عطاءالله زاهد

زاهد در سال ۱۲۹۴ خورشیدی در شیراز به دنیا آمد و در رشته ادبیات از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل گشت. پدرش تحصیل کردهٔ دارالفنون بود و به موسیقی آشنایی داشت و به دلیل شغل پدرش مدام بین تهران و شیراز دررفت‌وآمد بودند. وی فعالیت هنری‌اش را سال ۱۳۰۳ با بازی در نمایش رستاخیز سلاطین آغاز کرد. علاقهٔ بسیاری به علوم قدیمه وی را بر آن داشت تا به‌طور آزاد و ذوقی آن دروس را فراگیرد. او در سال ۱۳۱۸ به مدرسه مروی و سپس به مدرسه سپهسالار رفت و نزد اساتیدی چون میرزا آقای شیرازی، محمدعلی حکیم، میرزا احمد آشتیانی و آیت‌الله شاه آبادی، علوم فقهی را فراگرفت. از ۱۳۱۹ زیر نظر سیدعلی خان نصر و صدیق اعلم، فعالیت هنری اش را در رادیو ایران ادامه داد و به همراهی صبا، محجوبی، خالدی، و طاطایی چندین سال آواز می‌خواند. در نمایشنامه‌های رادیویی هم بازی می‌کرد. سپس به دعوت رادیو دهلی به مدت هشت ماه در بخش فارسی آن رادیو گویندگی کرد. همکارای اش با رادیو، تا سال ۱۳۲۶ که برای تحصیل به خارج رفت، ادامه پیدا کرد. در دههٔ ۱۳۲۹ ضمن ادامهٔ فعالیت در تئاتر، به سینما روی آورد و به عنوان دیلماج در سالن‌های سینما گفتار فیلم‌ها را با صدای بلند برای تماشاگران به فارسی می‌خواند. شکوفایی کارش در تئاتر، در همکاری با عبدالحسین نوشین و حسین خیرخواه، در تئاتر فرهنگ بود. چندی به ایالات متحده آمریکا رفت و مطالعهٔ جدی سینما را آغاز کرد. طی سال‌های دوری از ایران، به ترکیه، مصر، لبنان و هندوستان و چند کشور دیگر سفر کرد. در سال ۱۳۲۷ به ایران بازگشت و پس از تأسیس استودیو آریا به دوبلهٔ فیلم مشغول شد. طی نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران فعالیت سیاسی می‌کرد. او فعالیت در سینمای حرفه‌ای را سال ۱۳۳۲ با فیلم ماجرای زندگی به عنوان نویسنده و تهیه‌کننده تجربه کرد. وی مدیر چند شماره از مجله «فیلم‌ها و پرده‌ها» بود. زاهد در ۱۵ آبان ۱۳۷۰ درگذشت و در گورستان ابن‌بابویه به خاک سپرده شد.

• فارغ‌التحصیل دانشسرای عالی دارالمعلمین تهران
• فارغ‌التحصیل رشتهٔ ادبیات از دانشگاه تهران

• از بنیان‌گذاران اتحادیه صنایع فیلم ملی ایران
• از مؤسسین حسینیه ارشاد
• ۱۳۲۵، فیلم «برف روی پاها» (در ایران: مرا ببخش، مدیر دوبلاژ عطاالله زاهد و با گویندگی ایرج دوستدار، اسدالله پیمان، مهری عقیلی و مهین دیهیم، نخستین فیلمی که در تهران دوبله شد و در در سینما دیانا و پارک نمایش داده شد)
• ۱۳۲۷، نخستین استودیو آریا با همکاری مهدی امیرقاسم خانی، جلال مغازه‌ای، احمد شیرازی، سعید غیاثی و دوبلهٔ «آهنگ شهرزاد» ساخته بارتر رایش (نخستین فیلمی که به شیوه ضبط مغناطیسی صداگذاری شد)
• ۱۳۳۳، با ماجراهای زندگی (نویسنده و تهیه‌کننده، با مشارکت مهدی خالدی)
• از اعضای هیئت رئیسه اتحادیهٔ صنایع فیلم ملی ایران در دههٔ ۱۳۴۰

در سال ۱۳۳۵ به عنوان نویسنده و کارگردان با فیلم بوسهٔ مادر کارش را در سینما آغاز کرد. زاهد در حین بازی در فیلم چشم به راه، همچنین مشغول ساخت چهارمین فیلم خود «مُردم از خوشی» بود که این اتفاقات باعث متوقف شدن فیلم و همین‌طور عدم امکان ادامهٔ فیلمسازی زاهد شد.

• ۱ - چشم‌به‌راه (۱۳۳۷ به علاوه تهیه‌کننده) با شرکت ایرن، تهمینه، حیدر صارمی و محسن مهدوی
• ۲ - بازگشت به زندگی (۱۳۳۶) با شرکت ناصر ملک‌مطیعی، مهین معاون‌زاده و هوشنگ بهشتی
• ۳ - بوسه مادر (۱۳۳۵) با شرکت مهین دیهیم، شهلا ریاحی و محسن مهدوی

در چشم به راه «زاهد» در نقش «علی کاردی» بازی کرده و خود از تهیه‌کنندگان فیلم بوده‌است. صحنه‌هایی که این فیلم (چشم به‌راه) از جنوب شهر و واقعیت‌های آن نشان می‌داد برای فیلم دردسرساز شد و فیلم با تلاش سرهنگ ملک اسماعیلی (رئیس ادارهٔ اماکن وقت) توقیف و کمی بعد با حذف صحنه‌های جنوب شهر و اضافه کردن چند صحنه رقص و آواز نمایشش ادامه یافت.

عطاءالله زاهد بعد از انقلاب ۱۳۵۷ و با بازی در فیلم راهی به سوی خدا (به کارگردانی جلال مهربان و با حضور رضا بیک‌ایمانوردی، محصول ۵۹–۱۳۵۸) مجددا فعالیت سینمایی‌اش را آغاز کرد (البته این فیلم به نمایش در نیامد). در مورد گویندگان زاهد، احمد رسول‌زاده نیز در کارهایی نظیر سریال هزاردستان، سمندر و در مسیر تندباد گوینده عطاءالله زاهد بوده‌است. اما فیلم‌هایی که صدابرداری سر صحنه بوده و شاهد بازی زاهد با صدای خودش هستیم

تئاتر

• فعالیت در تئاتر از ۱۳۰۳ با «رستاخیر سلاطین» (در شیراز)
• ادامه فعالیت‌های تئاتری در تهران از ۱۳۲۲ با «بزم بهرام گور»
• بارگاه معاویه
• تاجر ونیزی
• خسیس
• دختر شکلاتی
• دزدان اجتماع
• شاه صفی
• کارمند دولت
• محمدعلی بیک

سینمایی

به عنوان کارگردان و نویسنده

مجموعه تلویزیونی

هوشنگ مرادی در دو مجموعه سربداران و بوعلی سینا به جای زاهد (در نقش امیر گرگان) گویندگی کرده‌است.

• عطاءالله زاهد در بانک جامع اطلاعات سينماى ايران
• جمال امید (۱۳۷۷)، فرهنگ سینمای ایران، تهران: موسسه انتشارات نگاه، شابک ۹۶۴-۶۱۷۴-۸۹-۲
• سید مرتضی سید محمدی (۱۳۷۸)، فرهنگ کارگردانان سینمای ایران ۱۳۷۷–۱۳۰۹، تهران: نشر سیمرو، شابک ۹۶۴-۵۶۸۵-۳۵-۴
• https://wikijoo.ir/index.php/زاهد،_عطاءالله_(۱۲۹۴ـ۱۳۷۰ش)
• http://newspaper.hamshahri.org/id/36733/سالمرگ.html
• https://www.aftabir.com/news/view/2005/nov/06/c10c1131273283_calander_iran.php/درگذشت-عطاءالله-زاهد
• https://images.hamshahrionline.ir/hamnews/1384/840815/news/_akhar.htm
• فرهنگ سریال‌های تلویزیونی ایران از آغاز تا امروز؛ ماهنامه سینمایی «فیلم»، شماره ۲۴۵، ۱۵ آذر ۱۳۷۸

• عطاءالله زاهد در IMDb