زبان‌های مغولی‌تبار

زبان‌های مغولی‌تبار (به انگلیسی: Mongolic languages)، گروهی از زبان‌ها هستند که بیشتر در آسیای شرقیِ مرکزی و به ویژه در مغولستان و کناره‌های آن و قالموقستان به آنها سخن می‌گویند.

به‌نام‌ترینِ این زبانها، زبان مغولی است که زبان رسمی کشور مغولستان و مغولستان درونی در چین است. این زبان امروزه بیش از پنج میلیون و هفتصد هزار گویشور دارد و شمارِ گویشوران همه زبان‌های مغولی که شامل ۱۰ زبان می‌شود را با هم حدود شش میلیون دانسته‌اند.

زبان‌هایِ مغولی‌تبار، بیشتر در کشورهای مغولستان، چین (مغولستان داخلی، سین کیانگ، گانسو و چینگ‌های)، افغانستان (هرات)، روسیه (قالموقستان و بوریاتیا) سخنگو دارند.

گویا نزدیک‌ترین زبان به زبان‌های مغولی، زبانِ از میان رفتهٔ خیتان است که تا سال ۱۲۴۳ سخنگویانی داشت و سپس منقرض شد. برخی زبان‌شناسان، زبان‌های مغولی را با شاخهٔ زبانهای ترکی، تونگوزی و حتی با زبان‌های ژاپنی و کره‌ای هم خانواده دانسته‌اند و در گروهی پرجنجال به نام خانواده زبان‌هایِ اورال-آلتایی گروه بسته‌اند؛ ولی این انگاره امروزه میان زبان‌شناسان پذیرفته نیست و بسیار به آن خرده گرفته‌اند.

امروزه بیشترِ زبانشناسان این شاخه زبانی را با زبان ختان در یک گروه نهاده و «ختان - مغولی» نامند هر چند که هنوز دربارهٔ آن بیگمان نیستند. (البته شواهد قوی برای هم خانوادگیِ میان این دو زبان وجود دارد). اگر این انگاره نادرست باشد، زبان‌های مغولی خود یکی از شاخه‌هایِ زبانی عمده جهان است (چون شاخه‌هایِ آفرو-آسیایی یا هندو-اروپایی).

دلیل این دودلی دربارهٔ هم‌خانواده بودن یا نبودن مغولی و ختان این است که نبشته‌های این زبان به دبیره‌هایی نوشته شده‌اند که امروزه از میان رفته‌اند و هنوز زبان‌شناسان به‌کلی رمزشان را نگشوده‌اند و از این روی نتوان آنان را کامل خواند. زبان‌های دیگری نیز هستند که به علت کمیِ نوشته‌ها و واژه‌های به جای مانده نمی‌توان اثبات کرد که هم‌خانوادهٔ شاخه زبان‌های مغولی‌اند و تنها می‌توان فرضیه‌هایی انگاشت.