متغیرهای مزدوج (ترمودینامیک)

در علم ترمودینامیک برای توصیف انرژی داخلی یک سیستم از زوج متغیرهایی چون دما و آنتروپی یا حجم و فشار استفاده می‌شود که اصطلاحاً متغیرهای مزدوج یا همیوغ(به انگلیسی: Conjugate variables) نامیده می‌شوند. به طور کلی می‌توان گفت پتانسیل ترمودینامیکی را می‌توان با متغیرهای مزدوج نشان داد.

برخی از مهمترین متغیرهای مزدوج ترمودینامیکی به صورت زیر هستند(در دستگاه SI):

پارامترهای دما:

• دما: T  (K)
• آنتروپی: S  (J K)

پارامترهای مکانیکی:

• فشار: P  (Pa= J m)
• حجم: V  (m = J Pa)

یا به طور کلی تر،

• استرس: ${\displaystyle \sigma _{ij}\,}$
  (Pa= J m)
• حجم × کشش: ${\displaystyle V\times \varepsilon _{ij}}$
  (m = J Pa)

پارامترهای مواد:

• پتانسیل شیمیایی: μ (J)
• تعداد ذره: N  (تعداد یا مول)