محمد بهاری

محمد بهاری همدانی فرزند میرزامحمد در سال ۱۲۶۵قمری (۱۲۲۸ خورشیدی) در شهر بهار چشم به جهان گشود. میرزا محمّد بهاری دارای ۳ پسر به نام‌های: صادق، فرّخ و محمّد و یک دختر به نام خانم بود. میرزا محمّد کاسب بود و وضعیت مالی نسبتاً خوبی داشت. از قراین و شواهد پیداست که او از راه خرید و فروش و کشاورزی، امرار معاش می‌کرد. محمد در سی‌ودو سالگی با اخذ درجهٔ اجتهاد به نجف عازم شد. وی در نجف از همراهان ملا حسین‌قلی همدانی گردید و تا پایان حیات حسینقلی همراه وی بود. محمد در اواخر عمر به زادگاهش بهار برگشت و در سال ۱۳۲۵ قمری (۱۲۸۶ خورشیدی) درگذشت.

• تذکرةالمتقین

از مکتوبات محمد بهاری: "سالهاست که بر من بینوا صبحی گذشت و شامی؛ از کوی آن دلبر با وفا نه قاصدی نه پیامی، نه نامه ای نه سلامی! ندانم به این قالب بی روح صبر ایوب داده شده یا عمر نوح وعده شده! به بیداری انتظار می‌‌ کشم خبری نمی شنوم میخوابم اثری نمی بینم هر طرف می روم به جایی نمی رسم از هر که می پرسم نشانی نمی یابم... از آن طرف هم آتش نمرودی هجران ءانا فانا در ازدیاد! چه کنم؟!"

• ملاجعفر
• میرزا محمود بروجردی
• ملا حسین‌قلی همدانی

• سید علی خامنه‌ای: محمد بهاری افزون بر کتاب تذکره‌المتقین، نوشته یا نوشته‌های دیگری نیز داشته.
• آقا بزرگ تهرانی در کتاب الذریعه الی تصانیف الشیعه، از کتاب «منشآت» بهاری یاد می‌کند.

• شیخ لطیف بهاری
• سید علی قاضی

بهاری در کتاب تذکرةالمتقین گفته‌است:

یعنی: خدا در دنیا تو را به من عطا کند. بگذار در روز جزا غلمان (کنایه از نعمات بهشتی) در بهشت التفات خود را از ما مضایقه کند. من چگونه دین و دلم را از تو دریغ کنم؛ در حالی که شیخ صنعان دینش را (از یک دختر) دریغ نداشت.

بیت ذیل نیز منسوب به اوست:

یعنی: ای زاهد مرا فریب مده، در آن دنیا (قیامت) آتشی نخواهد بود؛ (بلکه) کسانی که (در آتش دوزخ) می‌سوزند، آتش را از این‌جا (با خود) می‌برند.

• گلشن ابرار/جلد ۳
• مقدمه تذکرةالمتقین
• تاریخ حکماء و عرفای متأخر