مدرسه ابراهیم خان

پلان آن مستطیل شکل و حجره‌های آن مستطیل شکل و در اطراف و چهار ضلع آن واقع است. عناصر فضائی-کارکردی مدرسه عبارت است از حجره مدرسه، کتابخانه، مسجد، اتاق‌های خادم و چراغ‌دار و آبکش و سرویس‌های بهداشتی است. ساختمان آن را شاه‌نشین، محراب، ایوانچه و غرفه‌های اطراف تشکیل می‌دهند. در انتهای ایوان قبله، محرابی از کاشی هفت رنگ وجود دارد. در تمامی بخش‌های مدرسه، عناصر تزیینی مانند گچ‌بری، کشته‌بری، مقرنس‌کاری و کاربندی دیده می‌شود. ایوان شرقی و برج ساعت این مدرسه کاشی‌کاری و چشم‌اندازی زیبا دارد.

مساحت مجموعهٔ ابراهیم خان به‌طور تقریبی برابر با ۴۵۰۰ متر مربع بوده که سازندهٔ آن با الگوبرداری از بناهای دوران صفویه، مجموعه‌ای زیبا و تماشایی را برای آیندگان این سرزمین، به یادگار گذاشته‌است. از ویژگی‌های بارز و قابل توجه در مورد معماری و تزئینات انجام شده در این اثر ملی، می‌توان به کاشی خشتی هفت رنگ اشاره کرد که نسبت به دیگر عمارات و آثار تاریخی دوران صفویه و قاجاریه، بیش از دیگر تزئینات مورد استفاده قرار گرفته‌است. اما از دیگر نکات مورد توجه در مورد مجموعهٔ ابراهیم خان می‌توان به همزمانی ساخت بخش‌های مختلف آن همچون حمام، بازار و … اشاره کرد.

سردر ورودی مدرسه که در ضلع غربی قیصریه یا همان بازار ابراهیم خان قرار دارد. که دارای طاق‌بندی، مقرنس کاری، تزئینات کاشی و نیز حجاری‌هایی زیبا بر سنگ یکپارچه است. بر بام سردر برج ساعت قرار دارد که در سال‌های بعد به مجموعه افزوده شده‌است.

خانه مدرس، بهره‌مند از درهای ارسی با شیشه‌های رنگی است که تمام نماهای آن را با کاشی‌کاری، تزئین کرده‌اند.

بلندترین بادگیر کرمان به ارتفاع ۱۶ متر در این مدرسه ساخته شده‌است.

بانی مدرسه ابراهیم‌خان ظهیرالدوله بوده که از سال ۱۲۱۸ تا ۱۲۴۰ق حکمرانی کرمان را داشته‌است. وی داماد فتح‌علی‌شاه قاجار، همچنین پسرعمو و پدرزن او و در عین حال پسرخوانده و پدر دو داماد فتح‌علی‌شاه بود.

با استناد به کتیبه موجود در ضلع غربی مدرسه، استاد اسماعیل قصاع سازنده آن بوده‌است. این مدرسه با الهام از معماری عصر صفویه بنا شده‌است.

کتیبهٔ کاشی‌کاری پیرامون صحن مدرسه شامل قصیده‌ای از صبای کاشانی است که بیت آخر آن متضمن ماده تاریخ بنای مدرسه می‌باشد: زد صبا از پی تاریخ این و آن رقم/ «سلسبیل از جود ابراهیم در جنت سبیل» مجموع حروف این ماده تاریخ سال ۱۲۳۲ق را نشان می‌دهد.

• مؤلف کتاب گنجعلیخان سال اتمام مجموعهٔ ابراهیم‌خان را ۱۲۹۹ق ذکر کرده‌است و در کتاب جغرافیای کرمان آمده که ابراهیم‌خان مدرسه را در سال ۱۲۳۰ق به اتمام رسانیده‌است.

مجموعهٔ ابراهیم‌خان شامل مدرسه، بازار، حمام، و آب‌انبار است که ظاهراً به یکباره ساخته شده‌است. خانهٔ مدرس (خلوت) بعداً توسط فرزندان ظهیرالدوله به مجموعه اضافه شده و در سال ۱۲۹۸ق اتمام یافته‌است. مدرسهٔ ابراهیم‌خان امروزه نیز دایر و محل سکونت طلاب و مکان درس و بحث می‌باشد.

کرمان، خیابان دکتر شریعتی، خیابان تجلی

• کوبه‌های درب ورودی مدرسه

• کاشی کاری مقرنس کاری ورودی مدرسه

• کرمان
• بازار کرمان
• ابراهیم خان ظهیرالدوله
• فهرست نقاط دیدنی استان کرمان
• مجموعه ابراهیم خان
• حمام و بازار ابراهیم خان
• آب انبار ابراهیم خان
• فهرست آثار ملی ایران
• سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری

1. گنج‌نامه، فرهنگ آثار معماری اسلامی ایران، ناشر: روزنه، دانشگاه شهید بهشتی، شابک: ۹۶۴-۳۳۴-۱۶۵-۸
2. کتاب جغرافیای کرمان اثر احمد قلی خان وزیری کرمانی، شابک: ۹۶۴-۶۲۷۸-۰۲-۷
3. کتاب کنجعلیخان اثر محمد ابراهیم باستانی پاریزی، شابک: 964-6487-22-X