شهرستان نهاوند

جمعیت این شهرستان ۱۸۴۰۰۰ نفر در سال ۱۳۹۵است و دارای ۴ بخش شامل: بخش مرکزی و خزل و زرین دشت و کیان و۹ دهستان شامل: شعبان- طریق الاسلام- گاماسیاب- فضل - گرین - کیان - سراب - خزل شرقی-سلگی- می‌باشد.

مردم شهرستان نهاوند اکثریت به زبان لری گویش نهاوندی سخن می‌گویند.

شهرستان نهاوند با مساحتی در حدود ۱۵۳۵ کیلومتر مربع، با مختصات جغرافیایی ۳۴ درجه و ۱ دقیقه طول شرقی در جنوب غربی استان همدان، به فاصله ۴۴۰ کیلومتری جنوب غرب شهر تهران و ۱۰۵ کیلومتری جنوب شهر همدان و در دشت سیلاخور شمالی واقع شده‌است. این شهرستان از شمال به شهرستان تویسرکان، از شمال غرب و غرب به استان کرمانشاه، از جنوب و جنوب شرق به استان لرستان و از شرق به شهرستان ملایر محدود می‌گردد.

دشت نهاوند و ارتفاعات پیرامون آن (محدوده طبیعی نهاوند) یک حوضه بازاست. علاوه بر این‌که‌شبکه‌های جاری داخل این حوضه به خارج از آن زهکشی می‌شوند، هم‌چنین دارای جریان‌های ورودی ازحوضه‌های مجاور نیز می‌باشد، که عبارت‌اند از: رودخانهٔ خرم‌آباد ملایر و قُلقُل رود تویسرکان. هر دو رود ازشمال با برشی که در ارتفاعات شمالی نهاوند ایجاد کرده‌اند وارد دشت نهاوند شده و به رودخانهٔ گاماسیاب می‌پیوندند.

محدودهٔ طبیعی نهاوند با مساحتی در حدود ۳۸/۱۷۰۶ کیلومتر مربع، دارای مختصات جغرافیایی ۳۳درجه و ۵۷ دقیقه تا ۳۴ درجه و ۲۷ دقیقه عرض شمالی و ۴۷ درجه و ۵۳ دقیقه تا ۴۸ درجه و ۳۷ دقیقه طول‌شرقی است. مرکز حوضه دارای مختصات جغرافیایی ۳۴ درجه و ۱۵ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ درجه و ۱۵ دقیقه‌طول شرقی می‌باشد. ارتفاع شهر نهاوند از سطح دریا در حدود ۱۶۶۷ متر است.لازم به ذکراست به علت بی‌توجهی وبی تدبیری مسئولان وقت بویژه نماینده نهاونددرمجلس شورای اسلامی باعث شددراواخردهه ی شصت هجری شمسی که مناطقی از شهرستان یعنی تعدادده روستاازسمت جاده های آورزمان وبروجردبه سمت ملایرانتهای حوزه استحفاظی تاروستای واشان به شهرستان ملایروتعدادبیست وهفت روستایعنی دهستان خزل غربی از سمت جاده کرمانشاه از شهرستان نهاوندجداوبه شهرستان کنگاور از توابع استان کرمانشاه الحاق می‌گرددکه درآن زمان قبل ازجدایی مناطق، نهاوند می‌توانست دونماینده در مجلس داشته باشد که این امرباجداشدن مناطق ازدست رفته نتوانست دوکرسی در مجلس شورای اسلامی به خود اختصاص بدهدوبه همان یک نماینده قبلی بسنده کردکه نهاوند باتوجه به رشدوتوسعه شهرهای همجوارمانندبروجردوملایرعقب بماند لذا جاداردبادلسوزی وبردباری ودفاع قاطع مسئولان استان همدان و شهرستان نهاوندبویژه نماینده فعلی در مجلس شورای اسلامی قسمت‌های جداشده رابه شهرستان نهاوندضمیمه کندتاباعث پیشرفت و شکوفایی و رشد و توسعه گردد.

آب و هوای منطقهٔ نهاوند تحت تأثیر عرض جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا، جهت و امتداد کوه‌ها و وزش‌بادهای محلی مختلف قراردارد. براساس آمار، میانگین سالانهٔ دما در منطقه در حدود ۱۲/۷+ درجه سانتی‌گراد است. سردترین ماه، دی ماه با میانگین ۵/۰- درجه سانتی‌گراد و گرم‌ترین ماه، تیرماه با میانگین ۲۵/۶+ درجه سانتی گراد است. رژیم افزایش دما تقریباً دارای نوسان منطقی است به‌طوری‌که از دی‌ماه تا تیرماه روند صعودی و افزایش دارد و از تیر به دی ماه بالعکس روند نزولی پیدا کرده و کاهش می‌یابد.

ترکان ترکان

این مکان در دو کیلومتری نهاوند در جاده کرمانشاه بروجرد در شمال کوهانی در چند صد متری دانشگاه آزاد واحد نهاوند قرار دارد. باغ‌های زیبا و چند خانه ویران شده و یک درخت چنار بزرگ با قدمت بسیار زیاد وجود دارد اب این منطقه به شکل قنات است که متأسفانه به این منظقه توجه نمی‌شود.

قناتهای نهاوند

در سال ۱۳۲۸ آب شهر از چند رشته قنات و چشمه تأمین می‌شود:

• ۱ - قنات قیصریه که دارای ۴ سنگ آب است و از قنوات قدیمی شهر بوده در قیصریه خرابه مظهر شده خانه‌های چهار باغ و راسته میرزا آقا را مشروب می‌نماید.

1. قنات چشمه عبدل که دارای یک سنگ آب است در علیای محله سادات مظهر شده قسمتی ازمحله سادات میرزا آقایی و چهار باغ را مشروب می‌نماید.
2. قنات پهلوان محمدصادق که فعلاً دارای یک سنگ آب است و قسمتی از محله چهارباغ را مشروب می‌نماید.
3. قنات گلشن در محله گلشن مظهر و آن محل را مشروب می‌نماید. علاوه بر این‌ها چند چشمه نیز به نام چشمه علی، دو خواهران، چاله اولاد و چشمه ملامحمد طاهر مورد استفاده‌است.

حمام حاج آقا تراب

حمام حاج‌آقا تراب یکی از بناهای تاریخی شهرستان نهاوند است که در سال ۱۳۵۶ در فهرست آثار ملی ثبت شده‌است. این حمام با صرف هزینه‌ای بالغ بر ۴۰۰ میلیون ریال به موزه مردم‌شناسی تبدیل شده و در روز جهانگردی افتتاح می‌شود. بگزارش البرز به نقل ازمیراث «محمود یاری» مسئول روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان همدان با اعلام خبر تبدیل شدن این حمام به موزه گفت: «با تفکیک دو بخش زنانه و مردانه و تزئین آن‌ها با ماکتهای مجزا، در بخش مردانه مراسم شستشو به نمایش گذاشته شده و در بخش زنانه مراسم حنابندان یک عروس به تصویرکشیده شده‌است.» وی افزود: «با افتتاح این موزه در پنجم مهرماه (روز جهانگردی) مردم نهاوند و گردشگران غیر بومی می‌توانند بخشهای مهمی از زندگی مردم پیشین منطقه به همراه آداب و رسوم و لباسهای محلی را ببینند.» حمام حاج آقا تراب که در بافت قدیمی شهر نهاوند قرار دارد از دو بخش مردانه و زنانه تشکیل شده‌است. بنای این ساختمان مربوط به دوران قاجار بوده و یکی از معدود جاذبه‌های تاریخی و قابل بازدید در نهاوند است. تزئینات بین بنا شامل گج بری، کاشی کاری و نقاشی یکی از نبردهای شاهنامه‌است. این حمام علاوه بر دو قسمت ماکتها حمام سرد و گرم، حجره شاه‌نشین و خزینه نیز دارد

معبد سلوکی (لائودیسه)

معبد «لااودیسه» در داخل شهر نهاوند که کتیبه‌ای از «آنتیوکوس سوم» و نیز تعدادی مجسمه برنزی خدایان یونانی در این کاوش کشف گردید.

رودخانه گاماسیاب

رودخانه گاماسیاب اصلی‌ترین رودخانه و زهکش طبیعی منطقه و هم‌چنین ملایر و تویسرکان است. این رودخانه از چشمه‌های آهکی واقع در ۲۱ کیلومتری جنوب شرقی نهاوند از دامنه‌های شمالی ارتفاعات‌گرین به نام سراب گاماسیاب سرچشمه می‌گیرد و پس از طی چند کیلومتر در نواحی کوهستانی وارد دشت می‌شود و در وسط دشت نهاوند در جهت جنوب شرقی - شمال غربی جاری می‌شود.

کوه چهل تن

کوه چل (چهل) تن با ارتفاع ۴۰۰۰ متر بلندترین کوه شهرستان نهاوند می‌باشد. در این کوه حداقل شش ماه از سال برف هست.

کوه آردشان

ارتفاعات شمالی نهاوند به موازات رشته کوه‌های زاگرس امتداد یافته که کوه آردشان با ارتفاع ۲۵۳۳ متر در شمال غربی شهر نهاوند و در دهستان طریق الاسلام واقع شده‌است.

کوه چله

کوه بان سره

کوه گرین (گَرو)

جنگل و سراب کیان

سراب گاماسیاب

سراب فارسبان

تقسیمات کشوری

• بخش مرکزی
  • دهستان شعبان
  • دهستان طریق الاسلام
  • دهستان گاماسیاب

نقطه شهری: نهاوند

• بخش خزل
  • دهستان خزل شرقی
  • دهستان سلگی

نقطه شهری: فیروزان

• بخش زرین‌دشت
  • دهستان فضل
  • دهستان گرین

نقطه شهری: برزول

• بخش گیان
  • دهستان سراب
  • دهستان گیان

نقطه شهری: گیان

این شهرستان هم‌اکنون دارای ۶ دانشگاه و مرکز آموزش عالی می‌باشد که عبارتند از:

دانشگاه آزاد اسلامی واحد نهاوند (دانشگاه آزاد)

آموزشکده فنی و حرفه‌ای نهاوند (حاج حشمت شهبازی)

دانشگاه ملی نهاوند (دولتی-سراسری)

دانشگاه پیراپزشکی نهاوند (دولتی- علوم پزشکی)

مرکز آموزش عالی امید نهاوند (غیردولتی- غیرانتفاعی)

دانشگاه پیام نور واحد نهاوند (دانشگاه پیام نور)

مقالهٔ اهالی مشهور این شهر را در رده:اهالی نهاوند ببینید.

• جنگ نهاوند
• برزول
• گیان
• فیروزان
• چولک

• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران ۱۳۸۳، ص ۱۹۱