لزوماً به ناتوانی منجر نمی‌شوند مگر اینکه جامعه افراد را بدون توجه به تفاوت‌های فردی آنها در نظر نگیرد و آنها را شامل برچسب و ساخت اجتماعی «ناتوانی/معلولیت» کنند.

مدل اجتماعی معلولیت بر اساس تمایز بین اصطلاحات impairment and disability است. در این مدل، واژه impairment برای اشاره به ویژگی‌های واقعی (یا فقدان صفات) که بر شخص تأثیر می‌گذارد، مانند ناتوانی در راه رفتن یا تنفس استفاده می‌شود. واژه ناتوانی یا disability اما برای اشاره به محدودیت‌های جامعه به کار می‌رود که به نیازهای افراد دارای نقص توجه و تطابق برابری نمی‌دهد.

به عنوان یک مثال ساده، اگر فردی قادر به بالا رفتن از پله‌ها نباشد، مدل پزشکی بر توانایی جسمانی فرد برای بالا رفتن از پله‌ها تمرکز می‌کند. مدل اجتماعی اما سعی می‌کند پله‌نوردی را غیرضروری کند، مثلاً جامعه را با نیازهایشان سازگار کند و با جایگزین کردن پله‌ها با یک رمپ قابل دسترس برای ویلچر، به آنها کمک کند. بر اساس مدل اجتماعی، فرد در ارتباط با بالا رفتن از پله‌ها آسیب دیده باقی می‌ماند، اما در آن سناریو دیگر نباید این اختلال را ناتوان‌کننده در نظر گرفت، زیرا فرد می‌تواند بدون بالا رفتن از پله‌ها به همان مکان‌ها برسد.

خاستگاه و ریشه‌های این رویکرد را می‌توان در دهه ۱۹۶۰ میلادی دنبال کرد و این اصطلاح خاص از انگلستان و در دهه۱۹۸۰ میلادی ظهور کرد. به گفته مایک اولیور (به انگلیسی: Mike Oliver)، جامعه‌شناس بریتانیایی و فعال حقوق معلولان، هیچگاه هدف از ایجاد مدل اجتماعی ناتوانی هرگز توضیحی فراگیر از هر چیزی که یک فرد معلول تجربه می‌کند نبوده.

منابع برای مطالعه بیشتر

Oliver, Michael, 1945-2019. (2012). The new politics of disablement. Barnes, Colin, 1946-, Oliver, Michael, 1945-2019. Houndmills, Basingstoke: Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-39244-1. OCLC 963741473.

منابع

↑ Paley, John (1 October 2002). "The Cartesian melodrama in nursing". Nursing Philosophy. 3 (3): 189–192. doi:10.1046/j.1466-769X.2002.00113.x.
↑ Pam Thomas; Lorraine Gradwell; Natalie Markham. "Defining Impairment within the Social Model of Disability" (PDF). leeds.ac.uk. Retrieved 2012-11-10.
↑ Oliver, Mike (October 2013). "The social model of disability: thirty years on". Disability & Society. 28 (7): 1024–1026. doi:10.1080/09687599.2013.818773. S2CID 145557887.

[1] Paley, John (1 October 2002). "The Cartesian melodrama in nursing". Nursing Philosophy. 3 (3): 189–192. doi:10.1046/j.1466-769X.2002.00113.x.

[2] Pam Thomas; Lorraine Gradwell; Natalie Markham. "Defining Impairment within the Social Model of Disability" (PDF). leeds.ac.uk. Retrieved 2012-11-10.

[:0-3] Oliver, Mike (October 2013). "The social model of disability: thirty years on". Disability & Society. 28 (7): 1024–1026. doi:10.1080/09687599.2013.818773. S2CID 145557887.