فهرست آثار ملی شهرستان نیشابور

شهرستان نیشابور یکی از شهرستان‌های استان خراسان رضوی است. شهر نیشابور مرکز این شهرستان است. شهرستان نیشابور پس از شهرستان مشهد به عنوان دومین شهرستان پرجمعیت در خراسان و سومین شهر پرجمعیت شرق کشور شناخته می‌شود.

نیشابور در طول تاریخ یکی از مراکز دانش اسلامی و مهد بسیاری از دانشمندان، شعرا، صوفیان و دیگر بزرگان بوده و به عنوان نماد تاریخ و فرهنگ ایران مطرح شده‌است. این شهر، در دوره ساسانیان، در حدود دهه‌های میانی سدهٔ سوم میلادی به دستور شاپور اول ساسانی تأسیس شده‌است. در سال ۶۴۳ میلادی در زمان خلافت عمر بن خطاب فتح شد. همچنین نیشابور، پایتخت اولین حکومت نیمه مستقل ایرانی پس از دورهٔ امویان بوده‌است.

الحاکم نیشابوری، در کتاب تاریخ نیشابور می‌نویسد که نیشابور را انوش بن شیث بن آدم ساخت. در افسانه‌های مربوط به ایران باستان، بنای این شهر را به دوران اساطیری ایران و به عهد طهمورث، نسبت داده‌اند. این زمان، حدوداً با هزاره چهارم قبل از میلاد مسیح، که شهرنشینی رونق یافته بود، قابل انطباق است. می‌توان چنین انگاشت که این شهر، از جهت موقع اقلیمی و سوق‌الجیشی (استراتژیک)، در سراسر دوران عهد باستان تا زمان ساسانیان، شکوفا و پیوسته رو به پیشرفت بوده‌است. در زمان هخامنشیان، شهری که بعدها نیشابور خوانده شد، جزء ساترپی پارت (پرثو) بوده‌است.