خودپرداز

نخستین دستگاه خودپرداز را ۲۷ ژوئن ۱۹۶۷ یک شعبه بانک بارکلیز در محله انفیلد در شمال لندن افتتاح کرد. این اختراع جان شپرد-بارون بود و در آن زمان حداکثر ده پوند به متقاضیان پرداخت می‌کرد. شعبه انفیلد بانک بارکلیز همچنان فعال است و در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۷ به مناسبت پنجاهمین سالگرد خودپرداز یکی از دستگاه‌هایش را به رنگ طلایی درآورد.

دستگاه‌های خود پرداز را می‌توان در هر مکانی قرار داد، اما اغلب در نزدیکی یا درون بانک‌ها، مراکز خرید / فرودگاه‌ها، ایستگاه‌های مترو، پمپ‌بنزین‌ها، و دیگر مکان‌ها قرار دارند. دستگاه‌های خود پرداز نیز در کشتی‌های تفریحی یافت می‌شوند که در آن ملوانان می‌توانند حقوق خود را افزایش دهند.

دستگاه‌های خود پرداز ممکن است در محل کار باشند. دستگاه‌های خودپرداز در محوطه معمولاً پیشرفته‌ترین و multi هستند که قابلیت‌های شعبه بانک را تکمیل می‌کنند و بنابراین گران‌تر هستند. دستگاه‌های خارج از ساختمان توسط موسسات مالی و سازمان‌های فروش مستقل (ISOs)مستقر شده‌اند که نیاز ساده‌ای برای پول نقد وجود دارد، بنابراین آن‌ها به‌طور کلی دستگاه‌های تک کاره ارزان‌تر هستند.

در آمریکا، کانادا و برخی از کشورهای حوزه خلیج‌فارس، (استناد به نیاز) بانک‌ها ممکن است با استفاده از یک خودرو به دستگاه‌های خود پرداز دسترسی داشته باشند.

در سال‌های اخیر، کشورهایی مانند هند و برخی از کشورها در آفریقا در حال نصب دستگاه‌های خود پرداز در مناطق روستایی هستند که انرژی خورشیدی دارند. [۵۵]

مرتفع‌ترین خودپرداز در گردنه خنجراب در پاکستان واقع شده‌است. این دستگاه خود پرداز در ارتفاع ۴۶۹۳ متری توسط بانک ملی پاکستان نصب شده‌است و برای کار در دماهای پایین‌تر از ۴۰ درجه سانتیگراد طراحی شده‌است.

دستگاه خودپرداز معمولاً از دستگاه‌های زیر تشکیل شده‌است:

CPU (برای کنترل رابط کاربری و دستگاه‌های معامله)

خواننده کارت مغناطیسی cart reader یا تراشه (برای شناسایی مشتری)

یک پین پد برای پذیرش و رمزگذاری شماره شناسایی شخصی EPP4 (مشابه در طرح با صدای لمس یا صفحه کلید ماشین حساب)، به عنوان بخشی از یک محفظه ایمن ساخته شده

رمزنگاری ایمن، به‌طور کلی در یک محفظه امن نمایش (استفاده شده توسط مشتری برای انجام معامله)

دکمه‌های کلیدی عملکرد (معمولاً نزدیک صفحه نمایش) یا صفحه لمسی (برای انتخاب جنبه‌های مختلف معامله استفاده می‌شود)

چاپگر ضبط (برای تهیه سابقه معامله به مشتری)

Vault (برای ذخیره قطعات ماشین آلات که نیاز به دسترسی محدود دارند)

Housing (برای زیبایی‌شناسی و پیوستن به علائم)

سنسورها و شاخص‌ها

با توجه به تقاضای محاسبات سنگین و کاهش قیمت معماریهای رایانه ای شخصی، دستگاه‌های خودپرداز با استفاده از میکروکنترلرها یا مدارهای مجتمع ویژه برنامه از معماری سخت‌افزار سفارشی فاصله گرفته و معماری سخت‌افزاری رایانه شخصی مانند اتصالات USB را برای وسایل جانبی اتخاذ کرده‌اند. از ارتباطات اترنت و IP و از سامانه عامل‌های رایانه شخصی استفاده می‌کنند.

صاحبان مشاغل غالباً دستگاه‌های خودپرداز را از ارائه دهندگان خدمات اجاره می‌دهند. با این حال، بر اساس شاخص اقتصاد، قیمت تجهیزات تا حدی کاهش یافته‌است.

با انتقال به سخت‌افزار رایانه شخصی، می‌توان از سامانه عاملهای استاندارد تجاری و محیط‌های برنامه‌نویسی در داخل دستگاه‌های خودپرداز استفاده کرد. پلتفرم‌های معمول که قبلاً در توسعه ATM مورد استفاده قرار می‌گرفتند شامل RMX یا OS / 2 است.

دستگاه خودپرداز Wincor Nixdorf که ویندوز ۲۰۰۰ را اجرا می‌کند

امروزه اکثریت قریب به اتفاق دستگاه‌های خودپرداز در سراسر جهان از یک سامانه عامل مایکروسافت ویندوز استفاده می‌کنند، در وهله اول Windows XP Professional یا Windows XP Embedded.

شمار کمی از خودپردازها هنوز هم می‌توانند نسخه‌های قدیمی تر سامانه عامل ویندوز مانند Windows NT , Windows CE یا Windows 2000 را اجرا کنند.

سامانه عامل لینوکس همچنین در بازار ATM مورد استقبال واقع می‌شود. نمونه ای از آن Banrisul، بزرگترین بانک در جنوب برزیل است که سامانه‌های عامل MS-DOS را در دستگاه‌های خودپرداز خود با لینوکس جایگزین کرده‌است. Banco do Brasil همچنین در حال انتقال دستگاه‌های خودپرداز به لینوکس است. مهندسی Vortex مبتنی بر هند در حال تولید دستگاه‌های خودپرداز است که تنها با لینوکس کار می‌کنند.

پروتکل‌های معامله لایه‌های رایج مانند Diebold 91x (911 یا ۹۱۲) و NCR NDC یا NDC + تقلید نسل‌های قدیمی سخت‌افزار را روی سامانه عامل‌های جدیدتر با پسوندهای افزایشی ساخته شده به مرور زمان برای پرداختن به قابلیت‌های جدید فراهم می‌کند، اگرچه شرکت‌هایی مانند NCR به‌طور مداوم این پروتکل‌ها را صادر می‌کنند.

نسخه‌های جدیدتر بیشتر تولیدکنندگان عمده دستگاه‌های خودپرداز بسته‌های نرم‌افزاری را ارائه می‌دهند که این پروتکل‌ها را پیاده‌سازی می‌کند.

پروتکل‌های جدیدتر مانند IFX هنوز مورد استقبال گسترده پردازنده‌های معاملات قرار نگرفته‌اند.

با حرکت به یک پایگاه نرم‌افزاری استاندارد تر، موسسات مالی به‌طور فزاینده ای به توانایی انتخاب و برنامه‌های کاربردی که تجهیزات آنها را هدایت می‌کنند علاقه‌مند شده‌اند. WOSA / XFS، که اکنون با عنوان CEN XFS (یا به سادگی XFS) شناخته می‌شود، یک API مشترک برای دسترسی و دستکاری دستگاه‌های مختلف خودپرداز فراهم می‌کند. J / XFS یک اجرای جاوا از CEN XFS API است.

در حالی که مزایای درک شده XFS شبیه مانترای جاوا «نوشتن یک بار، هر جا اجرا شود»، اغلب فروشندگان سخت‌افزار ATM تفسیرهای متفاوتی از استاندارد XFS دارند.

نتیجه این تفاوت‌ها در تفسیر بدان معنی است که برنامه‌های دستگاه‌های خودپرداز معمولاً از واسطه استفاده می‌کنند تا حتی تفاوت‌های موجود بین سامانه عامل‌های مختلف را نیز از بین ببرد.

با شروع سامانه عامل‌های ویندوز و XFS در دستگاه‌های خودپرداز، برنامه‌های نرم‌افزاری این قابلیت را دارند که باهوش تر شوند. این نوع جدیدی از برنامه‌های ATM را ایجاد می‌کند که معمولاً به عنوان برنامه‌های قابل برنامه‌ریزی گفته می‌شوند. این نوع برنامه‌ها می‌توانند میزبان کاملاً جدیدی از برنامه‌ها را انجام دهند که در آن ترمینال ATM می‌تواند بیش از ارتباط برقرار کردن با سوئیچ ATM انجام دهد. اکنون اجازه اتصال به سایر سرورهای محتوا و سامانه‌های بانکی ویدیویی را دارد.

نرم‌افزار قابل توجه ATM که بر روی سامانه عامل‌های XFS کار می‌کند شامل Triton PRISM , Diebold Agilis EmPower , NCR APTRA Edge , Absolute Systems AbsoluteINTERACT، پلتفرم نرم‌افزاری Kal Kaliteite KAL , Phoenix Interactive VISTAatm , Wincor Nixdorf ProTopas, Euronet EFTS و Intertech inter-AT

با جابجایی دستگاه‌های خودپرداز به محیط‌های محاسباتی استاندارد صنعت، نگرانی در مورد یکپارچگی پشته نرم‌افزار دستگاه خودپرداز افزایش یافته‌است.

قبل از اینکه یک دستگاه خودپرداز در یک مکان عمومی قرار بگیرد، معمولاً با پول تست و سامانه‌های رایانه ای با پشتی که اجازه انجام معاملات را می‌دهد، آزمایش گسترده‌ای انجام داده‌است. مشتریان بانکی همچنین انتظار دارند که اعتبار بالایی در دستگاه‌های خودپرداز خود داشته باشند، که انگیزه ای را برای ارائه دهندگان دستگاه‌های خودپرداز برای به حداقل رساندن خرابی دستگاه و شبکه فراهم می‌کند. عواقب مالی ناشی از کار نادرست دستگاه نیز درجه‌های بالایی از انگیزه برای به حداقل رساندن نقص را فراهم می‌کند.

دستگاه‌های خودپرداز و شبکه‌های الکترونیکی مالی پشتیبانی، به‌طور کلی بسیار قابل اعتماد هستند، که معیارهای صنعت به‌طور معمول ۹۸٫۲۵٪ مشتری را برای دستگاه‌های خودپرداز و در دسترس بودن تا ۹۹٫۹۹۹٪ برای سامانه‌های میزبان که شبکه‌های خودپرداز را مدیریت می‌کنند، تولید می‌کنند. اگر شبکه‌های دستگاه‌های خودپرداز از خدمات خارج شوند، ممکن است مشتریان تا زمان شروع ساعات بعدی بانک خود، قادر به انجام معاملات نباشند.

طبق آخرین بروز رسانی آمار بانک مرکزی ایران، تا پایان اردیبهشت ماه سال 1401 بیش از 61 هزار دستگاه خودپرداز در ایران نصب شده است. بیشترین این خودپرداز ها مربوط به بانک ملی با حدود 8 هزار دستگاه می باشد. بر اساس آمار اعلامی اداره نظام های پرداخت بانک مرکزی تعداد کارت های بانکی صادر شده در کل ایران به تعداد 416 میلیون قطعه کارت رسیده است.

به گزارش بانک مرکزی ایران تا پایان مهر ۱۳۹۹، بیش از ۵۹ هزار دستگاه خودپرداز در ایران نصب شده‌است. بیشترین شمار خودپرداز نصب شده مربوط به بانک ملی ایران با بیش از ۸ هزار دستگاه می‌باشد. حدود ۳۴۶ میلیون کارت عابربانک نیز صادر شده‌است. به‌طور متوسط هر فرد ایرانی بیش از ۴ کارت عابربانک دارد و به ازای هر ۱۳۹۰ نفر یک دستگاه عابربانک در کشور وجود دارد.

1. کارت خوان یا کارت ریدر (Card Reader): دریافت کارت مشتری، خواندن اطلاعات آن.
2. پین‌پد (EPP: Encrypting PinPad): دریافت رمز مشتری، رمز کردن آن و ارسال به کامپیوتر.
3. چاپگر رسید یا رسید پرینتر (Receipt Printer): چاپ اطلاعات رسید مشتری روی کاغذ رسید، برش و تحویل آن به مشتری.
4. چاپگر ژورنال یا ژورنال پرینتر (Journal Printer): چاپ گزارش عملکرد دستگاه و رول کردن کاغذ جهت استفاده‌های بعدی کاربر شعبه. این چاپگر از دید مشتری پنهان است.
5. اسکناس پرداز یا کش دیسپنسر (Cash Dispenser): شمارش اسکناس و تحویل آن به مشتری.
6. دریافت کننده اسکناس یا کش اکسپتور (Cash Acceptor): دریافت اسکناس از مشتری و ذخیره آن در دستگاه.
7. Cash Recycler: دریافت و پرداخت اسکناس، ترجمه مستقیم این ماژول بازیافت کننده اسکناس یا کش می‌باشد که مرسوم نیست. این ماژول کار دو ماژول قبل را با هم انجام می‌دهد؛ یعنی هم از مشتری اسکناس می‌گیرد و هم قادر به پرداخت آن می‌باشد. بعضی از مدلها محفظه دریافت/پرداخت جداگانه دارند و قادر به استفاده مجدد از اسکناسهای دریافتی نیستند، اما بعضی از مدلها قادر به پرداخت همان اسکناس‌های دریافت شده به مشتری بعدی را دارند.
8. بارکد خوان یا بارکد ریدر یا بارکد اسکنر (Barcode Scanner, Barcode Reader): خواندن بارکدهایی مثل بارکد قبض.
9. دوربین (Camera): گرفتن عکس یا فیلم از مشتری یا کاربر دستگاه.
10. پنل کاربر یا اپراتور پنل (SOP: Supervisor Operation Panel یا TTU: Text Terminal Unit): یک ماژول داخلی و سمت اپراتور دستگاه و شامل صفحه کلید و نمایشگر می‌باشد. نمایش وضعیت کلی خودپرداز و ماژولهای آن، وارد کردن تنظیمات، عیب‌یابی ماژولها و … توسط این ماژول انجام می‌شود.
11. واحد سنسورها و اندیکیتور‌ها (Sensors and Indicators Unit: SIU): شامل کلیه سنسورهای دستگاه مثل سنسور دربها، ضربه و …، و چراغها مثل چراغهای چشمک زن ورود کارت و … می‌باشد

خودپرداز ماژولهای دیگری نیز ممکن است داشته باشد که در ایران معمولاً از آنها استفاده نمی‌شود. به عنوان مثال Depository برای دریافت پاکت، Coin Acceptor/Dispenser برای دریافت/پرداخت سکه و ماژولهای امنیتی برای رمز نگاری پیامها.

قبل از اینکه بدانیم بهترین مارک دستگاه خودپرداز چیست و از چه برندهایی می توانید در ایران استفاده کنید یا کدام برند های معروف جهان در ایران دارای پشتیبانی و گارانتی می باشند، می بایست به عملکرد دستگاه توجه ویژه ای داشته باشید. که با مراجعه به قسمت سخت افزار و نرم افزار همین دانشنامه می توانید اطلاعات بهتری بدست بیاورید.

دستگاه خودپرداز با کیفیت باید به گونه‌ای طراحی شده باشد که قابلیت هک شدن توسط هکرهای مبتدی و حرفه‌ای را نداشته باشد. از همه مهمتر انکه دستگاه نباید دارای ید طولانی در باگ های برنامه ریزی داشته باشد. تمامی موارد ذکر شده از جمله مهمترین ویژگی ها برای یک دستگاه خودپرداز خوب می باشد.

از طرف دیگر معمولاً برندهای مختلفی برای خودپرداز در سطح جهان و ایران وجود دارد و غالبا در کشورهای مختلف استانداردهای تعیین شده برای این دستگاه ها متفاوت می باشد، اما در حال حاضر در کشور ما ایران پرطرفدارترین و پرکاربردترین انواع دستگاه های خودپرداز را می‌توان به برندهای NCR و Wincore اختصاص داد. البته سایر برند ها نیز کمابیش جایگاه خود را یافته اند، اما می‌توان گفت که از لحاظ کیفیت و خدمات پس از فروش و همچنین تقاضا برای خرید قابلیت رقابت با دو برند یاد شده را ندارد. برگرفته از مقاله بهترین برندهای خودپرداز

برای خودپرداز در زبانهای گوناگون واژه‌های گوناگونی بکار می‌رود که برخی از آنها در زیر می‌آید:

انگلیسی آمریکا: (Automated Teller Machine (ATM (معنی: بانکدار خودکار)

در شرق آمریکا: MAC machine یا (MAC (Money Access Center (معنی: مرکز دسترسی به پول)

انگلیسی کانادا: (Automated Banking Machine (ABM (معنی: دستگاه خودکار بانکی)

در برخی زبانهای اروپایی Bancomat یا Bankomat (دستگاه خودکار بانک)

در اسپانیایی Cajero Automático (دستگاه خودکار نقد کردن)

در انگلستان Cashpoint و Cashmachine (نقدگاه) انگلیسی‌ها در زبان عامیانه به دستگاه خودپرداز «سوراخ در دیوار» می‌گویند.

، آلمانی Geldautomat (معنی: دستگاه خودکارِ پول)

در نروژ Minibank (معنی: بانک کوچک)

در هلند Pin Automaat (معنی: دستگاه خودکار پول کشیدن)

در سوئیس Postomat (معنی: دستگاه خودکار بانکی به نام سوئیس پست).