لخ والنسا

لخ والنسا، در سال ۱۹۸۰ به عنوان رهبر جنبش همبستگی، نخستین اتحادیه مستقل کارگری در لهستان کمونیست، توجه بین‌المللی را به خود جلب کرد. والنسا در ۱۹۴۳ در پوپوووی لهستان به دنیا آمد. پدرش نجار بود. او در کشتی سازی لنین در گدانسک لهستان در سال۱۹۶۷ مهندس برق شد. والنسا یک فعال سیاسی پرتلاش بود و در تظاهرات گستره علیه افزایش بهای مواد غذایی در کشتی سازی در سال ۱۹۷۰ شرکت داشت و بعداً به خاطر اعتراضاتش، اخراج شد.

والنسا، به خاطر فعالیت‌های مخالفش بین سال‌های ۱۹۷۶ و ۱۹۸۰ بارها بازداشت شد. نقش والنسا در برخورد با کمونیست‌ها، برای آزادی‌های سیاسی، بیشتر برایش شناسایی بین‌المللی و ستایش غرب را به همراه آورد. در ژوئیه ۱۹۸۰ که بیش از یکصد هزار کارگر در اعتراض به افزایش بهای مواد غذایی دست به اعتصاب زدند، کشتی سازی گدانسک در مرکز اعتراض بود. در چهاردهم اوت ۱۹۸۰ کارگران کنترل این کشتی سازی را به درست گرفتند. والنسا به سرعت رهبر آنها شد و با معاون اول نخست‌وزیر ملاقات کرد تا برای دادن حق تشکیلات آزاد و مستقل به کارگران به توافق برسد. در سپتامبر والنسا، اتحادیه همبستگی را تشکیل داد و به ریاست آن انتخاب شد؛ اما سال بعد رژیم لهستان سیاست سرکوب را در پیش گرفت. اتحادیه همبستگی را منحل و والنسا را بازداشت کرد. والنسا در ۱۹۸۲ آزاد شد و در ۱۹۸۳ جایزه صلح نوبل را برد که باعث ناراحتی دولت لهستان شد. او به مبارزه در راه آزادی ادامه داد و تا دسامبر ۱۹۸۸ داشت روشن می‌شد که تعداد فزاینده ای از لهستانی‌ها دیگر شرایط اقتصادی نامساعد را تحمل نخواهند کرد. در جلسه عمومی حزب کمونیست، رهبران حزب، در یک حرکت استثنایی از جنبش غیرقانونی و مخالف همبستگی، دعوت کردند که در گفتگوهایی که در فوریه۱۹۸۹ صورت گرفت، شرکت کند. این گفتگوها ۵۹ روز ادامه پیدا کرد. در نتیجه همبستگی یک جنبش قانونی شد و قرار شد، اصلاحات سیاسی در جهت افزایش نقش پارلمان به عمل آید و همبستگی اجازه معرفی کاندیدا داشته باشد. والنسا و همکاران فعالش با شور و اشتیاق در کارزار انتخاباتی شرکت کردند. پس از انتخابات ژوئن ۱۹۸۹ همبستگی ۹۹ کرسی از ۱۰۰ کرسی سنا و نیز اکثریت را در مجلس سفلی به دست آورد. والنسا تلاش نکرد که خودش بر سرکار آید؛ بلکه در دولت جدید فعالانه مشارکت کرد.

والنسا در سال ۱۹۸۹ برای ریاست جمهوری نامزد شد و با اکثریت قاطع به پیروزی رسید. او در مقام رئیس‌جمهور، کشور را در مسیر اصلاحات اقتصادی و دموکراتیک از جمله خصوصی‌سازی و نخستین انتخابات پارلمانی کاملاً آزاد لهستان در ۱۹۹۱ هدایت کرد. والنسا در کارزار انتخاباتی سال ۱۹۹۵ به الکساندر کواسنیوفسکی رئیس اتحاد چپ دموکراتیک باخت. والنسا هنوز در صحنه سیاسی لهستان فعال است.

برای دولت جدید لهستان، لخ والنسا که یکی از مشهورترین سیاستمداران و مبارز آزادی‌خواه بوده، یک خائن محسوب می‌شود و قیام ۱۹۸۹ که طلیعه دموکراسی و شکوفایی بازارها را به دنبال داشت، چیزی جز توطئه نبوده‌است. در اسنادی که اخیراً منتشر شده ادعا شده که این رهبر سابق عامل خود فروخته مقام‌های کمونیست بوده‌است.

ویتولد واسژیکوفسکی، وزیر امور خارجه لهستان گفت: والنسا احتمالاً یک عروسک خیمه شب بازی بوده‌است. ما باید این مسئله را حل کنیم. این مورد روی ایجاد یک لهستان مستقل و نخبگان سیاسی آن سایه می‌افکند.

رئیس‌جمهوری پیشین لهستان و رهبر سابق جنبش همبستگی که موجب سقوط حکومت کمونیستی در سال ۱۹۸۹ در کشورش شد، بار دیگر متهم شده که در دوران جوانی، جاسوس پلیس مخفی حزب کمونیست بوده‌است.

والنسای ۷۲ ساله پیش از این در دادگاهی در سال ۲۰۰۰ از اتهام جاسوسی تبرئه شده بود و قضات این دادگاه اعلام کردند، پلیس مخفی سازمان امنیت لهستان (SB) مدارکی را علیه وی جعل کرده بود تا مانع دستیابی وی به جایزه صلح نوبل در سال ۱۹۸۳ شود. والنسا همواره این اتهامات را تکذیب می‌کند.

رهبر پیشین لهستان معتقد است که این اسناد را کمونیست‌ها جعل کرده‌اند تا مایه بی‌اعتباری وی شوند. دولت کنونی لهستان به رهبری حزب قانون عدالت سال گذشته بار دیگر قدرت را به دست گرفت و وعده بازنگرنی در یک لهستان «ویران‌شده» را داد.

• کتاب جنگ سرد نوشته بریتا بجورنلوند ترجمه مهدی حقیقت خواه انتشارات ققنوس شابک: ۹۶۴-۳۱۱-۶۴۰-۹