ذره در جعبه
در مکانیک کوانتوم، مدل ذره در یک جعبه (همچنین به عنوان چاه پتانسیل بیپایان شناخته میشود) به توصیف یک ذره به حرکت در یک فضای کوچک احاطه شده توسط موانع غیرقابل نفوذ میپردازد. این مدل عمدتاً به عنوان یک مثال فرضی برای نشان دادن تفاوت بین سیستمهای کلاسیک و کوانتومی استفاده میشود. در سیستمهای کلاسیک برای مثال یک توپ به دام افتاده در داخل یک جعبه بزرگ ذره میتواند در هر سرعتی در درون جعبه حرکت کند و احتمال پیدا کردنش در هر نقطه برابر است. اما زمانی که چاه بسیار باریک (در مقیاس چند نانومتر) میشود، و اثرات کوانتومی مهم میشوند. ذره ممکن است تنها تعدادی سطح انرژی مثبت اشغال کند. به همین ترتیب نمیتواند هرگز انرژی صفر داشته باشد که به این معنی است که ذره هرگز نمیتواند «بنشیند». علاوه بر این، احتمال یافتن ذره نامساوی توزیع میشود که این توزیع احتمال بسته به انرژی ذره دارد. ذره ممکن است در موقعیتهای خاص اصلاً پیدا نشود که به عنوان گره فضایی شناخته میشود
ذره در یک جعبه مدل یکی از معدود مسئلههای مکانیک کوانتومی است که پاسخ تحلیل دارد. به خاطر سادگیش، این مدل اجازه میدهد تا اثرات کوانتومی بدون نیاز به ریاضی پیچیده درک شود. آن را به عنوان بیان ساده چگونگی کوانتش (گسستگی) در انرژی (تراز انرژی) میشناسند که در سیستمهای کوانتومی پیچیدهتر مانند اتمها و مولکولها مهم است. این یکی از اولین مسائل مکانیک کوانتومی که در مقطع کارشناسی فیزیک تدریس میشود و معمولاً به عنوان یک تقریب از سیستمهای پیچیدهتر کوانتومی نیز استفاده میشود.
پاسخ مسئله به شکل تکبعدی
سادهترین شکل از مسئله ذره در یک جعبه مدل تک بعدی آن است. در اینجا ذرات ممکن است تنها حرکت به عقب و جلو در امتداد یک خط مستقیم با موانع غیرقابل نفوذ در انتهای جعبه داشته باشند. دیوارههای یک بعدی جعبه به عنوان مناطق فضا با یک انرژی پتانسیل بینهایت بزرگ شناخته میشوند. برعکس داخل جعبه انرژی پتانسیل ثابت و برابر صفر است. این بدان معنی است که نیرویی بر ذره در داخل جعبه وجود ندارد و میتواند در آن منطقه آزادانه حرکت کند. مدل انرژی پتانسیل به شکل زیر بیان میشود:
که در آن L طول جعبه، xc است محل مرکز جعبه و x موقعیت ذرات در داخل جعبه است. موارد ساده شامل جعبه در مرکز (xc = ۰ ) و جعبه منتقل شدهاست (xc = L/2 ).
تابع موج موقعیت
در مکانیک کوانتم تابع موج، بنیادیترین توصیف ذره است و بقیه اطلاعات ذره شامل موقعیت، تکانه و انرژی از تابع موج آن میتواند به دست آید.
تابع موج ذره
که در آن
درون جعبه نیروی بر ذره اعمال نمیشود و بنابرین با آن میتوان به شکل یک ذره آزاد برخورد کرد:
-
(
)
که
که به رابطه پاشش برای ذره آزاد مشهور است.
اندازه (یا دامنه) یک تابع موج در موقعیت خاص به احتمال یافتن ذره در آن موقعیت با رابطه
که
- ,
و
- ,
که در آن n یک عدد صحیح مثبت است (۱٬۲,۳٬۴...). برای یک جعبه منتقل شده (xc = L/2), پاسخ سادهاست. سادهترین جواب،
برای بدست آوردن ثابت
بنابرین، A میتواند هر عدد مختلط با قدر مطلق √(2/L) باشد؛ هر دو پاسخ A به یک نتیجه فیزیکی منجر میشوند برای همین و به خاطر سادگی فقط، A = √(2/L) استفاده میشود.
منابع
کتابشناسی
- Bransden, B. H.; Joachain, C. J. (2000). Quantum mechanics (2nd ed.). Essex: Pearson Education. ISBN 0-582-35691-1.
- Davies, John H. (2006). The Physics of Low-Dimensional Semiconductors: An Introduction (6th reprint ed.). Cambridge University Press. ISBN 0-521-48491-X.
- Griffiths, David J. (2004). Introduction to Quantum Mechanics (2nd ed.). Prentice Hall. ISBN 0-13-111892-7.
پیوند به بیرون
- Scienceworld (پتانسیل نامحدود هست)
- 1-D مکانیک کوانتومی اپلت جاوا شبیهسازی ذره در یک جعبه به عنوان به خوبی به عنوان دیگر ۱-موارد بعدی.
- 2-D ذرات در یک جعبه اپلت