رود ترتر
رود ترتر (به ترکی آذربایجانی: Tərtərçay، ارمنی: Թարթառ) یکی از ریزابه‌های رود کورا است. این مکان به‌صورت دوژور در جمهوری آذربایجان قرار گرفته، و بیشتر طول آن در منطقه قره باغ جریان دارد.
| رودخانه ترتر تارتار (Թարթառ) | |
|---|---|
| نام محلی | خطای {{نام بومی}}: یک برچسب زبان IETF باید در پارامتر {{{1}}} وارد شود () |
| مکان | |
| کشور | جمهوری آذربایجان (دوژور)، منطقه قره باغ |
| ناحیه | قفقاز |
| بخش | شهرستان کلبجر، شهرستان بردع، شهرستان ترتر (جمهوری آذربایجان) استان شاهومیان، استان آغ دره قره باغ |
| شهرها | کلبجر، آغ دره (جمهوری آذربایجان) آغ دره قره باغ، ترتر، بردع |
| ویژگی‌های ظاهری | |
| سرآب | قفقاز کوچک |
| • مکان | نزدیک جرماجور، شهرستان کلبجر، جمهوری آذربایجان (دوژور)، آغ دره بخشی از منطقه قره باغ |
| • مختصات | ۳۹°۵۵′۵۶″ شمالی ۴۵°۵۸′۶″ شرقی / ۳۹٫۹۳۲۲۲°شمالی ۴۵٫۹۶۸۳۳°شرقی |
| • ارتفاع | ۳٬۱۲۰ متر (۱۰٬۲۴۰ فوت) |
| دهانه | رود کورا |
• مکان | شهرستان بردع، جمهوری آذربایجان |
• مختصات | ۴۰°۲۶′۴۹″ شمالی ۴۷°۱۸′۲۶″ شرقی / ۴۰٫۴۴۶۹۴°شمالی ۴۷٫۳۰۷۲۲°شرقی |
| طول | ۲۰۰ کیلومتر (۱۲۰ مایل) |
| اندازهٔ حوضه | ۲٬۶۵۰ کیلومتر مربع (۱٬۰۲۰ مایل مربع) |
| دبی | |
| • مکان | مستقیم به‌سوی رود کورا |
| • میانگین | ۲۲ متر مکعب بر ثانیه (۷۸۰ فوت مکعب بر ثانیه) |
| ویژگی‌های حوضه | |
| شبکهٔ رود | رود کورا |
| ریزابه‌ها | |
| • چپ | رود لو، رود آق‌دابان |
| • راست | رود توراغای |
ویژگی‌ها
رود ترتر شاخه سمت چپ رود کورا، بزرگ‌تربن رودخانه ناحیه قفقاز است. رشته‌کوه قونقور (Qonqor)، آلاکوز (Alaköz) و میختوکن (Mıxtökən) سه سرچشمه اصلی این رودخانه هستند. این رشته‌کوه‌ها بخشی از فلات آرتساخ یا قره‌باغ هستند. جریان آب چشمه‌های جرماجور که در نزدیکی رشته‌کوه یادشده قرار گرفته نیز به این رود وارد می‌شوند. بلندای سرچشمه این رودخانه در ناحیه کوهستانی ۳٬۱۲۰ متر (۱۰٬۲۴۰ فوت) بالاتر از سطح دریا است. این رودخانه از میان ارتفاعات شهرستان کلبجر که هم‌اکنون در استان مارتاکرت قرار گرفته است سرچشمه می‌گیرد و از میان شهر کلبجر، شهرستان ترتر و شهرستان بردع و شهرهای ترتر و بردع گذر می‌کند و به رود کورا می‌پیوندد. پیش از رسیدن این رود به کورا، رودخانه‌های لو (۳۶ کیلومتر (۲۲ مایل))، آق‌دابان (۱۹ کیلومتر (۱۲ مایل)) و توراغای (۳۵ کیلومتر (۲۲ مایل)) که به‌عنوان شاخه‌های فرعی آن شناخته می‌شوند، به آن وارد می‌شوند. مخزن سد سارسانگ در سال ۱۹۷۶ میلادی بر روی این رودخانه با هدف تولید برق و آبیاری ساخته شد.
اطلاعات آماری
درازای کلی رودخانه ۲۰۰ کیلومتر (۱۲۰ مایل)، مساحت حوضه آبریز آن ۲٬۶۵۰ کیلومتر مربع (۱٬۰۲۰ مایل مربع) است. رود ترتر یکی از انشعابات پرآب رود کورا در درون خاک جمهوری آذربایجان به‌شمار می‌رود. حجم آب از بارندگی (۱۴٪)، برف (۲۸٪) و آب‌های زیرزمینی (۵۸٪) تأمین می‌شود. در ماه‌های فصل بهار و تابستان، با افزایش دما ذوب‌شدن برف در کوهستان باعث ایجاد ۶۵-۷۰٪ از جریان آب سالانه می‌شود. در ماه‌های اوت و سپتامبر، سطح آب کاهش می‌یابد. از ماه اکتبر تا نوامبر، بارندگی دوباره سطح آب را افزایش می‌دهد. میانگین تخلیه سالانه رودخانه ۲۲ متر مکعب بر ثانیه (۷۸۰ فوت مکعب بر ثانیه) و میانگین جریان سالیانه ۶۹۳۸۰۰۰۰۰ متر مکعب است. میانگین معدنی‌شدن رودخانه ۳۰۰-۵۰۰ میلی‌گرم در لیتر با هیدروکربن‌ها و کلسیم است.
موارد استفاده از آب
یک دهکده و استراحتگاه معروف با نام ایستی‌سو در ناحیه جرماجور (به زبان ترکی آذربایجانی به معنی آب‌گرم) که در جنگ جنگ قره‌باغ آسیب دید، در بخش پایین رودخانه واقع شده است. این استراحتگاه شامل آب معدنی آشامیدنی طبیعی و چشمه آب‌گرم برای استحمام است. بیشتر مناطقی که رودخانه در آن جریان دارد اکنون بخشی از جمهوری آرتساخ است. نیروگاه برق آبی سارسانگ با ظرفیت ۵۰ مگاوات در مخزن سد سارسانگ بر روی این رودخانه ساخته شده است. این رودخانه منبع اصلی انرژی الکتریکی برای جمهوری آرتساخ است (۴۰-۶۰٪).
منابع
- ↑ RIVERS OF AZERBAIJAN: Tərtərçay
- ↑ Ministry of Ecology: Azərbaycanın çayları, gölləri və su anbarları بایگانی‌شده در ۲۰۱۴-۱۰-۱۷ توسط Wayback Machine Retrieved on 15 October
- ↑ Artsakh HEK and ArmenBrok. "IPO Investment Memorandum" (PDF). Armenbrok CJSC. Archived from the original (PDF) on July 7, 2011. Retrieved January 12, 2011.
- ↑ Mediamax (2009-03-03). ""Artsakh Hydroelectric Power Plant" realizes the first IPO in Armenia". Banks.am. Archived from the original on 5 September 2011. Retrieved 9 January 2011.