لکان (خمین)
لکان (خمین)، روستایی از توابع بخش کمره شهرستان خمین در استان مرکزی ایران است.
تصویری از لکان | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | مرکزی |
| شهرستان | خمین |
| بخش | بخش کمره |
| دهستان | خرمدشت (خمین) |
| ۳۳°۴۲′شمالی ۴۹°۴۵′شرقی / ۳۳٫۷۰°شمالی ۴۹٫۷۵°شرقی | |
| مردم | |
| جمعیت | ۶۶۲ نفر (سرشماری ۹۵) |
| رشد جمعیت | ۰/۰۵ |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع از سطح دریا | ۲۱۰۰ |
| اطلاعات روستایی | |
| کد آماری | ۰۰۱۶۹۹ |
| ره‌آورد | فتیر، برساق و انگور |
نامگذاری
نام لکان احتمالاً از نام لک و لکی دسته بزرگی از ایلات لر گرفته شده‌است. مردمان لر در حقیقت تنها ساکن لرستان نیستند و این ناشی از مهاجرت‌های تاریخی آنان است. در مناطق بین گاماساب و سیمره و اشترانکوه و کازرون دو گروه مردم کوچ نشین به نام‌های لر و لک وجود دارد که از لحاظ جسمانی به هم شبیه‌اند ولی اختلاف گویش آن‌ها مشهود است. در میان آن‌ها لرها مردمانی اند چهارشانه که به کرد‌های اصیل بی شباهت نیستند و فاصله چشمانشان بیشتر از مردم درون فلات ایران است.
تاریخچه
قبل از اسلام
دربارهٔ دوران قبل از اسلام لکان چیز زیادی در دست نیست ولی با توجه به آثاری مانند قلعه قره سی می‌توان قدمت لکان را تا حدود ۲۰۰۰ سال تخمین زد.
بعد از اسلام
در دوران خلافت عباسیان، لکان در منطقه جبال قرار داشته و پس از چند قرن همزمان با شروع حکومت سلجوقیان و مهاجرت‌های گسترده ترکان به منطقه جبال و بعد ورود و حکومت مغولان در دوران ایلخانی و تیموری واژگان با ریشه ترکی و مغولی وارد شد و هنوز برخی از آن‌ها به جا مانده‌اند. گروه بزرگی از مردم کنونی لکان به احتمال زیاد در دوران صفوی به این منطقه کوچ کرده‌اند. اعتماد السلطنه در کتاب مرآتالبدان در دوران قاجار می‌نویسد: لکان در گذشته عظمت زیادی داشته‌است ولی اکنون عظمتی ندارد؛ که احتمالاً به دوران زندیه و افشاریه اشاره می‌کند.
وقف
مرحوم عباس خان بیات از بزرگان اراک آن دوران، در سال 1249 ه.ش همگی و تمامی "یک دانگ از آب و ملک در قریه مدعوه به لکان" از قرای جاپلق را به انضمام کل مایتعلق به از دره، تپه، جبال، عیون و انهار و مراتع و مزارع را وقف نموده است و هم اینک یک دانگ از آن از موقوفات آستان مقدس حضرت معصومه (س) می باشد.
معاصر
در مرآت البلدان آمده است: «لکان در دامنه کوه واقع شده این کوه شکار بسیار دارد. این قریه از آب قنات مشروب می‌شود.»
در زمان حمله آقا محمد خان قاجار و اخراج حاکم نیشابور، علی دوست خان بیات و ایل بیات که از ایلات افشار بودند؛ فرزندان و نوادگان وی به مناطق مرکزی کشور کوچ می‌کنند و خان باباخان یکی از نوه‌های وی به لکان کوچ می‌کند و با خرید املاک قلعه اربابی خود را می‌سازد و بقیه زمین‌ها را نیز به دست می‌گیرد.
مردمشناسی
جمعیت
این روستا براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۸۷۰ نفر (۲۵۶خانوار) بوده‌است.
جاذبه‌های گردشگری
آثار تاریخی
حمام تاریخی لکان
این حمام در شرق روستا واقع شده که حدود سه متر، از سطح زمین گود است. علت گودی آن آب پذیری و هدر نرفتن گرما حمام است. مساحت کلی حمام حدود ۳۵۰ متر مربع است و جمعیت مورد پذیرش آن در یک زمان واحد حدود۲۰ نفر است. حمام لکان مربوط به دوره قاجار است و در تاریخ ۲۰ اسفند ۱۳۸۵ با شمارهٔ ثبت ۱۸۰۲۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خزینه حمام
قلعه قره سی
قلعه قره سی مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان خمین، بخش کمره، دهستان خرمدشت، روستای لکان واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۳ بهمن ۱۳۸۵ با شمارهٔ ثبت ۱۷۳۵۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. روی تپه قلعه قره سی، قلعه سنگی قرار دارد که بدون استفاده از ملات بنا شده و با توجه به سفال‌های به دست آمده قدمتی حدود ۲۵۰۰ سال دارد، البته مانند بسیاری از آثار باستانی کشور از این قلعه تنها اثری برجای مانه است.
جاذبه‌های طبیعی
کوهستان‌ها
کوه نسار
در جنوب لکان و غرب شهرستان خمین قرار دارد و ۲۷۷۱ متر ارتفاع دارد. نسار به معنای سایه است و بعضی نیز به معنی مکانی که بر آن آفتاب نتابد نیز آورده‌اند.
کوه پرگز
در جنوب لکان و کجارستان است و نام دیگر آن سرگر است.
کوه الوند لکان
الوند در شمال لکان در دهستان دالایی (خرمدشت کنونی) قرار گرفته‌است و ۳۰۶۵ متر ارتفاع دارد. این کوه دومین کوه بلند و با ۲۱ کیلومتر طول، طویل‌ترین کوه استان مرکزی می‌باشد.
تپه قلاقرسی (قلعه قره سی)
این تپه اگر چه کم ارتفاع است ولی از نظر گیاهان دارویی بسیار غنی محسوب می‌شود و در عصر روز سیزده نوروز، مکان تجمع زنان روستای لکان و میهمانان نوروزی است.
چشمه‌ها
سراب اسل ماهی
سراب اسل ماهی لکان در مرکز روستا قرار دارد.
چشمه پیر محمود
چشمه پیر محمود جاذبه طبیعی دیگر این روستاست و این چشمه در پایین کوه الوند قرار گرفته و با درختی که به درخت پیر محمود معروف است و در بالای این چشمه قرار دارد. این درخت بید حدود ۱۵۰ سال سن دارد.
ره‌آورد
بورساق، نان محلی لکان
منطقه حفاظت شده الوند
الوند لکان منطقه‌ای کوهستان است که به‌طور مایل از شمال غرب به سمت جنوب شرق امتداد یافته و در بخش جنوبی استان مرکزی قرار گرفته. کوه الوند لکان در ۲۰ کیلومتری غرب شهرستان خمین و ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان شازند واقع است. از نظر موقعیت جغرافیایی در حد فاصلE493830 الی E494900 طول شرقی و N334200 الی N334910 عرض شمالی واقع شده‌است مساحت منطقه ۷۲۰۰ هکتار می‌باشد.
کوه الوند لکان منطقه‌ای کاملاً کوهستانی با کمربندهای ارتفاعی متفاوت که دارای کوه‌ها و تپه ماهورهای بلند و دره‌های متعددی است بلندترین نقطه قله کوه الوند با ارتفاع ۳۰۹۶ متر بوده و پست‌ترین نقطه آن در جنوب شرقی منطقه در محلی بنام سه راهی چارطاق واقع شده که ۲۰۵۰ متر از سطح دریای آزاد ارتفاع دارد. قسمت عمده این منطقه از ارتفاعات صخره‌ای تشکیل شده‌است که به این علت تردد را در آن مشکل می‌نماید. میزان بارندگی متوسط سالانه منطقه ۳۸۰ میلی‌متر در سال و متوسط درجه حرارت سالانه معادل ۲/۱۰ درجه سانتیگراد برآورد گردید که حداکثر مطلق دما ۳۷ و حداقل مطلق نیز معادل ۳۱- درجه سانتیگراد برآورد شده‌است. تنوع زیستی موجود در منطقه الوند در هیچ نقطه دیگری از محدوده‌های جنوبی استان تکرار نشده و وجود ۹ تیپ گیاهی با ۱۱۵ گونه که ۲ درصد آن‌ها اندمیک می‌باشد و نیز حضور بیش از ۶۰ گونه پرنده که ۱۹ گونه آن حمایت شده و آسیب‌پذیر هستند و پستانداران عمده و بارزی نظیر کل و بز، قوچ و میش، پلنگ، گرگ و … اهمیت این منطقه را از لحاظ ارزش‌های زیستگاهی و جانوری آن نشان می‌دهد. این منطقه ۱۲ درصد پرندگان ایران و ۴۴ درصد پرندگان استان را در خود جای داده، بیش از ۳۰ درصد پرندگان این منطقه و از جمله پرندگان شکاری حمایت شده‌اند و از نظر پستانداران نیز غنی است و ۸/۸ درصد پستانداران کشور را در خود جای داده است از ۱۱ گونه پستانداران این منطقه ۳ گونه حمایت شده‌اند.
کارخانه فرآوری سرب و روی لکان
این کارخانه در ۱۵۰۰ متری روستای لکان واقع شده‌است. پساز اتمام ذخایر سرب و روی لکان که تأمین‌کننده خوراک کارخانه فرآوری بوده در سال ۱۳۵۵ بهره‌برداری از ذخایر معادن عمارت با احداث ۲ کارگاه استخراج زیرزمینی شماره ۱ و ۲ و کارگاه روباز موچان آغاز شده‌است. عملیات بهره‌برداری از کارگاه‌های فوق تا سال ۱۳۶۴کماکان ادامه داشته که در این سال به علت پایین بودن قیمت فروش کنسانتره سرب و روی و اتمام ذخایر در معدن روباز موچان، عملیات بهره‌برداری از معدن عمارت متوقف گردید. سال ۱۳۶۷ با افزایش قیمت کنسانتره سرب و روی، بررسی مجدد به منظور از سرگیری استخراج از معدن عمارت آغاز شد که سرانجام عملیات بهره‌برداری از معدن عمارت در سال ۱۳۶۹ از سر گرفته شد. از سال ۱۳۶۹ تا سال ۱۳۷۴ شرکت با مجوز بهره‌برداری از وزارت معادن و فلزات ادامه فعالیت نمود و از سال ۱۳۷۴تا ۱۳۸۲ آخرین ڏمجوز بهره‌برداری ۸ ساله به نام شرکت معدنی و صنعتی شاهین اخذ گردید و قرار داد تمدید شد.
آلودگی‌های زیست‌محیطی
ذرات معدنی موجود در سد باطله کارخانه با باد به داخل روستا منتقل می‌شوند. سال ۱۳۹۳ بررسی و ارزیابی در این رابطه صورت گرفت و بنابراین بررسی‌ها مصوب شد که کارخانه مذکور از پلیمرهای جدید یا مالچ سبز در سد باطله‌ها استفاده کند تا زمینه کاهش آلودگی فراهم شود. متأسفانه هیچ‌یک از این مصوبه‌ها اجرا نشد و اهالی روستای لکان همچنان با آلودگی‌های زیست‌محیطی ناشی از فعالیت این کارخانه مواجه هستند.
جستارهای وابسته
- فهرست روستاهای ایران
- حمام لکان
- الوند (لکان)
- منطقه حفاظت شده الوند (خمین)
منابع
- «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ آبان ۱۳۹۲.
- ↑ فرهادی، مرتضی (۱۳۶۹). نامه کمره. تهران: امیرکبیر. صص. ۲۸۲.
- ↑ ودیعی، کاظم (۱۳۵۳). مقدمه‌ای بر جغرافیای انسانی ایران. تهران: دانشگاه تهران. صص. ۴۰.
- ↑ سعید حمزه لو. «تاریخچه لکان». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۹ اوت ۲۰۱۶.
- ↑ پژوهشگاهِ علومِ انسانی و مطالعاتِ فرهنگی. «مرآت البلدان ناصری؛ کد مطلب: 177859».
- ↑ مرآت البلدان (جلد4). صص. ۱۶.
- ↑ دهخدا. لغتنامه دهخدا.
- ↑ «حمام روستای لکان در شهرستان خمین». خبر فارسی. ۳ فروردین ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۱۳ مه ۲۰۱۶.
- ↑ «دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر». سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ نوامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۱-۰۵-۱۹.
- ↑ «اتراق چند روزه در روستای سیل برده». ایسنا. دریافت‌شده در ۷ آگوست ۲۰۱۶.
- ↑ فرهادی، مرتضی (۱۳۶۹). نامه کمره (جلد اول). موسسه انتشارات امیرکبیر. صص. ۳۰۲.
- ↑ فرهادی، مرتضی (۱۳۶۹). نامه کمره (جلد دوم). موسسه انتشارات امیرکبیر. صص. ۲۹۸.
- ↑ زهرا مرادی. «کوه الوند لکان». گردشگری ایران.
- ↑ «جاذبه‌های گردشگری روستای لکان». سازمان میراث فرهنگی استان مرکزی.
- ↑ محمد حمزه لو (۶ خرداد ۱۳۹۵). «روستای تاریخی لکان (شهرستان خمین)». نمای ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ سپتامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۸ اوت ۲۰۱۶.
- ↑ «منطقه حفاظت شده الوند، خمین». کویرها و بیابان‌های ایران. دریافت‌شده در ۷ آگوست ۲۰۱۶.
- ↑ «کلیات کارخانه فرآوری سرب و روی لکان». پایگاه داده‌های علوم زمین کشور. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۹ اوت ۲۰۱۶.
- ↑ «تنفس لکانی‌ها با طعم سرب و روی، اینجا هوا برای نفس کشیدن کم است». ایسنا.