جان فون نویمان
جان فون نویمان (مجاری: von Neumann János,انگلیسی: John von Neumann، با نام اصلی یانوش فون نویمان زادهٔ ۲۸ دسامبر ۱۹۰۳ در بوداپست – درگذشتهٔ ۸ فوریه ۱۹۵۷ در واشینگتن، دی. سی.) ریاضی‌دان و دانشمند آمریکایی مجاری‌الاصل بود. وی سهم بزرگی در رشته‌های مختلف، شامل ریاضیات (بنیان‌های ریاضیات، آنالیز تابعی، نظریه ارگودیک، هندسه، توپولوژی، آنالیز عددی)، فیزیک (مکانیک کوانتومی، دینامیک شاره‌ها)، اقتصاد (نظریه بازی‌ها)، علوم کامپیوتر (معماری فون نویمان، بهینه‌سازی خطی، ماشین‌های خودهمانندساز، محاسبات تصادفی) و آمار داشت. او پیشگام در استفاده از نظریه عمل‌گرها در مکانیک کوانتوم و نیز ارتقای آنالیز تابعی، و یکی از دست‌اندرکاران پروژه منهتن و مؤسسه مطالعات پیشرفته در دانشگاه پرینستون (یکی از اندک منصوب‌شدگان) بود که به ساخت اولین بمب اتمی انجامید. وی همچنین از نخستین کسانی است که در طراحی و ساخت اولین کامپیوتر، به نام انیاک، سهم مهمی داشت. او هسته پیشرفت نظریه بازی و نیز مفهوم اتوماتای سلولی بود.
ساختار خودجایگزین‌گری آنالیز ریاضی فون نویمان، مقدمه‌ای بر کشف ساختار دی‌ان‌ای شد. او در مروری کوتاه بر زندگی کاری‌اش، در آکادمی ملی علوم گفت: «فکر می‌کنم اساسی‌ترین کارهای من، بر روی مکانیک کوانتوم در سال ۱۹۲۶ در گوتینگن، و پیرو آن در سال‌های ۱۹۲۷–۱۹۲۹ در برلین، همچنین بر روی شکل‌های گوناگون نظریه عمل‌گرها در برلین در ۱۹۳۰ و در پرینستون در ۱۹۳۵–۱۹۳۹ و روی نظریه ارگودیک در پرینستون در ۱۹۳۱–۱۹۳۲بود.»
فون نویمان با همکاری فیزیک‌دان نظری آمریکایی، ادوارد تلر و ریاضی‌دان لهستانی استنی‌سواف اولام، گام‌های کلیدی در فیزیک هسته‌ای شامل واکنش‌های هم‌جوشی هسته‌ای در گرما و بمب هیدروژنی برداشت.
او در زندگی خود ۱۵۰ مقاله نوشت؛ ۶۰ مقاله در ریاضیات محض، ۲۰ مقاله در فیزیک، و ۶۰ مقاله در ریاضیات کاربردی. آخرین کار او، زمانی که در بیمارستان بود، یک نسخه دست‌نویس ناتمام بود که چندی بعد در کتاب رایانه و مغز منتشر شد، این نشان‌دهندهٔ علاقه‌مندی او در زمان مرگ بود.
از کودکی تا آغاز جوانی
یانوش لایوش فون نویمان در خانواده‌ای یهودی، ثروتمند، فرهنگ‌پرور و غیرمذهبی متولد شد. جان لوئیس شکل انگلیسی شدهٔ نام او است. ماکس نویمان، پدر او، بانک‌دار موفقی بود که دکترای حقوق داشت، با سه فرزند پسر، که یانوش بزرگترین آن‌ها بود. خانواده نویمان در خانه آپارتمانی سه طبقهٔ با پدربزرگ مادری او، یاکاب کان، زندگی می‌کردند. چهار نفر از دختران کان در این آپارتمان زندگی می‌کردند؛ بنابراین، دیگر کودکان ساختمان، خاله‌زاده‌های یانوش بودند. این خانواده بزرگ برای فراگیری زبان فرزندانشان، معلم‌های سرخانهٔ آلمانی و فرانسوی داشتند. او از کودکی، هوش و حافظه شگفت‌انگیزی داشت؛ در شش سالگی می‌توانست در ذهن، دو عدد ۸ رقمی را برهم تقسیم کند، و در هشت سالگی با حساب دیفرانسیل و انتگرال آشنا بود.
در سال ۱۹۱۱ فون نویمان به دبیرستان آلمانی‌زبان کلیسای لوتران، فاشوری در بوداپست وارد شد. در ۱۵ سالگی، مطالعه در حساب دیفرانسیل و انتگرال پیشرفته را زیر نظر گابور سگو، آنالیزور مشهور آغاز کرد. در نخستین دیدار آن‌ها، آواز استعداد ریاضی فون نویمان بسیار شگفت‌زده بود و هفته‌ای دو بار برای آموزش این نوجوان نابغه به خانه نویمان‌ها می‌رفت. فون نویمان در ۱۹ سالگی دو مقاله مهم در ریاضیات منتشر کرد که یکی از آن‌ها، تعریف مدرن‌تری از اعداد ترتیبی به‌دست می‌داد، و چندی بعد جایگزین تعریف گئورگ کانتور شد.
او در ۲۲ سالگی از دانشگاه پازمانی پتر بوداپست، دکترای ریاضیات گرفت، و هم‌زمان به درخواست پدرش در دنبال‌کردن صنعت و در پی آن وقت‌گذاشتن در کار اقتصادی، در رشته مهندسی شیمی از انستیتو تکنولوژی فدرال زوریخ دیپلم گرفت.
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ «John von Neumann». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ دسامبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۲ ژانویه ۲۰۰۸.
- ↑ []
- (به انگلیسی). ویکی‌پدیای انگلیسی http://en.wikipedia.org/wiki/John_von_Neumann. Retrieved 1 March 2014.
- پاندستون، ویلیام (۱۳۸۶). معمای زندانی. ترجمهٔ عباس کتیرایی. تهران: مازیار. شابک ۹۶۴-۵۶۷۶-۵۰-۹.