قزل‌آلا

نام «قزل‌آلا» معمولاً برای برخی از گونه‌ها در سه سرده از هفت سرده در زیرخانوادهٔ آزادماهیان (Salmoninae) استفاده می شود: ماهی‌های آزاد (Salmo)، گونه‌های اقیانوس اطلس. کج‌بینی‌ها (Oncorhynchus)، گونه‌های اقیانوس آرام و آزادماهی‌های شکم‌رنگی (Salvelinus) که شامل گونه‌ای ماهی نیز می‌شود که به آن چار (char) می‌گویند. ماهی‌هایی که به عنوان قزل‌آلا شناخته می‌شوند عبارت اند از:

• سردهٔ ماهی‌های آزاد (Salmo)
  • قزل‌آلای آدریاتیک (Salmo obtusirostris)
  • قزل‌آلای قهوه‌ای (Salmo trutta)
    • قزل‌آلای رودخانه‌ای (S. t. morpha fario)
    • قزل‌آلای خال‌سرخ (S. t. morpha lacustris)
    • قزل‌آلای دریایی (S. t. morpha trutta)
  • قزل‌آلای سرصاف (Salmo platycephalus)
  • قزل‌آلای مرمر، قزل‌آلای رودخانهٔ سوکا یا قزل‌آلای سوچا (Salmo marmoratus)
  • قزل‌آلای اهرید (Salmo letnica، ‫S. balcanicus (منقرض‌شده)، S. lumi و S. aphelios)
  • قزل‌آلای سوان (Salmo ischchan)

• سردهٔ کج‌بینی‌ها (Oncorhynchus)
  • قزل‌آلای بیوا (Oncorhynchus masou rhodurus)
  • ماهی قزل‌آلای بی‌رحم (Oncorhynchus clarki)
    • قزل‌آلا قاتل ساحلی (O. c. clarki)
      • قزل‌آلای کرسنتی (O. c. c. f. crescenti)
    • قزل‌آلای آلوورد (O. c. alvordensis) (منقرض‌شده)
    • قزل‌آلای بونویل (O. c. utah)
    • قزل‌آلای هومبولت (O.c. humuloldtensis)
    • قزل‌آلای لاهونتان (O. c. henshawi)
      • قزل‌آلای وایت هورس (Whitehorse Basin)
    • قزل‌آلای پایوته (O. c. seleniris)
    • قزل‌آلای خالدار ماری (O. c. behnkei)
    • قزل‌آلای وست‌اسلوپ (O. c. lewisi)
    • قزل‌آلا باله‌زرد (O. c. macdonaldi) (منقرض‌شده)
    • قزل‌آلای یلوستون (O. c. bouvieri)
    • قزل‌آلای رودخانهٔ کلرادو (O. c. pleuriticus)
    • قزل‌آلای قیچی پشت‌سبز (O. c. pleuriticus)
    • ماهی قزل‌آلای ریوگرانده (O. c. virginalis)

• سردهٔ گیلا (Oncorhynchus gilae)
  • قزل‌آلای گیلا (O. g. gilae)
  • قزل‌آلای آپاچی (O. g. apache)
  • قزل‌آلای رنگین کمان (Oncorhynchus mykiss)
    • قزل‌آلای رنگین کمان کامچاتکان (Oncorhynchus mykiss mykiss)
    • قزل‌آلای کله قرمز رودخانه کلمبیا (Oncorhynchus mykiss gairdneri)
    • قزل‌آلای استیل هد (Oncorhynchus mykiss irideus)
      • قزل‌آلای بردزلی (Oncorhynchus mykiss irideus var)
    • قزل‌آلای کله قرمز بزرگ (Oncorhynchus mykiss newberrii)
    • قزل‌آلای طلایی (Oncorhynchus mykiss aguabonita)
      • قزل‌آلای رنگین کمان رودخانه کرن (Oncorhynchus mykiss aguabonita var)
      • قزل‌آلای طلایی ساکرامنتو (Oncorhynchus mykiss aguabonita var. سنگی
      • قزل‌آلای طلایی کرن کوچک (Oncorhynchus mykiss aguabonita var. سفید
    • قزل‌آلای رنگین کمان کاملوپس (Oncorhynchus mykiss kamloops)
    • قزل‌آلای رنگین کمان باجا کالیفرنیا، قزل‌آلای نلسون، یا قزل‌آلای سن پدرو مارتر (Oncorhynchus mykiss nelsoni)
    • قزل‌آلای دریاچه عقاب (Oncorhynchus mykiss aquilarum)
    • قزل‌آلای نوار قرمز رودخانه مک کلود (Oncorhynchus mykiss stonei)
    • قزل‌آلای باند قرمز (Sheepheaven Creek)
  • قزل‌آلای طلایی مکزیکی (Oncorhynchus chrysogaster)

• سردهٔ آزادماهی‌های شکم‌رنگی (چار) (Salvelinus)
  • قزل‌آلای جویبار (Salvelinus fontinalis)
    • قزل‌آلای شفق قطبی (S. f. timagamiensis)
  • قزل‌آلای گاو نر (Salvelinus confluentus)
  • قزل‌آلای دالی واردن (‫Dolly Varden،‬ Salvelinus malma)
  • قزل‌آلای دریاچه ای (Salvelinus namaycush)
  • قزل‌آلای نقره ای († Salvelinus agassizi) (منقرض‌شده)

• هیبریدها
  • قزل‌آلای ببر (نابارور) (Salmo trutta X Salvelinus fontinalis)
  • قزل‌آلای دریاچه ای خالدار (‫Splake،‬ ‬Salvelinus namaycush X Salvelinus fontinalis)

تخم‌ریزی آن‌ها بین ماه‌های بهمن و اسفند است. تعداد تخم‌ها حدود ۱۰ هزار عدد است که تقریباً برای هر کیلوگرم و وزن بدن ماهی ماده ۱۵۰۰ عدد تخم برآورد می‌شود. بیشتر ماهیان بالغ نر و ماده بعد از تخم ریزی زنده مانده و در سال بعد برای تخم ریزی مجدداً وارد آب رودخانه می‌شوند.

لارو این ماهی به‌وسیله نوارهای تیره رنگ با نقطه‌های قرمز زیاد مشخص می‌شوند. بچه ماهیان ۵–۱ سال در آب شیرین زندگی می‌کنند که در شمال اروپا این مدت به ۵ سال می‌رسد. هنگامی که طول آن‌ها به ۲۵–۱۵ سانتیمتر رسید وارد آب شده و بیشتر در ساحل دریا بسر می‌برند.

این ماهی دارای یک نوار پهن به صورت رنگین کمان در هر طرف بدن است. دوره تخم ریزی از ماه‌های آخر زمستان تا اواخر بهار و تعداد تخم‌ها بین ۵–۱ هزار عدد است. امروزه ماهی قزل‌آلای رنگین کمان به صورت ماهی شمارهٔ یک اکثر کارگاه‌های تکثیر و پرورش ماهیان سردآبی در بیشتر نقاط جهان درآمده‌است.

از خصوصیاتی که این ماهی را مورد توجه قرار داده است، سازگاری آن با شرایط پرورش متراکم است. از طرف دیگر، این ماهی در انتخاب غذا زیاد سخت‌گیر نیست و از سرعت رشد خوبی نیز برخوردار است. برای غذای این ماهی به‌طور معمول، از نوعی از خوراک آبزیان استفاده می‌شود که بر روی آب شناور باقی می‌ماند که اکسترود نامیده می‌شود. وجه تسمیهٔ این نوع از خوراک آبزیان، دستگاهی است که با آن تولید می‌شود که نام تجاری اکسترودر شناخته می‌شود.

قزل‌آلای خال‌قرمز یا خال‌سرخ، بومی ایران و جزو گونه‌های حمایت‌شده محسوب می‌شود چون به دلایل مختلفی همچون تخریب زیستگاه و هجوم ماهی قزل‌آلای رنگین‌کمان در معرض خطر قرار گرفته است.

در مزارع کشاورزی به منظور استفادهٔ بهینه از آب و ذخیره کردن آن، استخرهای پرورش ماهی کشاورزی احداث گردید.

رشد و پرورش ماهی قزل‌آلا در استخر کشاورزی

رشد و پرورش ماهی قزل‌آلا در استخر پیش‌ساختهٔ پرورش ماهی سبب افزایش بهره‌وری مجدد از آب چاه می‌گردد.

فواید پرورش ماهی قزل‌آلا در استخرهای کشاورزی

• استفادهٔ بهینه و دومنظوره از تجهیزات و تأسیسات موجود در مزرعه
• استفادهٔ بهینه از آب کشاورزی
• آب دفعی استخر ماهی قزل‌آلا که دارای فضولات ماهی است کود ملایمی برای مزارع محسوب می‌شود.
• افزایش سود و درآمد مشاغل کشاورزی
• پرورش و تولید یکی از بهترین منبع‌های پروتئین مفید (گوشت ماهی قزل‌آلا)
• تأمین‌کنندهٔ گوشت مصرفی آبزیان در منطقه‌های روستایی
• اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیم در مناطق روستایی

شرایط ماهی قزل‌آلا در استخر کشاورزی

• کمیت آب: آب یکی از عوامل مهم در پرورش ماهی قزل‌آلاست زیرا محیط پرورش ماهی قزل‌آلا می‌باشد. برای پرورش هر یک تن ماهی قزل‌آلا به ۵ الی ۷ لیتر آب در ثانیه نیاز است.
• کیفیت آب: در پرورش ماهی قزل‌آلا در استخرهای کشاورزی، آب‌های مورد استفاده برای زراعت برای پرورش ماهی قزل نیز کارآماد نیز می‌باشد. هرچه آب استخر پرورش ماهی باکیفیت‌تر باشد، تولید کمّی و کیفی ماهی قزل‌آلا نیز افزایش می‌یابد.
• شوری آب: شوری یکی از نکات مهم و قابل توجه در پرورش ماهی قزل‌آلا می‌باشد. بطوریکه ماهی قزل‌آلا در شوری آب کمتر از ۵ گرم در لیتر بازده خوبی به همراه دارد. ماهی قزل در شوری آب ۱۴–۵ در لیتر نیز قابل پرورش می‌باشد و لی بازده ۵ گرم در لیتر را ندارد.
• درجهٔ حرارت آب: ماهی قزل‌آلا می‌تواند در دمای ۲۰–۶ درجه سانتی گراد زیست یابد. اما بهترین دما برای پرورش ماهی قزل‌آلا ۱۸–۱۲ درجه سانتی گراد می‌باشد این نوع ماهی بهترین میزان بازدهی خود را در دمای ۱۷/۱۵ درجه سانتی گراد داراست. اگر دمای استخر پرورش ماهی به کمتر از ۱۰ درجه سانتی گراد برسد رشد ماهی قزل‌آلا با ممانعت روبرو شده و روند رشد و دوره پرورش ماهی به طول می‌انجامد ماهی قزل‌آلا حداکثر تا دمای ۲۳ درجه سانتی گراد می‌تواند رشد و تکثیر یابد.
• اکسیژن محلول: برای پرورش ماهی قزل‌آلا، میزان اکسیژن مناسب محلول در آب باید ۸–۱۲ میلی‌گرم در لیتر باشد و این مقدار نباید به کمتر از ۵ میلی‌گرم در لیتر برسد.
• غلظت یون هیدروژن (pH): بهترین شرایط pH یا اسیدیته برای پرورش ماهی قزل‌آلا خنثی یا ۷ می‌باشد. pH بین ۶٫۵–۸ نیز برای پرورش ماهی مناسب است؛ ولی در شرایطی که pH آب کمتر از ۶ و بالاتر از ۹ باشد، شرایطی بحرانی برای پرورش ماهی قزل‌آلا قلمداد می‌شود.
• نور: اگر تابش نور خورشید به استخر به صورت مستقیم باشد، پوست ظریف ماهیان قزل‌آلا به خصوص بچه‌ماهیان دچار آفتاب سوختگی می‌شود و آلودگی قارچی را در پی دارد. از این رو بهتر است، استخرها به‌خصوص استخر بچه‌ماهی‌های قزل‌آلای زیر ۵ گرم دارای سایبان باشد.

• فهرست ماهی‌ها
• اکسترودر خوراک آبزیان

• تاریخچه تولید خوراک آبزیان
• ترجمه شده از ویکی‌پدیای انگلیسی

• پرورش قزل‌آلا و بهداشت محیط آنان با کمک تکنولوژی EM
• آشنایی با دستگاه تولید غذای ماهی
• راهنمای پرورش ماهی قزل الا
• روش غذا دهی و نحوه ساخت خوراک ماهی شناور برای قزل‌آلا