شهرستان پیرانشهر

شهرستان پیرانشهر با 2259 کیلومتر مربع وسعت در جنوب غربی استان قرار دارد و از طرف شمال نقده، شرق مهاباد، جنوب سردشت و از طرف غرب با کشور عراق همسایه است. و بر اساس آخرین تقسیمات کشوری شامل دو شهر و 5 دهستان می باشد و وسعت شهر آن 715 کیلومترمربع است. این شهرستان در موقعیت جغرافیایی 45 درجه و 8 دقیقه طول شرقی و 36 درجه و 42 دقیقه عرض شمالی قرار دارد.

به گفته متخصصین تنها راه نجات دریاچه ارومیه آبهای رود ارس و شهرستان پیرانشهر است.

میانگین ارتفاع شهر پیرانشهر از سطح دریا حدود 1460 متر می باشد و سمت غرب وجنوب غربی شهر به علت وجود کوهستانهای مرتفع ، ارتفاع قابل ملاحظه ای نسبت به شهر دارد.کوههای مرتفعی چون کوه خدر شرفان از سمت غرب و کوه سرگرده از سمت جنوب غربی این شهر را احاطه کرده اند و بدین علت است که حداکثر شیب موجود در شهر (18 درصد به بالا) را می توان در اراضی غرب و جنوب غربی پیرانشهر بوضوح مشاهده نمود.هر چه به سمت شرق و شمال شرقی و جنوب شرقی متمایل می شویم از شیب اراضی کاسته می شود و اراضی در این مناطق کاملا ً به صورت دشت در می آید.شیب کلی اراضی شهر از سمت شمال غربی به طرف جنوب شرقی است.

آب و هوای شهر در ناحیه شمالی؛ آب و هوای نسبتاً سرد و در نواحی جنوبی معتدل کوهستانی است و دارای فلات‌های مرتفع و خشک و دشت‌های حاصلخیز؛ است. پیرانشهر تحت‌ دو عامل‌ بارز خشکی‌ تابستان‌ و سرمای‌ زمستان‌ کوهستان‌ها قرار دارد. بخش‌ وسیعی‌ از شهر در شرایط‌ آب‌ و هوای‌ کوهستانی‌ سرد و مدیترانه‌ای‌ با باران‌ بهاره‌ قرار دارد. آب‌ و هوای‌ پیرانشهر در تجزیه‌ خاک‌، رویش‌ گیاه‌، گسترش‌ علف‌زار، شرایط‌ مساعد توسعه‌ دیم‌زار، مناطق‌ و معیشت‌ شبانی‌ و گله‌داری‌ و گسترش‌ جنگل‌ و باغ‌داری‌ نقشی‌ تعیین‌ کننده‌ دارد. میزان‌ بارندگی‌ در پیرانشهر از غرب‌ به‌ شرق‌ کاهش‌ می‌یابد. دلیل‌ این‌ امر وجود دیواره‌ کوهستانی‌ ناحیه‌ است‌ که‌ از نفوذ جریان‌هایی‌ که‌ از غرب‌ به‌ فلات‌ وارد می‌شود جلوگیری‌ می‌کند.

طبق برآورد جمعیت مرکز آمار ایران شهرستان پیرانشهر در سال 1395دارای 138,864 نفر جمعیت میباشد که از این جمعیت 95,716 نفر در نقاط شهر و 43،148 نفر در نقاط روستایی زندگی می کنند.

اشتغال

به لحاظ اشتغال پس از مشاغل خدماتی اداری و کشاورزی بیشتر مردم شهر پیرانشهر در بازارچه مرزی حاج عمران و همچنین بازارچه فروش اجناس خارجی که در شهر واقع شده است مشغول به کار هستند.

شهرستان پیرانشهر به علت کوهستانی بودن و وجود دشتها و مراتع وسیع یکی از قطبهای دامداری و کشاورزی استان محسوب می‌شود. لبنیات این شهر نیز بسیار مرغوب و مشهور است. محصولات کشاورزی این شهرستان عبارتند از: گندم، جو، نخود، چغندر قندو ذرت و محصولات باغی ان عبارتند از: سیب، زرد آلو و انگور سیاه.

شهرستان پیرانشهر همچون سایر مناطق ایران تعدادی از رشته های صنایع دستی را در طول سالیان متمادی در دامن خود پرورده است و صنعتگران خوش ذوق و خلاق آن مصنوعات زیبایی به علاقمندان هنر ایرانی عرضه کرده اند. در گذشته رشته های متعددی در این شهر رایج بوده اند که به مرور زمان و با توجه به دلایل مختلف از جمله پیدایش زندگی ماشینی و جایگزینی مصنوعات صنعتی ، صنایع دستی در انزوا قرار گرفته است ولی هم اکنون نیز رشته هایی مانند نساجی سنتی ، قالیبافی ، گلیم بافی ، گیوه دوزی، بافتنیهای سنتی وصنایع چوبی در پیرانشهر رواج دارد.

این شهرستان نزدیکترین شهر به مرز عراق بوده و دارای مبادلات گسترده اقتصادی ، فرهنگی و غیره با شمال عراق می باشد که این امر منجر به ایجاد بازارچه مرزی تمرچین و بازارچه کالاهای خارجی با پاساژهای بسیار در قلب بافت شهری شده است که در آن انواع و اقسام کالاهای خارجی از جمله لوازم خانگی ، بهداشتی و صنعتی و ... با قیمت و کیفیت مناسب به مصرف کنندگان عرضه می شود.

پیرانشهر دارای ۵ منطقه نمونه گردشگری شامل تفرجگاه پردانان، آبشار خرپاپ، کانی لوسه، سد کانی سیب، سد جلدیان، سدسیلوه، آبشار خرپاپ می‌باشد و همچنین ۳ روستای هدف گردشگری دالاوان (دڵاوان)، کهنه‌لاهیجان (کۆنه‌لاجان) و خورنج در شهرستان پیرانشهر به ثبت رسیده‌است.

روستای خورنج

روستای خورنج در پیرانشهر در فاصلهٔ ۲۰ کیلومتری شمال شرقی این شهر بر سر راه مهاباد نیز قرار دارد. این روستا در مجاورت منطقه ای قرار دارد که با سنگ‌های عظیم الجثه ای احاطه شده‌است و این سنگ‌ها به طرز شگفت‌انگیزی بر روی هم انباشته شده‌اند. در اطراف این روستا چندین تپهٔ باستانی با تاریخ قبل از اسلام و یک کتیبه و همچنین آثار یک دژ محکم کوهستانی شناسایی شده‌اند که حکایت از تاریخ کهن و پرفراز و نشیب این منطقه دارد. این سنگ‌ها بصورت تکه‌های حجیمی بر روی هم انباشت شده و منطقه گردشگری کندوان را در ذهن هر بیننده‌ای تداعی می‌کند.

سنگ‌های افسانه‌ای «خورنج» در سال ۱۳۹۹ در فهرست میراث طبیعی ملی کشور ثبت ملی شدند.

تفرجگاه پردانان

یکی از مناظر دلگیر و بسیار زیبای شهرستان پیرانشهر از حوزه گردگشری وجود جنگل های سرسبز پردانان می باشد، اين جنگلها در 27 کیلومتری جنوب پيرانشهر و بر سر راه جاده پيرانشهر به سردشت واقع گرديده است كه جاري بودن رودخانه دايمي و خروشان پردانان كه يكي از سرچشمه هاي اصلي رود زاب كوچك است بر زيبايي آن دوچندان افزوده است. اين جنگلها كه تا برفهاي دايمي كوههاي مرزي ايران و عراق امتداد دارند توجه هر طبيعت گردي را به سوي خود جلب ميكند. این تفرجگاه از مهمترین و جذابترین تفرجگاههای جنوب استان بوده و در فصول بهار و تابستان تا اواسط پاییز گردشگران زیادی در قالب تورهای گردشگری یا سفرهای خانوادگی از این تفرجگاه بصورت پیاده روی و شب مانی دیدن میکنند.

آبشار خرپاپ

یکی دیگر از جاذبه های گردشگری پیرانشهر آبشار بسیار زیبای خرپاپ می باشد. كوهها و جنگلها و دره ها و رودهاي منطقه پيرانشهر دست در دست هم داده اند تا با به نقش كشيدن تابلوهايي زيبا و بي بديل از طبيعت، تحسين هر بيننده اي را از اين نقاش توانا برانگيزند. يكي از اين مناظر زيبا و بي نظير آبشار خروشان و پر آب خرپاپ است كه در ميان جنگلهاي سر سبز پردانان و در انتهای این دره جاري مي باشد. این تفرجگاه سالانه گردشگران بسیاری را از شهرهای دور و نزدیک در قالب تورهای گردشگری و طبیعت گردی و جنگل نوردی به این منطقه می کشاند.

تفرجگاه آبخوارده

مقصد دیگر گردشگرانی که پیرانشهر را برای سفر انتخاب می کنند تفرجگاه بسیار زیبا و دلنشین آبخوارده می باشد. این تفرجگاه بر سر راه جاده پیرانشهر به سردشت و در نزدیکی روستای آبخورده و در مسیر رودخانه آبخورده واقع گردیده ودارای رودخانه و باغات سر سبز و پوشش گیاهی زیبا بوده.

روستای هدف گردشگری کهنه لاجان

پیرانشهر بعلت برخورداری از روستاهای تاریخی و با سابقه می تواند جذابیت خاصی برای گردشگران باشد. این روستا در 4 کیلومتری جنوبغربی شهر پیرانشهر و در دهانه دره حاجی ابراهیم واقع گردیده است. همجواری این روستا با مراتع زیبا و دره خوش آب و هوای حاجی ابراهیم و بهره مندی از رودخانه دایمی با آب زلال و چشمه های فراوان باعث جذب گردشگران بسیاری در فصول بهار و تابستان میشود.

سدهای کانی سیب، جلدیان و پسوه

سد کانی سیب پیرانشهر هم از مناطق پنج گانه شهرستان است که در ردیف مناطق نمونه گردشگری مصوب شده است. این سد با هدف انتقال آبهای جاری حوزه زاب به دریاچه ارومیه احداث شده.

یکی دیگر از سدهای منطقه پیرانشهر سد جلدیان هست این سد از سدهای تازه احداث منطقه میباشد که در یک کیلومتری غرب روستای جلدیان واقع گردیده است و در فصول بهار و تابستان پذیرای گردشگران بومی و محلی است. این سد در ردیف مناطق نمونه گردشگری شهرستان به ثبت رسیده است. این سد در محل پیشین روستای سیلوه در 4 کیلومتری شهر پیرانشهر واقع شده است.

تقسیمات کشوری این شهرستان، بنابرآنچه در نتایج آمارگیری سرشماری سال ۱۳۸۵ کل کشور آمده‌است، بر حسب بخش، شهر، دهستان و روستا به شرح زیر است:

بخش‌ها

• بخش مرکزی
• بخش لاجان

شهرها

• شهر پیرانشهر
• شهر گردکشانه

دهستان‌ها

دهستان‌های بخش مرکزی

• دهستان پیران
• دهستان منگور غربی
• دهستان لاهیجان

دهستان‌های بخش لاجان

• دهستان لاهیجان شرقی
• دهستان لاهیجان غربی

بزرگترین روستاها