فهرست آثار ملی شهرستان کاشمر

فهرست آثار ملی شهرستان کاشمر شامل ۲۶ اثر ملی در شهرستان کاشمر است که تا ۱۳۹۷ به ثبت رسیده‌اند که سهم این شهرستان در سطح استان خراسان رضوی که بالغ بر ۱۴۰۷ اثر تاریخی ثبت شده دارد بسیار ناچیز است.

وجود جاذبه‌های مذهبی و فرهنگی، این شهرستان را به یکی از مقاصد اصلی گردشگری استان خراسان رضوی تبدیل کرده به گونه‌ای که ۳٫۵ میلیون نفر در سال ۱۳۹۶ از این شهرستان بازدید کردند که پس از مشهد دومین و رتبه چهارم در ایران از دیدگاه گردشگری مذهبی را ثبت کرده‌است.

نخستین اثر ملی ثبت شده در این شهرستان برج فیروزآباد بود که در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبتی ۹۱ در فهرست آثار ملی ایران جای گرفت اما در سال ۱۳۷۴ خورشیدی، بخش بردسکن که از توابع شهرستان کاشمر بود؛ مستقل و شهرستان گردید و هم‌اکنون این اثر در شهرستان بردسکن قرار دارد.

کهن‌سال‌ترین آثار این شهرستان تپهٔ جن، قلعهٔ کهنه و گورستان دشت طلاآباد می‌باشند که هر سه آنان در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ به ثبت رسیده‌اند ولی این آثار در آستانهٔ تخریب کامل می‌باشند یا تخریب شده‌اند.

آرامگاه سید حسن مدرس پس از ۲۵ شهریور ۱۳۲۰ و خروج رضاشاه از ایران، توسط اهالی منطقه شناسایی و موقعیت‌یابی شد. در سال ۱۳۶۷ آرامگاه سید حسن مدرس به مساحت ۱۲۵۰ متر مربع زیرساخت و ۳۰۰۰ متر مربع محوطه و فضای سبز احداث و توسط سید علی خامنه‌ای؛ رهبر جمهوری اسلامی ایران که در آن دوره ریاست جمهوری اسلامی ایران را در اختیار داشتند، افتتاح شد. خامنه‌ای در سال ۱۳۷۳ طی ابلاغیه‌ای، تولیت آرامگاه سید حسن مدرس را به آیت‌الله عباس واعظ طبسی واگذار نمود.

ترشیز را به داشتن جامع‌های ارزشمند و پررونق، شهرت داشته‌است، شمس‌الدین مقدسی در احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم نوشته‌است که شهر طرشیث مرکز ولایت پشت، جامعی دارد که پس از جامع دمشق ثروتمندتر از آن جامعی نیست، زیبا و پاکیزه‌است و این در صورتی است که مسجد جامع دمشق را معماران ایرانی، هندی و رومی با هزینه‌ای معادل ۷ سال خراج منطقهٔ شام بنا کرده بودند و ۱۸ کشتی طلا و نقره در آن صرف شده بود که زیبایی، ثروت و هنر، مسجد جامع ترشیز نیز از این قرار جزء عجایب آن دوره بوده‌است. اما اکنون بر اثر گذر زمان هیچ ردی از مسجد جامع ترشیز باقی نمانده‌است. لاکن بنای کنونی مسجد جامع کاشمر مربوط به دورهٔ قاجار است و زمانی که طایفهٔ میش‌مست در سال ۱۲۱۳ قمری ترشیز را در دست داشتند، بنا شد.مدرسه حاج سلطان العلماء دارای یک میانسرای مرکزی و از چهار طرف توسط حجره‌های دوطبقه و دو ایوان شمالی و جنوبی احاطه شده‌است و ۴۰ اتاق مخصوص دین‌آموزان، به یکی از مدارس علمیه شناخته شده در استان خراسان رضوی کرده‌است. به گزارش خبرگزاری مهر در تاریخ ۱ مرداد ۱۳۹۲، قسمتی از این بنا به دلیل بی‌توجهی تخریب شده‌است.

امامزاده سیدحمزه دارای گنبدی مرتفع با کاشی‌کاری سبز رنگ و ایوان آینه‌کاری شده و ۲ گلدسته است. نمای درون گنبد و پیرامون رواق نیز آینه‌کاری شده‌است. مجموعهٔ باغ‌مزار کاشمر، حدود ۸ هکتار مساحت داشته و در مرکز شهر جای گرفته‌است. ساختمان و ضریح این امامزاده بر سکویی بلند قرار دارد و تزئینات آن شامل کاشی‌کاری معرق، آینه‌کاری و دیگر عناصر تزئینی است. اکثر تغییرات ساختمان، از سال ۱۳۹۹ قمری است و مرمت آن با تلاش مهندس فتحی بوده که با دارایی خود، مقبره را بازسازی کرده‌است. میانسرا و حجره‌های آن در فاصلهٔ سال‌های ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۶ با کوشش اداره اوقاف کاشمر افتتاح شد که با سنگ مرمریت طوسی گسترده و دیوارها با کاشی‌کاری لعابی آرایش شده‌است.

ساختمان کنونی امامزاده سید مرتضی به سبک معماری صفوی در فراز تپه‌ای تاریخی بنیاد شده‌است و درب بنیادین آن به میانسرا جنوبی گشوده می‌شود و ایوانی آینه‌کاری شده، گنبد بزرگ در میان دو گلدسته بلند با کاشی‌هایی به رنگ لاجوردی قابل رؤیت است. گلدسته‌ها و گنبد، نگاشته به کاشی‌کاری معرق و گنجانیدن اسماءالله و آینه‌کاری درون آرامگاه و جاذبه‌های اطراف آن برای زائران و گردشگران قابل توجه‌است.