سگوند
سکوند به قولی برگفته از سکا به معنی دلیر و شجاع یک ایل لر ساکن غرب و جنوب غرب ایران است. دانشنامه ایرانیکا و علی‌اکبر دهخدا سکوند را یک ایل کرد، کیهان فرهنگی یک ایل لک و سیسو ادموندز یک ایل لر معرفی می‌کنند. گستره سکونتگاه ایل از جنوب استان کرمانشاه (منطقه سکاوند)، نواحی مرکزی استان لرستان تا شمال استان خوزستان می‌باشد. مردمان ایل سکوند به سیاسی و جنگاوری و خصوصا سوارکاری شهرت دارند. جغرافیای سکونت سگوندها در دوره قاجار تا دشت هُرو در جنوب بروجرد گسترده بوده‌است. جمعیت ایل به صورت طایفه‌های کوچک و متعددی گسترش یافته‌است.
گویش سکوندها به عنوان بخشی از باجلان‌ها، زبان باجلانی است. باجلانی یکی از شاخه‌های زبان کردی است. سکوندها هم‌اکنون به زبان لری سخن می‌گویند.
ریشه یابی نام
نام سکوند که دگرگون شده سکا است و نخست به صورت سکوند نوشته می‌شده‌است. سگوند در تلفظ طوایف لرستان «سی ون» است و نام آن در تاریخ سندی برای پیوند با سکاها ندارد بلکه در چند دهه اخیر برخی افراد گمان زده اند ممکن است این واژه بدلیل تشابه با نام سکاها ارتباطی با این قوم داشته باشد که محل اقامت این طایفه در سکاوند گواه این مدعاست اما بنا به علم زبانشناسی از این دست مانندیها ممکن است اتفاقی باشد همانگونه که قوم کوتیهای مغولی ارتباطی با گوتهای ژرمنی ندارند ناگفته نماند واژه سگ برای نگهبانان قلمرو ایران نیز بکار میرفته.
نام «سی ون» نیز در فارسی تبدیل به سگوند شده‌است.
تاریخ
ریاست
تاریخ ایل سکوند نشان می‌دهد که این ایل در دوره‌های مختلف به صورت خان و رعیتی اداره می‌شده و برخلاف برخی از ایل‌های لرستان، خان بودن در میان سکوندها نشانه نجیب‌زادگی و دلیل بر محترم بودن خان‌ها بوده‌است. تا دوره سلطنت محمدشاه قاجار یعنی بین سال‌های ۱۲۱۳ تا ۱۲۲۷ هجری شمسی ریاست ایل به دست خانواده علی دوست‌خان بود که پس از مرگ محمدحسن‌خان،
ریاست ایل سکوند را به دست گرفت و تا پایان اداره ایل به صورت خان و رعیتی، خان‌های ایل از طایفه بودند اما پس از آن اختلاف‌هایی به وجود آمد و ایل به دو جمعیت عالیخانی و رحیم‌خانی تقسیم شد.
تبارنامه خان‌های سکوند که از پسران حاجی خداداد و
بوده‌اند. افرادی که در کنار نامشان حرف (رئیس) قرار گرفته‌است در یک دوره خان ایل سگوند بوده‌اند.
| حاجی خداداد | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مهدی‌خان | حیدرخان | رحیم‌خان (رئیس) | حاجی‌علی‌خان (رئیس) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| رستم‌خان (رئیس) | محمدحسن‌خان | شیرمحمدخان (رئیس) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| گداخان (رئیس) | اگورخان (رئیس) | فتح‌الله‌خان (رئیس) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| حسین‌خان | حسن‌خان (رئیس) | خان‌جان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| صادق‌خان (رئیس) | غلام‌خان (رئیس) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شیرمحمدخان | محمدحسین‌خان (رئیس) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
دوره زندیه
سکوندها به عنوان بخشی از باجلوندها به همراه بیرانوندها از جمله ایل‌های لرستان بودند که در شکل‌گیری حکومت زندیان، به کریم‌خان زند کمک کرده و همراه وی به شیراز رفتند اما پس از انقراض سلسله زندیه به لرستان برگشتند و در هرج و مرج اوایل حکومت قاجار به تصرف املاک سایر ایل‌ها پرداختند.
=== دوره قاجار اینکه سکوندها با ایل ساکی برای تصاحب منطقه بالاگریوه وارد نبرد شدند که نتیجه آن کشته شدن حسین‌خان ساکی رئیس ایل ساکی و تصرف بالاگریوه بود یک دروغ محض است و روایات کاملا محکم‌محلی تصدیق می کند حسن خان را دریکوندها کشته اند و دو تن از پسران وی را سکوندها به قتل رسانده اند پس از این شکست ساکی‌ها در لرستان و خوزستان پراکنده شده و بخشی از آنها به عنوان یکی از طوایف سکوند درآمدند.
دوره پهلوی
سکوندها در کنار بیرانوندها، پاپی‌ها و چگنی‌ها در شورش سال ۱۳۰۲ علیه نیروهای دولتی حکومت پهلوی شرکت داشتند که نتیجه شورش سرکوب و شکست عشایر لر بود.
مشاهیر
از مشاهیر ایل سکوند می‌توان به فتح‌الله پورسرتیپ نایب رئیس مجلس شورای ملی، محمد پورسرتیپ سفیر ایران در اتریش، اسپانیا و سوریه و محمد عالیخانی سفیر ایران در ایالات متحده آمریکا و اندونزی اشاره کرد.
تقسیم‌بندی
سکوندها یکی از پنج ایل باجلان ساکن لرستان است. ایل باجلوند به پنج طایفه عمده تقسیم می‌شود که عبارتند از:
- سکوند
- یاراحمدی
- قائدرحمت
- آروان
- دالوند
- تیره‌های اصلی ایل سگوند عبارتند از
- عالیخانی
- رحیم‌خانی
- صوفی‌وند
- مختار سکوند
- قلی
- علی‌دوست
- خطکه
- خداوردی
- محمد حسین خان
- زینل
- سگوند خورده
- حاجی‌کلی
- حاجی‌مشه
- شاه عینل
- پنبه خور
- مهدی‌خانی
- رومیانی
- تیره‌های فرعی عبارتند از
• گله دار
- عین‌الوند
- کولیوند
- پیامنی ( بالاوند )
- فقیر
- فهلوان
- ماکنالی
- شریف
- نوکره مران
- مال امیر
- دلی
- کرد
- سلاحورزی (سلیورزی)
- چمال
- چکمه‌سی
- ساکی
- رشنو
- فریدوند
از دیگر تیره‌های ایل سکوند می‌توان به تیره عین‌الوند که زیر مجموعه بزرگی از تیره مختوا می‌باشد اشاره نمود که بیشتر در شمال خوزستان و منطقه کرگاه در جنوب شرقی شهر خرم‌آباد ساکن هستند.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ اردشیر سگوند. «ایل سگوند و پیوند آن با قوم باستانی سکاها». پایگاه مجلات تخصصی نور. دریافت‌شده در ۱۳ مارس ۲۰۱۳.
- ↑ «سگوند ها و باجلان ها دانشنامه جهان اسلام».
- ↑ «سگوند یکی از ایلات لر باجلان ویکی فقیه».
- ↑ «KURDISH TRIBES». دانشنامه ایرانیکا. ۱۶ ژوئن ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۵.
- ↑ «سگوند». لغت‌نامه دهخدا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۹ سپتامبر ۲۰۱۴.
- ↑ چگنی، فرهاد (۱۳۷۸). ایل سگوند، نام و تاریخ آن. کیهان فرهنگی. ص. ۶۶، ۶۷پایگاه مجلات تخصصی نور. دریافت‌شده در ۲۹ مارس ۲۰۲۰.
- ↑ ادموندز، سیسو (۲۰۱۰). East and West of Zagros: Travel, War and Politics in Persia and Iraq 1913-1921. بوستون. ص. ۱۴۷. شابک ۹۷۸۹۰۰۴۱۷۳۴۴۶. دریافت‌شده در ۱۰ مه ۲۰۲۰.
- ↑ «BĀJALĀN». دانشنامه ایرانیکا. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۹ سپتامبر ۲۰۱۴.
- ↑ "Kurdish language" (به انگلیسی). Britannica Encyclopedia. Retrieved 29 March 2020.
- ↑ «ایلات وطوایف لرستان». وب سایت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ اکتبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۹ مارس ۲۰۲۰.
- ↑ راولینسون، هنری لرزیک (۱۳۶۲). سفرنامه راولینسون: گذر از ذهاب به خوزستان. ترجمهٔ سکندر امان‌اللهی بهاروند. تهران: ترجم. ص. ۱۵۲.
- ↑ قایم مقامی، جهانگیر (۱۳۲۳). جغرافیای بلاد و نواحی، عشایر خوزستان (قبائل سگوند). زبان و ادبیات یادگار. ص. پایگاه مجلات تخصصی نور. دریافت‌شده در ۲۹ مارس ۲۰۲۰.
- ↑ ستوده، سیدیدالله (۱۳۹۱). شورش لرستان. ج. نخست. خرم‌آباد: شاپورخواست. ص. ۱۱۰. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۷۰۷-۷۵-۱.
- ↑ کاظمی، مشاهیر لر، ۲۴۱.
- ↑ کاظمی، مشاهیر لر، ۲۴۲.
- ↑ کاظمی، مشاهیر لر، ۲۴۳.
- ↑ ایل باجولوند
- ↑ «ایلات و طوایف کوچنده لرستان». وب سایت اداره کل امور عشایری استان لرستان. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ دسامبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۶ مهر ۱۳۸۹.
منابع
- کاظمی، ایرج (۱۳۷۶). مشاهیر لر. خرم‌آباد: افلاک. شابک ۹۶۴-۶۴۳-۱۰۰-۳.
پیوند به بیرون
- وب‌سایت سگوند بایگانی‌شده در ۲۱ ژوئیه ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine