محمدصادق ناطق اصفهانی
محمدصادق اصفهانی متخلص و مشهور به ناطق (؟ – ۱۸۱۵م) شاعر ایرانی بود که برای ساخت ماده‌تاریخ‌هایش شهرت داشت.
| محمدصادق ناطق اصفهانی | |
|---|---|
| زادهٔ | نامعلوم اصفهان |
| درگذشت | ۱۸۱۵م/۱۲۳۰ق یا ۱۸۲۰م/ ۱۲۳۵ق نامعلوم |
| پیشه | شاعر |
| شناخته‌شده برای | ماده‌تاریخ‌سرایی |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعهٔ دوازده‌امامی |
زندگی
محمدصادق اصفهانی در سالی نامعلوم در اصفهان زاده شد. از سوی پدری ترک‌تبار و از سوی مادری عرب‌تبار اهل مدینه بود. به شعر گرایید و ناطق تخلص گزید. او در ساختن ماده‌تاریخ‌ها برجسته گشت، «بیشتر قصاید وی از اول تا آخر، هر مصراعش تاریخ است.» و اثری در این باره نگاشته که در دسترس نیست. در تاریخ تذهیب گنبد فاطمهٔ معصومه در قم به سال ۱۲۱۸ق/۱۸۰۳م که با دستور فتحعلی شاه انجام گرفت، قصیده‌ای سرود که شصت و دو بیت است و هر مصراع آن برابر است با تاریخ ۱۲۱۸؛ این قصیده به معجزیه شهرت دارد:
| این قبهٔ گلبنی است بزیور برآمده؟ | یا پاک گوهریست پر از زیور آمده؟ | |
| این دوحه‌ای است کآمده از جنت العلا | یا کوکبی است سعد و نور برآمده؟ | |
| این زیب عرش یا که بود گوی آفتاب | یا نور حق که بر همهٔ اشیاعء برآمده؟ | |
| وین قبه راست جای، بجایی که پایه‌اش | از اوج مهر و ماه و زحل برتر آمده | |
| وین قبهٔ رفیع بدانجا رسانده قدر | کز قدر با سپهر برین همسر آمده | |
| وین قبه و زمین ز همین رفعت و جلال | عرش بدهر با فلکی دیگر آمده | |
| وین صحن به ز صحن جنانست بهر آنک | آبش به از بقا و به از کوثر آمده | |
| از دل سئوال کردم و گفتم مرا بگو | کین صحن از چه رو ز جنان بهتر آمده؟ | |
| دل در جواب گفت که اینک درین سئوال | عقل طویل قاصر و فهر اقصر آمده | |
| بهتر بود بحُسن وعلو از جنان در آن | مسکن که بنت موسی بن جعفر آمده | |
| زهرا عفاف فاطمهٔ بنت موسی آنک | بر وی شرف ز فاطمه و حیدر آمده |
ناطق اصفهانی در دستگاه محمدعلی دولتشاه خدمت می‌کرد، در سال ۱۲۲۸ق/۱۸۱۳م مقدمه‌ای بر دیوان او نوشت.
تاریخ درگذشت او را ۱۲۳۵ق/۱۸۲۰م (هدایت در مجمع الفصحا) و ۱۲۳۰ق/۱۸۱۵م (مدرس تبریزی و دهخدا) ذکر کرده‌اند که همرأیی بیشتری با آن هست.
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ نظمی تبریزی، علی (۱۹۷۶). دویست سخنور؛ تذکرةالشعرای منظوم و منثور. تابش. ص. ۴۰۵.
- ↑ هدایت، رضاقلی‌خان. مجمع الفصحاء. ج. ششم. ص. ۱۰۸۸.
- ↑ خیامپور، عبدالرسول (زمستان ۱۳۶۸). فرهنگ سخنوران. ج. دوم. طلایه. ص. ۵۸۹.
- ↑ محمدعلی مدرس تبریزی (۱۳۶۹). ریحانة الادب. ج. چهارم. تهران: کتابفروشی خیام. صص. ۱۵۳.
- ↑ محمدعلی معلم حبیب‌آبادی (۱۳۶۴). مکارم الآثار؛ در احوال رجال دو قرن 13 و 14 هجری. ج. سوم. اصفهان: نفائس مخطوطات اصفهان. صص. ۱۰۱۳-۱۰۱۴ (ش ۴۹۱).
- ↑ Gaṇita Bhāratī (به انگلیسی). Vol. ۲۱. Indian Society for History of Mathematics. 1999. pp. ۷.