پتانسیومتر
در الکترونیک، پُتانسیومِتر (به انگلیسی: Potentiometer) (در محاوره POT) یک مقاومت سه پایانه با یک ولوم چرخشی یا دکمه لغزنده قابل تغییر برای تغییر ولتاژ است. اگر تنها دو ترمینال بکار برده شود (یک سمت و جاروب کن) به جای یک مقاومت متغیر یا رئوستا (Rheostat) کار می‌کند ( که پیشنهاد نمی شود). پتانسومترها بیشتر برای راهبرد دستگاه‌های الکتریکی مانند راهبرد صدا در ابزارهای صدایی بکار برده می‌شود. از پتانسیومتر می‌توان برای برگردان دگرگون جایگاه به سیگنال الکتریکی، برای نمونه در یک اهرمک بکار گیری کرد.
یک نمونه پتانسیومتر | |
| نوع | کنش‌پذیر |
|---|---|
| نمادهای الکترونیک | |
 (اروپایی)  (آمریکایی) | |
پتانسیومترها به ندرت به طور مستقیم برای کنترل توان زیاد (بیش از یک وات) استفاده می‌شوند، چرا که اتلافِ گرماییِ زیادی دارند. در عوض از آن‌ها برای کنترلِ بهرۀ (Gain) تقویت کننده ها و در نتیجه برای تنظیم دامنۀ سیگنال آنالوگ (مانند کنترل صدا در تجهیزات صوتی) بسیار استفاده می شود. برای مثالی دیگر، دیمِر (تاریک کننده) از پتانسیومتر در مدارِ کنترلِ سوئیچینگِ ترایاک و به‌طور غیر مستقیم برای کنترل نور لامپ استفاده می‌کندواین مقاومت ها دررنج های مختلفی تولید شده است.
تاریخچه
پتانسیومتر کشویی توسط یوهان کریستین پاگندرف (۱۷۶۹-۱۸۷۷)، در سال ۱۸۴۱ اختراع شد.
انواع
برخی از انواع پتانسومترها عبارتند از پتانسومتر ریز، پتانسیومتر ولومی، پتانسومترهای دوبل و پتانسومتر ۵ پایه
پتانسومترهای ریز (کوچک)
این پتانسومترها با استفاده شیئی ریز مثل پیچ گوشتی تنظیم می‌شوند که برای مکان‌هایی که نیاز به تغییر آن نیست (صرفا جهت کالیبر کردن) به کار می‌رود.
پتانسومترهای ولومی
این پتانسومترها با دست تنظیم می‌شوند (عکس بالا) جهت استفاده در سیستم‌های صوتی و ...
پتانسومترهای دوبل
این پتانسومترها 6پایه دارند که شامل ۲پتانسومتر چسبیده به هم هستند که با تغییر پیچ متحرک، مقدار هر دو عوض می‌شود و در بعضی مدارهای آمپلی فایری کاربرد کارند.
پتانسیومترها ۵ پایه‌ای
در این پتانسومترها، پین وسط پین تنظیم است، دو پین کنار وسط، یک پتانسومتر مثلاً ۳ کیلو اهمی است و دو تای کناری یک پتانسومتر مثلاً ۵ کیلواهم است؛ که در سیستم های صوتی کاربرد دارد.