محاصره قسطنطنیه (۶۷۴-۶۷۸)
محاصره اول قسطنطنیه، جنگی است که بین سپاه اسلام و بیزانس درگرفت و در اقتصاد و اوضاع سیاسی هر دو کشور تأثیرات زیادی گذاشت. در نهایت سپاه اسلام موفق به فتح قسطنطنیه نشد و صدمات بسیاری از لحاظ نیروی انسانی و تجهیزات نظامی متحمل شد.
محاصره اول قسطنطنیه | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
بخشی از جنگهای اعراب و روم شرقی | |||||||
| |||||||
طرفهای درگیر | |||||||
خلافت اموی | بیزانس | ||||||
فرماندهان و رهبران | |||||||
معاویه بن ابیسفیان | کنستانتین چهارم | ||||||
تلفات و ضایعات | |||||||
سنگین | نامشخص |
پس از جنگ روابط بین اسلام و بیزانس شکل جدیدی به خود گرفت و مسلمانان مانع از بازپس گیری مواضع بیزانس در مصر و شام شدند و بیزانس به آسیای صغیر عقبنشینی کرد ولی هر دو برای تصرف این مناطق مهم تلاش میکردند.
اقدامات معاویه
معاویه اولین خلیفه اموی پس از جنگهای داخلی به قدرت رسید، او برنامهریزیهای بسیار در جهت فتح قسطنطنیه پایتخت امپراتوری بیزانس انجام داد:
- نظام تهاجمی :در این راستا حملات منظمی در تابستان و زمستان به آسیای صغیر انجام میگرفت و رهبران آن سپاههای اعزامی افراد قدرتمندی بودند و هدفشان فتح قلعهها و دژهای کوهستانی بیزانس و داخل شدن به سرزمین آنان بود، اکثر جنگها دریایی صورت میگرفت، به همین جهت معاویه دستور ایجاد نیرو دریایی قدرتمندی داد؛ و ناوگانهای دریایی ساختند و فرماندهی آنها را به ناخدایان عرب از قبیله بنی ازد غسانی سپرده شد. سپس جنگ جویان اسلام آماده جنگ به دریای مدیترانه اعزام شدند.
- نظام دفاعی: معاویه در مناطق مرزی و سواحل قلمرو اسلام حمایتهایی انجام داد از جمله ایجاد پایگاههای دائمی و اسکان مردم و تشویق آنان از طریق زمینهای زراعتی (اقطاع) و در شهرهای ساحلی سنگر بندی برای دفاع از شهر در مقابل حملات نیرو دریایی بیزانس انجام داد.
محاصره
اولین محاصره قسطنطنیه توسط اعراب در سالهای ۶۷۸_۶۷۴ بودهاست. حمله مسلمانان با برنامهریزی بوده و آنان نیروهای خود را در پایگاههای امتداد سواحل آسیای صغیر اسکان دادند و سپس به محاصره قسطنطنیه پرداختند. در ابتدا مسلمانان به رهبری معاویه جزیره قبرس را فتح کردند و این محل به عنوان پایگاه برای محاصره لازم بود. معاویه از راه خشکی لشکرکشی را آغاز کرد و این سپاه به فرماندهی فضالة بن عبدالله انصاری تا خلقیدونه پیش رفتند و زمستان را در خاک بیزانس گذراندند. سفیان بن عوف با سپاهی به کمک او آمد. معاویه لشکری به رهبری یزید برای تکمیل محاصره فرستاد و به همراه جمعی از صحابه از جمله ابو ایوب انصاری که ایشان در پایین حصار قسطنطنیه دفن شد. نیرو دریایی اسلام با فتح جزیرههای کوس و خیوس محاصره دریایی را کامل کردند، جناده بن ابی امیه پس از فتح جزیره ارواد به محاصره قسطنطنیه رسید ولی پیروزی چشم گیری بدست نیاورد و امپراتور کنستانتین چهارم توانست با آتش یونانی محاصره را بشکند و اعراب مجبور به عقبنشینی شدند.
آتش یونانی
کنستانتین چهارم با استفاده از این سلاح در مقابل حملات دریایی مسلمانان از مرزهای خود دفاع کرد. آتش یونانی نوعی مواد آتش زا است که شامل آهک و گوگرد است و دود غلیظ و انفجار بزرگی به وجود میآورد، از طریق لوله ای به سمت کشتیهای دشمن پرتاب میکردند. وجود این سلاح اهمیت زیادی داشته و در تاریخ ماندگار شد به دلیل آنکه نقش خلفای اموی را برای فتح قسطنطنیه باطل ساخت و مانع گسترش اسلام در آنجا شد. بیزانس به شدت فرمول این اختراع را مخفی نگه داشت و امروزه دقیقاً ترکیبات آن مشخص نیست.
معاهده صلح
دلیل این صلح فرسوده شدن سپاه طرفین بود. طبق گفتگوهای انجام شده معاویه هر سال باید سه هزار قطعه طلا و پنجاه اسیر و اسب به رومیان میپرداخت. مدت این صلح مسلمانان و رومیان سی سال بوده است.
پانویس
منابع
- طقوش، محمد سهیل (١٣٨٤). «اول». دولت امویان. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. شابک ۸_۳۹_۷۷۸۸_۹۶۴.
- شهیدی، سید جعفر (١٣٦٢). «ششم». تاریخ تحلیلی اسلام. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- فوگل، اشپیل. «بیزانس». تمدن مغرب زمین. ترجمهٔ محمد حسین آریا لرستانی. تهران: امیر کبیر.