لئون فوکو

ژان برنارد لئون فوکو (به فرانسوی: Jean Bernard Léon Foucault) (زاده ۱۸ سپتامبر ۱۸۱۹ در پاریس - درگذشته ۱۱ فوریه ۱۸۶۸) فیزیک‌دان اهل فرانسه است.

وی تحصیلات ابتدایی خود را نزد معلم خصوصی آموخت و سپس برای تحصیل علم پزشکی، وارد دانشکده طب پاریس شد. اما به دلیل داشتن ترس از خون و علاقه فراوان به رشته‌های علمی، به سمت فیزیک گرایش پیدا کرد. فوکو در بین معاصرین خود شخصیت عجیبی داشت، چرا که تنها با مطالعات و آزمایش‌های خستگی ناپذیر خود، مدارج ترقی علمی را پیمود و بدون استفاده از استاد، خود به استادی رسید. وی به زودی دریافت که در فیزیک تجربه کافی ندارد با این حال به مطالعه ریاضیات پرداخت و دامنه دانش و اطلاعات علمی اش را توسعه داد.

فوکو، شیوه‌های جالبی برای اندازه‌گیری سرعت نور به کار برد. اما به علت عدم دقت کافی در آزمایش و نقص دستگاه‌های فنی، به نتیجه درستی نرسید. فوکو اصل مهمی را در فیزیک بنیاد نهاد و ثابت کرد که سرعت نور در آب، کمتر از هواست. این نظریه به او کمک کرد تا به دانشمندان بفهماند که نور برخلاف آنچه تصور می‌شود، ذره‌ای نیست و از امواج نورانیِ انرژی‌دار تشکیل شده‌است. فوکو دربارهٔ رابطه بین انرژی مکانیکی گرما و انرژی مکانیکی و مغناطیس، مطالعات ارزنده‌ای انجام داد. او با کشف جریان گردابی، معروف به جریان‌های فوکو، که با چرخش در یک حلقه مسی در میدان مغناطیسی نیرومند به وجود می‌آید، بانی یکی از مسائل فیزیک جدید گردید.

فوکو هم‌چنین ثابت کرد که زمین به دور محور خود می‌چرخد. برای این کار که در سال ۱۸۵۱ انجام شد، او یک پاندول آهنی ۳۰ کیلوگرمی با نامِ آونگِ فوکو را از گنبد پانتئون آویزان کرد. فوکو به گوی، یک سوزن گرامافون وصل کرده بود و روی زمین (زیرِگوی) حلقه‌ای از شن‌های مرطوب قرار داد، در مقابل حیرت همه نشان داد، با وجودی که حرکت پاندول به جلو و عقب هدایت شده بود، پاندول حرکتی دوار انجام داد. در واقع کفِ پانتئون در حال گردش بود یا به عبارت بهتر زمین در حال چرخیدن حول محور خود بود. وی در ادامه، ساختمان قطب‌نما را تکمیل کرد و با این ابتکار، جهت‌یابی قطب‌نما با تغییر جهت کشتی در دریا تغییر نمی‌کند و از میدان‌های مغناطیسی تأثیر نمی‌پذیرد. وی در سن ۴۸ سالگی به دلیل بیماری اِم‌اِس درگذشت.