جعبه‌دنده خودکار
جعبه‌دنده‌های خودکار پس از جعبه‌دنده‌های مکانیکی و در جهت رفع مشکلات آنها طراحی شدند. یکی از بزرگترین مزیت‌های جعبه‌دنده‌های خودکار این است که به‌طور خودکار دنده‌ها را تعویض می‌نماید و وظایف راننده را کاهش می‌دهد در نتیجه راننده مجبور نخواهد بود در تعویض دنده‌ها مهارت خاص رانندگی را دارا باشد و تناسب با مقاومت مسیر که بستگی به وزن، سرعت و موقعیت خودرو دارد به‌طور خودکار در مواقع لزوم تعویض دنده‌ها انجام می‌گردد در جعبه‌دنده‌های معمولی بر اثر سرعت از حد معمول یا عدم ایجاد هماهنگی بین سرعت چرخ‌دنده‌ها، هنگام درگیر شدن توسط یک راننده غیر ماهر باعث فرسایش سریع قطعات خواهد گردید در صورتی که در جعبه دنده‌های خودکار راننده به یک اهرم تغییر وضعیت دنده‌ها و پدال گاز احتیاج دارد. مانند فشار دادن به پدال گاز در جعبه‌دنده خودکار تعویض دنده‌ها به‌طور خودکار انجام می‌گردد.
انواع گیربکس‌های اتوماتیک
گیربکس نیمه اتوماتیک
در این نوع گیربکس‌ها از یک سیستم گیربکس و کلاچ معمولی استفاده می‌شود با این تفاوت که ا یکسری سنسورها، راه اندازها، عملگرها استفاده می‌کند. امروزه به دلیل معایب زیاد این نوع گیربکس‌ها کمتر از آنها استفاده می‌شود.
گیربکس‌های متغیر پیوسته(CVT)
در این نوع گیربکس‌ها به‌جای سیستم سنتی دنده‌ها از دو پولی و یک تسمه زنجیری استفاده می‌شود که باعث ایجاد نسبت دنده‌های بی‌نهایت می‌شود که در نتیجه باعث حذف شدن زمان مکث بین دنده‌ها و بازده حداکثر می‌شود.
گیربکس‌های با کلاچ دوبل(DCT)
در این نوع گیربکس‌ها مبدل گشتاور حذف شده و به‌جای آن از دو شفت و کلاچ جداگانه استفاده می‌شود که یکی برای دنده‌های زوج و یکی برای دنده‌های فرد بکار می‌رود.
گیربکس‌های تعویض مستقیم(DST)
گیربکس‌های تیپ ترونیک(Tiptronic)
اجزا گیربکس خودکار (اتوماتیک)
- مبدل گشتاور یا تورگ کانورتر(Torque Converter)
- مجموعه کلاچهای چند صفحه ای
- مجموعه خورشیدی یا سیاره ای
- شافت خروجی گیربکس
مبدل گشتاور (Torque Converter)
این قسمت متشکل از یک پمپ (پره) یک توربین و یک پره میانی است. این سه قسمت درون یک محفظه بسته که با سیال هیدرولیک (روغن هیدرولیک) قرار گرفته‌اند. در مرحله اول پمپ که به فلایویل متصل است و هم دور با فلایویل چرخش می‌کند. با حرکت پمپ، توربین به چرخش در می‌آید. در اینجا از یک پره میانی استفاده شده‌است (استاتور دارای کلاچ یکطرفه) تا مانع بازگشت گشتاور ارسالی توربین به مرکز آن شود.
مجموعه کلاچهای چند صفحه ای
در این قسمت از چندین کلاچ و دیسک کلاچ استفاده شده‌است که دارای دنده داخلی و خارجی می‌باشند. این مجموعه برای درگیری شافت ورودی با مجموعه استفاده شده‌است. با درگیری این مجموعه ارتباط بین شافت ورودی و و مجموعه سیاره ای برقرار می‌شود.
مجموعه دنده خورشیدی یا سیاره ای
در این قسمت از یک خورشیدی یک رینگی یک قفسه و تعدادی سیاره ای (بسته به نوع نیاز از ۳ عدد به بالا) استفاده شده‌است. طرز کار این مجموعه به این صورت است که با درگیری کلاچ چند صفحه ای قفل شدن رینگی خورشیدی و سیاره ای شروع به چرخش می‌کند و دور و گشتاور به شافت خروجی انتقال پیدا می‌کند. برای دنده‌های بعدی با درگیر کردن دیگر کلاچهای چند صفحه ای نسبت دور و گشتاور تغییر می‌کند.
مراقبت از گیربکس‌های اتوماتیک خودرو
در صورت استفاده صحیح و رعایت چند نکته مهم، می‌توان از هزینه‌های سرسام آور پیشگیری کرد و عمر طولانی گیربکس را تا دو برابر تضمین نمود:
- از تعویض حالت گیربکس (P, R, N, D) در زمان حرکت خودداری کنید. عمل مکانیکی تعویض حالتهای مختلف گیربکس اتوماتیک، با کمک تعدادی کلاچ و نوار قرارگرفته درون گیربکس صورت می‌گیرد. این کلاچ‌ها و نوارها دارای موادی هستند که با ایجاد اصطکاک، عمل تعویض حالت دنده را میسر می‌سازند. درصورتیکه همواره پیش از تعویض حالت دنده، کاملاً به حالت سکون درآمده و ترمز را فشار دهید؛ بدون تردید با این مکانیسم، اتومبیل شما بیشتر عمر خواهد کرد.
- در حالت خلاص (Neutral) رانندگی نکنید. خلاص کردن گیربکس اتوماتیک روی سراشیبی باعث کاهش مصرف سوخت خودروی شما نخواهد شد. خودروهای دنده اتوماتیک پیشرفته تر بهاندازهای هوشمند هستند که در سرازیری سوخت‌رسانی را به موتور کم کرده و موجب کاهش در مصرف سوخت می‌شوند.
- هرگز به بهانه شتاب اولیه بیشتر، در زمان گاز دادن حالت (Drive) را انتخاب نکنید. نگه داشتن پدال گاز در وضعیت خلاص و سپس انتخاب D برای راه افتادن می‌تواند خسارت و آسیب جبران ناپذیری به گیربکس اتوماتیک خودروی شما وارد نماید.
- قبل از توقف کامل خودرو، حالت P (پارک) را درگیر نکنید. اکثر خودروهای گیربکس اتوماتیک جدید به شما اجازه انتخاب وضعیت پارک را در حال حرکت نمی‌دهند.
- عدم توجه به سرویس‌های دوره ای گیربکس اتوماتیک. عملکرد دنده‌های خورشیدی و مبدل گشتاور در گیربکس اتوماتیک با وجود روغن ارتباطی مستقیم دارند. اجزا و متعلقات داخلی گیربکس اتوماتیک در زمان استفاده به دمای بسیار بالایی می‌رسند و در صورت کافی نبودن روغن، عدم تعویض و ریختن روغن اشتباه؛ احتمال وارد شدن آسیب جدی به مکانیزم آن وجود دارد.
در حالت ایده‌آل بهتر است پس از هر ۵۰۰۰ کیلومتر کارکرد، میزان سطح روغن گیربکس اتوماتیک به وسیله گیج یا نشانه روغن تعبیه شده بررسی شود و توصیه می‌شود برای خودروهای عام مورد استفاده شهری روغن گیربکس اتوماتیک پس از هر ۲۴ ماه یا ۵۰ هزار کیلومتر (هرکدام زودتر اتفاق افتاد) تعویض شود.