زیارت (شیروان)

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این مکان ۴٬۱۷۹ نفر (۱٬۲۵۴ خانوار) بوده‌است.

منبع درآمد مردم این شهر جدید از محل کشاورزی، باغداری و دامداری سنتی است. باغات انگور و سردرختی زیارت معروف بوده و مردمانی بسیار زحمتکش دارد. آب که نقش اصلی در درآمد مردم زیارت دارد که از رودخانه قلجق و از سد بارزو تأمین می‌شود. در فصل بهار آب به مزارع جو و گندم تعلق می‌گیرد و در فصل تابستان آب به باغات تعلق می‌گیرد. در سال‌های کم‌آبی وخشکسالی تأمین آب با سختی انجام می‌شود و همواره آبیاری دغدغه اصلی مردم است. در قدیم زمانی که سد بارزو نبود آب از مسیر رودخانه با گذر از تونل دست‌ساز (سوه) به شا جوب زیارت وارد می‌شد پس از گذشتن از پل شیرو به باغات و مزارع می‌رسید. پل شیرو تمام ایام سال آب داشت به‌طوری که آنجا دارای ماهی بود. پس از گذشتن آب از اوراض از جویهای انشعابی بانام‌های محلی"سیل ارته "، قاسم کیچگینه"، "بیوت"، "حمام برقی کوچک وبزرگ " ،"سیبدال برقه" و … به سمت باغات حصار طالب و منصوران و اراضی منصوران وارد می‌شد. باغات در سال‌های قبل از سد بارزو خیلی سرسبز و باصفاتر بود. رودخانه در مسیر خود از داخل روستا که از ارتفاعات آقه نشات می‌گیرد می‌گذرد. این رودخانه در سال چند بار شاهد سیل‌های بزرگ و کوچک است که در برخی از اوقات موجب خسارت به مردم می‌شود. برخی از مردم این روستا جدیداً کارمند شده و حقوق بگیر هستند و اکثراً به شهرهای بزرگتر مهاجرت نموده و افراد غیر بومی زیادی از روستاهای اطراف به زیارت مهاجرت کرده‌اند.

جاده قدیم مشهد به تهران از داخل زیارت می‌گذرد و در قدیم رونق زیادی در زیارت ایجاد می‌کرد.

مردم این شهر به زبانهای ترکی خراسانی و کرمانجی صحبت می کنند و بسیار همدیگر را دوست دارند. دین اسلام و مذهب شیعه هستند . زیارت در هر حصار (محدوده داخل قلعه که ظاهرا محصور بوده است) خود دارای یک مسجد هستند و در حال حاضر نزدیک نه مسجد دارند که قدیمی‌ترین آنها مسجد جامع زیارت در کهنه قلعه واقع شده است . در ایام محرم در همه مساجد عزاداری امام حسین علیه السلام برپاست و شام برای عزاداران توسط یکی از اهالی محل تدارک دیده می شود . مسجد جامع زیارت در حدود دهه 60 شمسی به صورت گلی با دیوارهای ضخیم بود از درب شرقی که وارد مسجد می‌شدید ابتدا یک پله گود می‌شد چرا که بالا سر شما بالاخانه مسجد (قسمت زنانه ) قراد داشت سپس ارتفاع یک پله بیشتر می‌شد و وارد صحن مسجد می‌شد یک درب نیز از وسط ضلع جنوبی داشت. از عزاداران و نوحه‌خوانان معروف کربلایی رضا (نقش شمر در شبیه خوانی داشت) ، محمد صوفی ، شیخ رمضان ،حاج رحمان ، کربلایی تقی و... را می شود نام برد. حدود سی سال پیش مسجد قدیم بازسازی با مشارکت اهالی وبه شکل کنونی ساخته و اخیرا توسعه یافت. شبیه خوانی از قدیم در زیارت بخش کهنه قلعه و کنار امامزاده حمزه رضا با مشارکت تمامی مساجد و هیاتها در روز عاشورا با شور وحالی ویژه اجرا می‌شود.

ورزش محلی زیارت کشتی باچوخه است و جوانان و پیران علاقه مند زیادی دارد و در روزهای ۱۴ بدر و سایر روزهای عید مسابقه کشتی در بین ورزشکاران برگزار می‌شود . زیارت پهلوانانی استانی وکشوری در این بخش نیز از قدیم داشته است.بابا پهلوان ،فیاض ، حسین پاسبان و ...

بازی محلی زیارتیها هفت سنگ ،چولی ، لپر ، چقرچقر ، توشله ، هاشق ،پاره ،اکلو ، قلاق چکمه و.... می شود نام برد . که در قدیم بازی مورد علاقه کودکان وبزرگترها بود.

مراسم ازدواج و عروسی مثل بقیه خراسان وتقریبا مشابه است و قبلا در منزل پدر عروس عقد کنان و پدر داماد مراسم بدر آوردن (چخرتماق) برگزار می شد و در صورت نیاز از منازل همسایه ها نیز استفاده می شد. ولی در حال حاضر در دو تالار شهر زیارت برگزار می شود.

در مراسم عید نوروز دید و بازدیدها برقرار وخیلی گرم برگزار می شود.

شهدای زیارت باغ بر 35 شهید از بهترین جوانان باغیرت این خاک تقدیم انقلاب و آرمانهای امام حسین علیه السلام در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران گردید.

اين روستا مركز دهستان بزرگ زيارت است كه در فاصله‌ي 9 كيلومتري شمال غربي شيروان قرار دارد و از شمال به روستاي محمدعلي‌خان و زمينهاي تكمران و از جنوب به جاده‌ي آسفالته شيروان ـ بجنورد و از شرق به روستاي خانلق و شيروان و از غرب به روستاي منصوران محدود مي‌گردد. جمعيت اين روستا 753 خانوار و 3920 نفر است كه به زبان تركي محلي و کرمانجی تكلم مي‌كنند. روستاي زيارت از 9 حصار پولاد‌خان، حاجي برات، ميرسعادت‌قلي، حصاركال، حصاريكه‌قوش، حصاركربلائي محمدرحيم، كهنه قلعه، شجاع‌خان و طالب‌خان تشكيل گرديده است. اين روستا به علت واقع شدن مرقد مطهر امامزاده حمزه‌بن‌موسي‌الرضا عليه‌السلام در اين مكان كه زيارتگاه مردم مي‌باشد، به زيارت موسوم شده است.

    مؤلف ناسخ‌التواريخ مي‌نويسد: … جعفرقلي‌خان حاكم بجنورد و حسن‌خان سالار كه در مقابل شاه قاجار قد علم كرده و علناً به مبارزه پرداخته بودند. وقتي‌ كه مشاهده كردند سام‌خان حاكم مقتدر شيروان و ايلخان بزرگ با قشون دولتي حسام‌السلطنه همكاري مي‌نمايد همين موضوع را مستمسك قرار داده، جعفرقلي‌خان برادر خودش حيدرقلي‌خان را براي اين كه زهر چشمي به سام‌خان حاكم شيروان نشان دهد با عده‌ي زيادي از سواران جنگي تركمن و شادلو روانه‌ي حمله به شيروان مي‌كند، اما چون در شيروان با مقاومت مواجه مي‌شوند به روستاي بزرگ زيارت حمله مي‌برند. در اين جنگ خونين مردم قريه‌ي زيارت شيروان با عده‌اي بسيار اندك تا آخرين رمق به مبارزه مي‌پردازند و حتي زنان نيز قهرمانانه وارد اين نبرد نابرابر مي‌شوند با اين كه قواي حيدر‌قلي‌خان از نفرات بيشتر و امكانات جنگي كاملتر برخوردار بود مدت دو روز اين جنگ و گريز با شدت ادامه داشته و از طرفين درگير عده‌اي كشته مي‌شوند كه آخر‌الامر با تخريب برجها و حصار اطراف قلعه زيارت كه هنوز هم آثار آن ديده مي‌شود حدود دويست نفر از مبارزين اين روستا را اسير مي‌كنند كه بلافاصله با اقدامات حاكم شيروان اسرا آزاد و با دخالت حسام‌السلطنه جعفرقلي‌خان و حيدرقلي‌خان به دارالخلافه تهران مي‌روند و اين عصيان خاتمه مي‌پذيرد. »

    صنيع‌الدوله مي‌نويسد: «قلعه‌ي زیارت، قلعه‌ايست معمور مشتمل بر چند حصار يعني قلعه‌ي كوچك كه هر يك پنجاه شصت خانوار سكنه دارد. امامزاده‌اي در زيارت مدفون است مشهور به حمزه‌بن موسي‌الرضا عليه‌السلام كه بقعه‌اي چوبي دارد با دو سه طاق آجري، زيارت هزاروپانصد الي دو هزار باغ دارد و مسافت آن تا شهر نيم فرسخ و ما بين شمال و مغرب واقع است.»

در برخی مناطق زیارت در حفاری اهالی آثاری از صنعت و کوره وچینی و.... وتونلهای زیر زمینی مخفی دستکند مشاهده شده است. با احیاء برج ودیوارها و آثار تاریخی چون حمام قدیمی ، آب انبارها ، چارتاقی تیموری ،آثار تاریخی اشکانیان، تپه تاریخی امامزاده یحیی ، مرقد امامزاده حمزه علیه السلام،مرقد امامزاده یحیی علیه السلام ، بافت تاریخی منصوران ، فلعه دفاعی تیمور لنگ در قلعه زو و... میشود جاذبه گردشگری خوبی برای این منطقه و کشور فراهم نمود.

3 . مهندس حسینعلی دیندار