شاهنامه دموت
شاهنامه دموت، نسخهٔ مصور شاهنامه که کهن‌ترین نسخه از این نوع شناخته می‌شود. به تشخیص علامه محمد قزوینی در حدود سال ۷۰۰ هجری کتابت شده بوده‌است، و نقاشی‌شناسان تاریخ نگارگریهای آن را نیم قرن دیرتر تشخیص داده‌اند. البته بیشتر پژوهندگان هنر ایران، این نسخه را مربوط به اواسط سدهٔ هشتم هجری می‌دانند. این نسخه در کتابخانهٔ کاخ گلستان نگهداری می‌شده‌است، و در آشفتگی دورهٔ محمدعلی شاه به دست یکی از عتیقه‌بازان پاریس به نام دموت از کتابخانهٔ سلطنتی ایران دزدیده و به خارج از ایران برده شد. دموت نسخهٔ کامل را موزهٔ هنری متروپولیتن عرضه داشت ولی آن موزه آن را نپذیرفت و او برگ‌های تصویردار آن را جدا کرد و فروخت و بقیهٔ اوراق را گم کرد. این نسخهٔ شاهنامه محتملا دارای ۱۲۰ نگاره بوده که توسط چند نقاش (محتملا متعلق به دو نسل) اجرا شده بودند. در حال حاضر ۷۷ برگ آن در موزه‌ها شناسایی شده‌است.
در نگاره‌های شاهنامه دموت ملاحظه می‌کنیم که سنت‌های ایرانی و بین‌النهرینی پیش از مغول با سنت‌های خاور دور آمیخته شده‌اند، و گاه یکی بر دیگری برتری یافته‌است. برخی نگاره‌ها شیوه نقاشی جامع التواریخ را به یاد می‌آورند، ولی اغلب آن‌ها ویژگی تازه‌ای را می‌نمایانند. به‌طور کلی بهره‌گیری از عناصر بیگانه آگاهانه تر است. تأثیرات خاور دور را بیش از همه در چهره‌ها، جنگ‌افزارها و جامگان مغولی و چینی می‌توان دید. نحوهٔ ترسیم درختان، صخره‌ها و ابرها و کاربرد نقش‌مایه‌هایی چون اژدها و ققنوس منشاء چینی دارد. تصویرگران شاهنامه دموت تمایلی به نمایش حالات عاطفی انسان و تجسم حجم و عمق را نشان می‌دهند که در سنت نقاشی ایرانی سابقه ندارد.
منابع
- ↑ محمدامین ریاحی (۱۳۷۵)، فردوسی: زندگی، اندیشه و شعر او، تهران، ص. ص ۳۷۲
- ↑ روئین پاکباز، نقاشی ایرانی از دیرباز تا امروز، انتشارات زرین و سیمین،1388، صص 61و62