دلالت

دلالت به سه دسته تقسیم می‌شود:

دلالت عقلی: دلالتی‌است که با استدلال و تفکر بر ما معلوم می‌شود؛ مانند دلالت دود بر آتش، دلالت جای‌پا بر رهگذر، دلالت مصنوع بر صانع و…

دلالت طبعی: دلالتی‌است که در آن آثار خارجی بدنی به حالات طبیعی یا نفسانی رهنمون می‌شود؛ مانند دلالت سرفه بر سینه‌درد، سرخی چهره بر تب، پریدگی رنگ بر کم‌خونی، خنده بر شادمانی و گریه بر اندوه.

دلالت وضعی: دلالتی که سبب آن قراردادی بین مردم باشد؛ مانند دلالت چراغ قرمز بر لزوم توقّف اتوموبیل، دلالت لباس سیاه بر ماتم و…

یکی از اقسام دلالت وضعی، دلالت لفظ بر معنی است، زیرا هر لفظی در یک زبان به ازای معنی معیّنی وضع شده است. دلالت لفظ بر معنی بر چند دسته است:

دلالت مطابقه: دلالت لفظ بر تمام معنی خود از جهت آن که لفظ برای آن نام‌گذاری شده است را دلالت مطابقه می‌نامند؛ مانند کسی که درخت بگوید و مقصودش همهٔ اجزای درخت باشد.

دلالت تضمن: دلالت لفظ بر یک جزء یا همهٔ اجزای معنی است و به این جهت تضمن نامیده می‌شود که کلی اجزای خود را در بر دارد، و چون لفظ بر معنی خود دلالت می‌کند، بر اجزاء هم دلالت می‌کند. مثلاً وقتی گفته می‌شود « میز شکست» و منظور یک پایهٔ میز باشد.

دلالت التزام: یعنی دلالت لفظ بر امری خارج از معنی که از آثار و لوازم معنی است، و به همین سبب با آن همراه است. مانند این که گفته می‌شود « خانه‌ام را دزد برد» و منظور « اثاث خانه» باشد یا این که بگویند « علی شیر است» و منظور از شیر معنای شجاع باشد.

در دلالت تضمن و التزام، وضع و عقل هر دو دخالت دارند.

• دلالت به خود