دبیرستان البرز

در سال ۱۲۵۰ خورشیدی و در بیست و چهارمین سال سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، یک هیئت مبلغ مذهبی کاتولیک آمریکایی به ریاست جیمز باست (James Bassette) به ایران آمد و در ساختمان اتابک واقع در خیابان لاله زار فعلی مستقر شد و شروع به کار نمود. در سال ۱۸۷۳ میلادی (۱۲۵۲ خورشیدی)، این هیئت دست به کار تأسیس دبستانی در نزدیکی دروازه قزوین شد که بعدها سنگ بنای کالج آمریکایی‌ها و سپس دبیرستان البرز شد. فعالیت این مدرسه در سال نخست با تعداد ۱۰ نفر دانش آموز آغاز شد و به تدریج روند پذیرش دانش آموز در آن شکل صعودی به خود گرفت به گونه‌ای که تعداد آن در سال ۱۸۸۶ میلادی به ۱۰۰ دانش آموز رسید. در این سال ساموئل وارد جهت تصدی فعالیت فرهنگی می‌سیون آمریکایی وارد تهران شد. این هیئت در سال ۱۲۶۶ در خیابان قوام السلطنه (اسبق)، مارشال استالین (سابق) (سی تیر فعلی) قطعه زمینی خرید. کلنگ بنای ساختمان مدرسهٔ جدید، ۲۱ سال پیش از صدور فرمان مشروطیت، توسط ناصرالدین شاه بر زمین زده شد و در سال ۱۲۶۶ ساختمان آن به اتمام رسید. در این زمان مدرسه دارای شش کلاس و پنجاه دانش آموز بود و ریاست آن را مستر وارد بر عهده داشت. با تأسیس این مدرسه که به صورت شبانه‌روزی اداره می‌شد، دانش آموزان مدرسه دروازه قزوین به مکان جدید انتقال یافته و به تدریج با رونق فعالیت آن، دانش آموزان مسلمان نیز به مدرسه راه یافتند. این مدرسه کتابخانه بزرگی داشت که در حدود ۲۵۰۰۰ جلد کتاب در آن نگاهداری می‌شد.

در سال ۱۸۹۸ میلادی (۱۲۷۷ خورشیدی)، مستر وارد از ایران به آمریکا رفت و در همان سال دکتر ساموئل مارتین جردن به ایران رهسپار گردید و یک‌سال بعد در سال ۱۲۷۸ خورشیدی ریاست مدرسه را بر عهده گرفت. با ورود وی به ایران و قرار گرفتن او به عنوان مدیر، مدرسه شاهد تحول قابل ملاحظه‌ای شد. در این سال، غیر از شش کلاس دبستان دو کلاس دبیرستان نیز به آن افزوده شد و به تدریج دبیرستان چهارکلاسه‌ای به وجود آمد و در سال ۱۲۹۲ خورشیدی (۱۹۱۳ میلادی)، با افزایش دو کلاس جدید، دوره ۱۲ ساله تحصیلی کامل گردید. در همین سال اراضی بیرون دروازه یوسف‌آباد که جزو املاک جنوبی بهجت‌آباد بود را به مساحت یکصد و پنجاه هزار ذرع مربع (معادل ۱۶ هکتار) خریداری کردند. در سال ۱۲۹۴ خورشیدی (۱۹۱۵ میلادی) ساختمانی برای اقامت دکتر جردن در این اراضی بنا شد و سه سال بعد اولین ساختمان شبانه‌روزی که در آن زمان تالار مک کورمیک (Maccormick Hall) نامیده می‌شد به همراه ساختمان دیگری در جنوب اقامتگاه دکتر جردن پایان یافت. محل مدرسه در سال ۱۳۰۱ خورشیدی به محل فعلی، در چهارراه کالج، انتقال یافت. در سال ۱۳۰۳ خورشیدی (۱۹۲۴ میلادی) یک آمریکایی به نام رولستون (Rollestone) مخارج ساختمان اصلی دبیرستان (ساختمان مرکزی دبیرستان البرز) را پرداخت و یک سال بعد که این بنا آماده شد، دو ساختمان اصلی کلاه فرنگی دبیرستان البرز توسط نیکلای مارکف، معمار گرجستانی ساخته شد و کلاس‌های متوسطه از محل سابق خود به این ساختمان منتقل گردید. در سال ۱۳۰۸ این مدرسه به سطح کالج ارتقا یافت. نام چهار راه کالج در تقاطع خیابان حافظ و خیابان انقلاب یادآور روزهای شکوفایی این مؤسسه آموزشی است. در سال ۱۳۱۲ خورشیدی، آمریکایی دیگری به نام خانم هری مور (Harrymore) به ایران آمد و ساختمان دیگری برای شبانه‌روزی به نام تالار لینکلن و یک ساختمان کوچک بیمارستان، که ضمیمه ساختمان اصلی بود ساخته شد.

دوران ساموئل مارتین جردن اولین بار آموزش ورزش‌هایی چون فوتبال، بسکتبال و والیبال به کلاس‌های دبیرستان اضافه شد و پنج سال بعد از افتتاح دبیرستان، اولین ساختمان شبانه‌روزی کالج آمریکایی هم تحت عنوان مک کورمیک هال در محوطه کالج بنا شد. وی اصلاحات اساسی‌ای را در اصول اولیه مدرسه و افزودن دروس دبیرستانی و پیش دانشگاهی در مدت ۴۰ سال حضور خود در ایران انجام داد.

جردن برای دروغ ده شاهی جریمه تعیین کرده بود. اگر از دانش‌آموزی سئوالی می‌کرد و او بلد نبود، می‌گفت: «کلّه به کار، کدو کنار.» با سیگار کشیدن به شدت مخالف بود و اگر در جیب کسی سیگار پیدا می‌کرد یک تومان جریمه می‌شد. می‌گفت: «سیگار لوله بی‌مصرفی است که یک سر آن آتش و سر دیگر آن احمقی است!»

اگر شاگردی را می‌دید که وقت راه رفتن سرش پایین است، به او تذکر می‌داد: «مگر مرغی و می‌خواهی دانه جمع کنی؟ سرت را بالا بگیر و با بدن راست راه برو»

استادان معروف دانشگاه و اشخاص دانشمند دعوت می‌شدند تا برای شاگردان مدرسه البرز در مباحث مختلف صحبت کنند. جردن می‌گفت: «بچه‌ها مملکت شما سابقهٔ درخشانی داشته‌است. بازگشت به آن روزگار درخشش بستگی به همت و شجاعت و کوشش شما دارد. امیدوارم حرف من در گوش و قلب شما باشد و برای ملت و کشورتان مفید واقع شوید.»

در سال ۱۳۱۹ خورشیدی، دولت وقت ایران به دستور رضا شاه، کالج البرز را از آمریکایی‌ها به مبلغ ده میلیون ریال (یک میلیون تومان) خرید و عملاً از آن‌ها خلع ید گردید. نام آن به دبیرستان البرز تغییر یافت و پس از آن معلمان خارجی به تدریج ایران را ترک کردند. از سال ۱۳۱۹، پس از اینکه آمریکایی‌ها کالج البرز را ترک کردند ایرانی‌ها مسئولیت اداره آن را بر عهده گرفتند و اولین ایرانی که به جای دکتر جردن مأمور ریاست البرز شد، وحید تنکابنی بود.

مارتین جردن نیز به همراه همسرش پس از ۴۰ سال ریاست کالج آمریکایی تهران، به آمریکا بازگشت. وی در سال ۱۳۲۳ بار دیگر به ایران سفر کرد. بازگشت جردن به ایران مورد استقبال شاگردانش قرار گرفت و مراسمی در تجلیل از او برگزار کردند. یکی از تالارهای دبیرستان البرز به نام او نامگذاری شد و سردیسی سنگی به سفارش اللهیار صالح رئیس کانون فارغ‌التحصیلان کالج، توسط ابوالحسن‌خان صدیقی که از او با عنوان پدر مجسمه‌سازی ایران یاد می‌شود از جردن ساخته و به افتخار او در ورودی تالار اصلی مدرسه نصب شد. این مجسمه که آن زمان ۵۰۰۰ تومان برای ساختش هزینه شده بود بعد از انقلاب از ورودی مدرسه برداشته و به روایتی راهی کتابخانه دانشگاه امیرکبیر شد و به روایتی دیگر در یکی از آزمایشگاه‌های دبیرستان نگه‌داری می‌شود. دکتر جردن در سال ۱۳۳۳ در ۸۱ سالگی در آمریکا درگذشت. خیابان جردن در تهران به افتخار وی نامگذاری شد.

در سال ۱۳۲۳ خورشیدی دکتر محمدعلی مجتهدی‌گیلانی، استاد دانشکده فنی دانشگاه تهران و بنیان‌گذار دانشگاه صنعتی شریف به مدیریت دبیرستان البرز منصوب شد. در مدت ۳۴ سال مدیریت او دبیرستان البرز شاهد درخشان‌ترین دوره حیات خود بود. دبیرستان البرز نخستین مرکزی بود که از میان دانش آموزان با استعداد شهرستانها، دانش آموز می‌پذیرفت. دبیرستان البرز، در این دوره به جایی رسید که نفرات اول کنکور در اغلب دانشکده‌های دانشگاه‌های ایرانی طی سالیان متمادی از دبیرستان البرز بودند.کاظم قلم‌چی در خاطرات خود بیان می‌کند: «در سال ۱۳۵۲ که من در دانشکده فنی دانشگاه تهران قبول شدم از بین ۸۰ نفر دانشجوی رشته ساختمان دانشکده فنی تقریباً ۴۰ نفر از پذیرفته شدگان دانش آموز دبیرستان البرز بودند». سطح آموزش در این دوره به‌تدریج به حدی رسید که در دوره کوتاهی قبل از انقلاب، دانشگاه صنعتی اصفهان با انجام مصاحبه و بدون شرکت در کنکور سراسری از میان فارغ التحصیلان البرز اقدام به پذیرش دانشجو می‌کرد.

محمدعلی مجتهدی در خاطراتش دربارهٔ انتخاب دانش‌آموزان گفته‌است: «از (نمره) بیست شروع می‌کردند، می‌آمدند پایین تا شانزده، ظرفیت که تمام می‌شد. بقیه پا می‌شدند و می‌رفتند. این عمل را من انجام می‌دادم که اینها بفهمند که اینجا تبعیض و استثنایی نیست. بعد هم سفارش از هر مقامی می‌آمد، از دربار گرفته تا جای دیگر، گوشم به این حرف‌ها بدهکار نبود. با استثنا کسی را نمی‌پذیرفتم».

در زمان مدیریت محمدعلی مجتهدی استادان مطرحی کادر آموزشی را تشکیل می‌دادند. برای اینکه اسم دانش آموز تأثیری در نمرهٔ او نداشته باشد، بالای برگهٔ پاسخ نامه پرفراژ داشت و کنده می‌شد و فقط با شماره مشخص می‌گردید. اگر دانش آموزی روی برگه علامت می‌گذاشت، در آن امتحان صفر می‌گرفت و به احتمال بسیار زیاد سال بعد در دبیرستان ثبت نام نمی‌شد.

نظم و انضباط برای محمدعلی مجتهدی بسیار اهمیت داشت. در آن دوران پوشیدن هر لباسی که دارای نوشتهٔ غیرفارسی یا پرچم کشور دیگر، ممنوع بود. در صورت مشاهده چنین موردی آن آرم یا پرچم خارجی را می‌بریدند و به دست دانش آموز می‌دادند. بلند کردن موی سر و هرگونه هیپی‌گری ممنوع بود. سیگار کشیدن اکیداً ممنوع بود و با وجود بزرگی دبیرستان اگر در دست دانش آموزی سیگار می‌دید، او را تنبیه می‌کرد. معلم‌ها در کلاس دو اهرم تنبیهی داشتند، یکی «تذکر» و دیگری «اخراج». اگر برای دانش آموزی در دفتر کلاس تذکر درج می‌شد، به این مفهوم بود که یک نمره از انضباط او کسر خواهد شد و اگر از کلاس اخراج می‌شد، چهار نمره از انضباط دانش آموز کسر می‌گردید. دانش آموزی که چندین بار در طول سال تحصیلی اخراج شده بود، شانس کمی برای ثبت نام مجدد در دبیرستان داشت.

«درواقع نظم و انضباطی که [مجتهدی] در کادر آموزشی البرز ایجاد کرده بود باعث استثنایی شدن البرز شده بود، چیز دیگری نبود؛ البته یک مزیتی هم که البرز داشت این بود که دبیرستان مستقل اداره می‌شد و تابع وزارت فرهنگ نبود؛ در نتیجه مجتهدی می‌توانست معلم‌هایی را بیاورد که جاهای دیگر هم دوست داشتند آن‌ها را بیاورند ولی خب هر مدرسه‌ای پول استخدام این معلم‌ها را نداشت؛ درنتیجه معمولاً، نه همیشه، کادر البرز نسبت به بقیه دبیرستان‌ها خیلی بهتر بود.»

هزینه‌های دبیرستان البرز پیش از انقلاب بر اساس شهریه‌ای که از دانش آموزان می‌گرفتند تأمین می‌شد. اگر بر مدیر یقین می‌شد که دانش آموز با استعدادی هست که توانایی پرداخت شهریه ندارد، نه تنها از او شهریه نمی‌گرفت، که به دانش آموز و خانواده اش کمک‌های مالی نیز می‌کرد. در پاییز سال ۱۳۵۳ تمام مدارس ملی موظف شدند که از دانش آموزان شهریه دریافت نکنند و اگر وجهی دریافت کرده‌اند به خانواده‌ها پس دهند. دکتر مجتهدی ماه‌ها قبل، از این بخشنامه اطلاع داشت و برای سال تحصیلی ۵۳ به بعد از کسی شهریه دریافت نکرد. در آن زمان البرز به خوابگاه دانش آموزی نیز مجهز بود و مدرسه برای دانش آموزان با بضاعت مالی پایین، کمک هزینه تحصیلی می‌پرداخت و نمونه‌ای از یک مدرسه دولتی با کیفیت عالی بود.

در سال ۱۳۳۷ و در پی تصمیم دولت به تأسیس دانشگاه پلی تکنیک تهران (دانشگاه امیرکبیر) تدریجاً نزدیک به یکصد هزار متر مربع از زمین‌های این دبیرستان و حتی خانه دکتر جردن به آن دانشگاه واگذار شد. با این وجود در دوران ریاست دکتر مجتهدی ساختمان‌های متعددی ساخته و به مجموعه ساختمان‌های البرز اضافه شد که سالن سرپوشیده ورزش (۱۳۳۸)، ساختمان سفید (۱۳۳۹) و ساختمان جدید (۱۳۴۶) از آن جمله هستند. همچنین در زمان مدیریت دکتر مجتهدی، حسین امانت که خود در گذشته از دانش‌آموزان البرز بود نقشه ۲۲ هزار مترمربع ساختمان را بدون دریافت هزینه‌ای برای دبیرستان البرز طراحی کرد. امکانات آموزشی ویژه‌ای که در دبیرستان البرز با دقت نظر و مدیریت دکتر مجتهدی تدارک دیده شده بود از قبیل فضاهای مجزا برای کتابخانه، آزمایشگاه، سالن و زمین ورزش، کارگاه، سالن تئاتر و تمام تجهیزات مورد نیاز برای آموزش، در کمتر فضای آموزشی آن روز ایران وجود داشت.

مجتهدی ۳۴ سال مدیر دبیرستان البرز باقی‌ماند. علینقی عالیخانی در خاطرات خود می‌گوید: «تمام زندگی مجتهدی البرز بود؛ به‌طوری‌که وقتی مقداری از املاک پدری‌اش را فروخت و خواست در تهران خانه‌ای برای خودش درست بکند رفت زمینی را درست کنار دبیرستان البرز خرید و آنجا برای خودش خانه ساخت تا بتواند هر روز آن‌طرف کوچه و دیوار را ببیند و برای رفتنش به البرز صحبت صد قدم راه باشد.» مجتهدی توجه خاصی به دانش آموزان با استعداد و رشد علمی آنان داشت. او معتقد بود که دانشجویان باید براساس شایستگی خود پذیرفته شوند. به خاطر همین پایبندی به اصول و اعتقاداتش با افرادی که نفوذ سیاسی داشتند دچار مشکل می‌شد. شایستگی او در مدیریت موجب شد که دبیرستان البرز دراغلب کشورهای اروپایی و آمریکا به عنوان یکی از بهترین سازمان‌های آموزشی ایران شناخته شود. او البرز را با ظرفیت حدود ۷۰۰ دانش‌آموز تحویل گرفت و به ظرفیت ۵۵۰۰ دانش آموز در سال ۱۳۵۸–۱۳۵۷ رسانید. دکتر مجتهدی در هر پست و مقامی ریاست دبیرستان البرز را ترک نکرد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی و کنار گذاشته شدن دکتر مجتهدی، دبیرستان البرز روی به افول گذاشت. در سال ۱۳۶۴ دو ساختمان سفید و شبانه‌روزی و حیاط‌های مربوط به آن‌ها به تربیت معلم شهید شرافت واگذار شد و از مجموعه البرز جدا گشت. در سال ۱۳۷۰ در راستای انتخاب مدارس مختلف به عنوان مدرسهٔ نمونهٔ مردمی، دبیرستان البرز مجدداً به عنوان یک دبیرستان خوب مطرح شد. در ابتدای دههٔ ۷۰ خورشیدی و در دوره مدیریت باقر دزفولیان، بار دیگر البرز اوج گرفت و شاهد درخشش دانش آموزانش در مقاطعی چون آزمون سراسری دانشگاه‌ها، جشنوارهها و المپیادهای علمی بود. در سال ۱۳۷۶ با همت دکتر حسین امینی‌پور از فارغ التحصیلان البرز و در زمان وزارت مصطفی میرسلیم که وی نیز فارغ‌التحصیل البرز است، ساختمان مرکزی و ساختمان علوم (در شرق دبیرستان) با شماره ثبت ۲۰۰۰ جزو آثار ملی گردید. پس از لغو «نمونه مردمی» بودن مدارس در سال ۱۳۷۷ این دبیرستان نیز مانند دیگر مدارس دولتی بدون آزمون ورودی به ثبت نام دانش آموزان پرداخت و به سمت تبدیل شدن به یک دبیرستان عادی میل نمود. اما این دبیرستان از سال ۱۳۸۵ تبدیل به دبیرستان ماندگار شد و در پی این ماندگاری ورود دانش آموزان از سال ۱۳۸۶ مجدداً با شرط معدل و آزمون ورودی انجام می‌گیرد.

پس از انقلاب به خصوص در دهه نود، کادر دبیرستان البرز تاکید زیادی بر موارد غیر ضروری غیر درسی مانند اجرای برنامه های حکومتی با حضور افراد رده‌بالای نظامی و حکومتی جمهوری اسلامی دارد. در این دوره دبیرستان البرز اقامه نماز را برای تمامی دانش آموزان اجباری کرد و دانش آموزان ولو بر خلاف عقیده مجبور به اقامه نماز بودند. کادر آموزشی البرز از افرادی انتخاب میشدند که به حکومت جمهوری اسلامی علاقه‌ی زیادی داشته باشند. پس از مرگ قاسم سلیمانی، دبیرستان البرز ساختمان مرکزی خود را به نام او تغییر داد. حرکات اجباری مانند حضور اجباری دانش آموزان در تظاهرات هایی مانند ۱۳ آبان بر خلاف عقاید آن ها نمونه ای از نحوه اجراهای برنامه های مورد علاقه حکومت توسط این دبیرستان است

دبیرستان البرز، با حیاط و باغی بزرگ، شامل مجموعه‌ای از ساختمان‌های قدیمی و جدید است که تحت نظارت مدیریت دبیرستان بوده و کاربری‌های متفاوتی دارند. از قدیمی‌ترین آن‌ها می‌توان به بنای، ساختمان علوم اشاره کرد. ساختمان علوم در سال ۱۲۹۷ در جنوب منزل دکتر جردن بنا شد که به نام ساختمان «مکرمیک هال» معروف شد. منزل دکتر جردن بعدها تخریب و به جای آن ساختمانی برای اسکان کارمندان مجموعه بنا شد. در سال ۱۳۰۳ ساختمان مرکزی دبیرستان البرز را که در آن زمان ساختمان مرکزی «رولستن» نامیده می‌شد، در مکان فعلی ساختند که درست ۵ سال بعد از ساختمان علوم بنا شد. بنای ساختمان مرکزی دارای نماهای متقارن است و علاوه بر تکرار ریتم پنجره‌ها، نمای شمالی و جنوبی ورودی اصلی ساختمان با ایوانی بلند در نما، حجمی ویژه یافته‌است. نمای شمالی و جنوبی نیز کاملاً یکسان هستند و با هفت دهانه نورگیر و ستون‌های آجری نما و کاشیکاری‌های بالای قوس پنجره‌ها تزیین شده‌اند. ورودی مدرسه با ۹ پله در سطح بالاتری قرار دارد و در دو سوی آن، دو برج در دو سوی ایوان، ورودی را مشخص تر می‌سازد. ازاره‌های سنگی دور تا دور بنا را فراگرفته و تمامی بنا از آجر است.

بنای آجری دبیرستان البرز بسیار دقیق ساخته شده و هنوز بعد از گذشت سال‌ها، استحکام و پایداری خود را حفظ کرده‌است. حدود ۹۰ درصد از مصالح به کار رفته در بنا از جنس آجر است و ازاره‌های سنگی دور تا دور بنا را دربر گرفته و کتیبه‌های کاشیکاری شده فیروزه‌ای رنگ در قسمت‌های خاص به زیبایی بنا افزوده‌است. ستون‌های سراسری مرکزی بنا، دارای بدنه سنگی و کف فضاهای داخلی نیز سنگفرش شده‌است.

تاکنون این دبیرستان مدیریت مدیران متعددی را تجربه کرده که اسامی آن‌ها به شرح زیر است:

به ترتیب حروف الفبا

ابوالقاسم بختیار . نخستین پزشک ایرانی ابوالقاسم بختیار

• داریوش آشوری، نویسنده و مترجم معاصر ایرانی
• کاوه آفاق ،بازیگر و خواننده و ترانه سرا ایرانی
• محمد علی اسلامی ندوشن، شاعر، منتقد، مترجم و پژوهشگر برجستهٔ ایرانی
• حسن اکبرزاده، ریاضیدان و پژوهشگر برجسته ایرانی
• حسینعلی البرز، خیر و مؤسس بنیاد فرهنگی البرز
• حسین امانت، طراح و معمار ایرانی و طراح برج آزادی تهران

• نیما امیری، مدیر فروشگاه های زنجیره ای خانه تو،بنیان گذار خیریه ندای پاک هورمزد
• دکتر ایمان الهیار، مدیر آموزشگاه های کافه زبان،میدع سیستم آموزشی Dr.Al
• عبدالله انوار، مترجم ایرانی و از پیش‌کسوتان معاصر نسخه‌شناسی در ایران
• مهدی بهادری‌نژاد، استاد مهندسی مکانیک دانشگاه صنعتی شریف، برگزیده همایش چهرهٔ ماندگار، معاون پژوهشی فرهنگستان علوم و دارندهٔ نشان درجه یک دانش
• فیروز پرتوی، اولین رئیس دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف
• علی جوان، فیزیکدان ایرانی و مخترع لیزر گازی
• مصطفی چمران، دانش‌آموخته دانشگاه برکلی کالیفرنیا و وزیر دفاع سابق ایران
• صادق چوبک، نویسنده ایرانی و از پیشگامان داستان‌نویسی مدرن ایران
• سلیمان حییم، فرهنگ نویس، مترجم، نویسنده و شاعر ایرانی، ملقب به «پدر فرهنگ نویسی دوزبانه ایران»
• ارتشبد خاتم، فرمانده نیروی هوایی شاهنشاهی ایران، همسر فاطمه پهلوی
• همایون خرم، نوازندهٔ نامدار ویولن، موسیقی‌دان و آهنگ‌ساز ایرانی
• سیروان خسروی ،خواننده و آهنگساز ایرانی
• هاراطون داویدیان، از بنیان‌گذاران روانپزشکی در ایران
• رضا درمیشیان، کارگردان سینما
• یاسر رودی، فیزیکدان و برنده جایزه اریک کندل اروپا در سال ۲۰۱۵ و جزو ده دانشمند برتر مجله ساینس نیوز
• ادوارد زهرابیان، معمار و طراح ایرانی و طراح نشان هواپیمایی ملی ایران (هما)
• منوچهر ستوده، ایران‌شناس، جغرافیدان و پژوهشگر ایرانی
• سعید سهراب‌پور، رئیس دانشگاه صنعتی شریف از سال ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۹، قائم مقام بنیاد ملی نخبگان، عضو پیوسته فرهنگستان علوم و چهره ماندگار
• خسرو سینایی، کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس، آهنگساز و نوازنده
• مهدی ضرغامی، پنجمین نایب‌التولیه (رئیس) دانشگاه صنعتی شریف
• منوچهر طیاب، مستندساز، نویسنده، عکاس، و منتقد اهل وین
• بهزاد عبدی، آهنگساز ایرانی
• عادل فردوسی پور، گزارشگر فوتبال ایران
• داریوش فرهود، پدر علم ژنتیک ایران
• سیاوش قمیشی، خواننده، آهنگ ساز، ترانه‌سرا
• محمدعلی همایون کاتوزیان، اقتصاددان، تاریخ‌نگار، کاوشگر علوم سیاسی و منتقد ادبی
• لطفی زاده، بنیان‌گذار منطق فازی و استاد دانشگاه برکلی
• بهرام مبشر، مدیر ارشد ناسا و پژوهشگر تلسکوپ هابل
• حسین محجوبی، نقاش صاحب نام معاصر ایران و از چهره‌های بین‌المللی هنر نقاشی
• جمشید مشایخی، بازیگر صاحب سبک سینما و تلویزیون ایران و چهره ماندگار در سینما
• طهماسب مظاهری، وزیر امور اقتصادی و دارایی کابینه سید محمد خاتمی و رئیس سابق بانک مرکزی
• روزبه معین، نویسنده معاصر
• مصطفی میرسلیم، وزیر سابق ارشاد و عضو هیئت علمی دانشگاه امیر کبیر و کاندیدای دوازدهیم دوره انتخابات ریاست جمهوری
• فرزاد ناظم، کارآفرین ایرانی-آمریکایی و مدیر فنی شرکت یاهو
• دکتر محمد حسین وزیری-دکترای تخصصی آموزشی بهداشت و ارتقاء سلامت و استادیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
• کامران وفا، فیزیک‌دان و استاد ایرانی-آمریکایی فیزیک در دانشگاه هاروارد
• افشین یداللهی، ترانه‌سرا و پزشک متخصص اعصاب و روان
• امیر فرشاد ابراهیمی ، روزنامه نگار و فعال سیاسی
• مهدی کارزاری وایقان، فعال سایبری در بیت رهبری

دکتر رامز وقار، پدر متالورژی ایران- چهره ماندگار </ref> سده‌نامه دبیرستان البرز

این کتاب در سال ۱۳۵۴ خورشیدی توسط انتشارات اقبال در تهران به چاپ رسیده‌است. در این مجموعه که توسط منوچهر آدمیت تهیه گردیده‌است، سوابق دبیرستان، از بدو تأسیس تا زمان چاپ مورد بررسی قرار گرفته‌است.

این کتاب در سال ۱۳۷۸ خورشیدی توسط نشر بیستون در تهران و در ۸۸۰ صفحه منتشر شد. این کتاب توسط اسدالله موسوی‌ماکوئی گردآوری و تهیه شده‌است. در این کتاب، مجموعه فعالیت‌های دبیرستان البرز و شعبه شبانه‌روزی آن ـ از آغاز تا زمان چاپ اثر ـ معرفی شده‌است. رشته‌های تحصیلی، انجمن‌ها، استادان و شاگردان برجسته، شرایط ورودی، سازمان و تشکیلات، مراسم‌های برگزار شده و همچنین اسامی فارغ‌التحصیلان، مطالب کتاب را تشکیل می‌دهد. کتاب با تصاویر متعدد همراه است. در بخش عمده‌ای از این کتاب (صفحات ۲۹۳ تا ۸۷۲) اسامی فارغ‌التحصیلان دبیرستان البرز از سال تحصیلی ۱۳۲۰–۱۳۱۹ خورشیدی تا ۱۳۷۶–۱۳۷۵ خورشیدی آمده‌است.

بناهای قدیمی دبیرستان البرز و موقعیت دبیرستان در مرکز شهر، سبب شده تا پس از انقلاب در شماری از فیلم‌ها و به خصوص سریال‌های تاریخی تلویزیونی از لوکیشن‌های دبیرستان البرز استفاده شود که برای نمونه می‌توان به سریال‌هایی چون کلاه پهلوی، مدار صفر درجه، زیر تیغ، پهلوانان نمی‌میرند، کارآگاه، نهنگ عنبر، چارچنگولی، شهید رجایی و محاکمه اشاره کرد.

و در همین اواخر فیلمبرداری سریال نمایش خانگی خاتون در نیمه اول سال ۱۴۰۰ اشاره کرد.

• چند دانش آموز دبیرستان البرز (سال ۱۳۷۴)

• دانش آموزان کلاس ۱٫۱۰ دبیرستان البرز (۱۳۹۰)

• تعدادی از دانش آموزان پایه دوازدهم در کنار زمین فوتبال دبیرستان (۱۳۹۷)

• طبقه اول ساختمان مرکزی

• بخشی از نمای جنوبی ساختمان مرکزی

• نمای شمالی ساختمان مرکزی

• نمای شمالی ساختمان مرکزی

• بخش غربی دبیرستان و ساختمان شهید ولی‌زاده

• محوطه و نیمکتهای بخش غربی دبیرستان

• معماری ساختمان مرکزی

• نمایی از سالن ورزش دبیرستان البرز

• استخر ورودی دبیرستان

• آقای هوارد (1873-1889)
• دکتر ساموئل ام. جردن (1899-1940)
• آقای محمد وحید تنکابنی (1940–1941)
• آقای محسن حداد (۱۳۴۰)
• آقای علی محمد پرتوی (1941–1942)
• آقای حسن ذوقی (1942–1943)
• آقای لطف علی صورتگر (1943–1944)
• دکتر محمدعلی مجتهدی (1944–1978)
• آقای حسین خوشنویسان (۱۳۵۷–۱۳۵۸)
• آقای حسن پور زاهد (۱۳۵۸–۱۳۵۸)
• آقای ناصر ناصری (1980–1981)
• آقای اسماعیل صادق کاظمی (۱۳۶۰–۱۳۶۴)
• آقای رجبعلی یاسی پور (۱۳۶۴–۱۳۶۵)
• آقای ناصر ملا اسدالله (1365)
• آقای علی مزارعی (۱۳۶۵–۱۳۶۷)
• آقای عباس فیض (1988–1989)
• آقای حسین خوشنویسان (۱۳۶۸–۱۳۷۰)
• آقای باقر دزفولیان (۱۳۷۰–۱۳۷۶)
• آقای محمود داستانی (۱۳۷۷–۱۳۷۸)
• آقای ولی الله صنایع (1999–2007)
• دکتر مظاهر حامی کارگر (1386–1390)
• دکتر آبث اسفندیار (2011–2012)
• آقای محمد محمدی (1391–تاکنون)

• سده‌نامه دبیرستان البرز
• آموزش و پرورش در ایران
• دبیرستان انوشیروان دادگر
• مدرسه ژاندارک
• دبیرستان فیروز بهرام
• دبیرستان فردوسی

• سده نامهٔ دبیرستان البرز، چاپ اقبال-۱۳۵۴
• گفتگوی دکتر اسماعیل میرفخرایی با دکتر محمد علی مجتهدی گیلانی - بخش اول رادیو اینترنتی ایران‌صدا
• گفتگوی دکتر اسماعیل میرفخرایی با دکتر محمد علی مجتهدی گیلانی - بخش دوم رادیو اینترنتی ایران‌صدا
• وبگاه دبیرستان البرز
• دبیرستان البرز 'مدرسه ماندگار ایران' نامگذاری شد
• افتخارات دبیرستان البرز
• افتخارات دبیرستان البرز

• وبگاه دبیرستان البرز
• جامعه فارغ‌التحصیلان دبیرستان البرز
• تصاویر دبیرستان البرز

رسانه

• میراث ماندگار - محمد علی مجتهدی (بنیان‌گذار دانشگاه آریامهر در یوتیوب