حساب کاربری
​
زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
لینک کوتاه

درمان با ضربه الکتریکی تشنج‌آور

درمان با ضربهٔ الکتریکی تشنج‌آور یا درمان با الکتروشوک (ECT)، که قبلاً تحت عنوان شوک درمانی شناخته می‌شد، یک روش درمانی روان‌پزشکی است که در آن تشنج از طریق الکتریکی در بیماران ایجاد می‌شود تا بتواند از اختلالات روان‌پزشکی رهایی یابد. به‌طور معمول، ۷۰ تا ۱۲۰ ولت با تماس بر پوست سر بیمار برای چند ثانیه اعمال می‌شود.

درمان با ضربه الکتریکی تشنج‌آور
ابزار شوک‌درمانی که طی سال‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۸۰ در یکی از بیمارستانهای روانی کریستیان‌ساند نروژ استفاده می‌شد.
ICD-10-PCSGZB
ICD-9-CM۹۴٫۲۷
سرعنوان‌های موضوعی پزشکیD004565
OPS-301 code۸–۶۳۰
مدلاین پلاس۰۰۷۴۷۴
[ویرایش در ویکی‌داده]

روش ECT اولین بار در سال ۱۹۳۸ توسط روان‌پزشک ایتالیایی اوگو سرلتی انجام شد. و به سرعت فراگیر شد. ECT اغلب با رضایت آگاهانه به عنوان یک مداخله ایمن و مؤثر برای اختلال افسردگی عمده، شیدایی و کاتاتونیا مورد استفاده قرار می‌گیرد.

یک دوره ECT برای حدود ۵۰٪ از مبتلایان به اختلال افسردگی اساسی مقاوم به درمان، چه تک قطبی باشد یا دو قطبی ، مؤثر است. حدود نیمی از افرادی که پاسخ به درمان داده‌اند، در طی ۱۲ ماه عود می‌کنند. عوارض جسمی ECT شبیه به عوارض بیهوشی عمومی مختصر است. بلافاصله پس از درمان، شایع‌ترین عارضه جانبی سردرگمی و از دست دادن حافظه موقتی است. در بین روشهای درمانی برای زنان باردار با افسردگی شدید، ECT روشی ایمن است

یک دوره معمول ECT شش تا دوازده جلسه به‌صورت دو یا سه بار در هفته انجام می‌شود تا زمانی که علائم بهبود یابد. ECT تحت بیهوشی به همراه شل کننده عضله صورت می‌گیرد.

قرار گرفتن الکترودها می‌تواند دو طرفه باشد که در آن جریان تنها به یک نیمکره مغز منتقل می‌شود. به نظر می‌رسد قرارگیری دو طرفه الکترود نسبت به قرار دادن یک طرفه الکترود دارای اثر بیشتری است، اما خطر بیشتری برای از دست دادن حافظه نیز به همراه دارد. بعد از درمان، معمولاً دارو درمانی ادامه می‌یابد و ممکن است برخی از بیماران همچنان درمان‌های ECT را برای دورهٔ نگهدارنده ادامه دهند.

فهرست

  • ۱ استفاده پزشکی
    • ۱.۱ کاتاتونیا
    • ۱.۲ شیدایی
    • ۱.۳ اسکیزوفرنی
  • ۲ اثرات
    • ۲.۱ نقص شناختی
  • ۳ تکنیک
  • ۴ مکانیسم عمل
  • ۵ منابع

استفاده پزشکی

شوک درمانی در موارد زیر کاربرد دارد:

اختلال افسردگی اساسی

در مورد اختلال افسردگی اساسی، ECT فقط در مواردی که سایر درمانها شکست خورده‌اند، یا در مواقع اضطراری مانند خودکشی قریب‌الوقوع، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کاتاتونیا

ECT به‌طور کلی یک روش خط دوم برای مبتلایان به کاتاتونیا است که به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند، اما یک روش خط اول برای کاتاتونیا شدید یا تهدید کننده زندگی است.

شیدایی

ECT برای معالجه افرادی که شیدایی شدید یا طولانی دارند، استفاده می‌شود. NICE آن را فقط در شرایط تهدید کننده زندگی یا هنگامی که درمان‌های دیگر با شکست مواجه شده‌اند توصیه می‌کند و به عنوان یک روش خط دوم برای شیدایی دو قطبی توصیه شده‌است.

اسکیزوفرنی

در موارد شدید و مقاوم به درمان و در نوع کاتاتونیک مؤثر است

اثرات

گذشته از تأثیرات موجود در مغز، خطرات کلی جسمی ناشی از ECT شبیه به بیهوشی عمومی مختصر است. گزارش جراح عمومی آمریکا می‌گوید که "هیچگونه منعی برای استفاده از آن وجود ندارد. بلافاصله پس از درمان، شایع‌ترین عوارض جانبی سردرگمی و از دست دادن حافظه است. برخی از بیماران بعد از ECT دچار درد عضلانی می‌شوند. این امر به دلیل ایجاد فعالیت‌های عضلانی به دلیل عدم شل شدن عضلات در طول تشنج است. ECT منجر به آسیب مغزی نمی‌شود. میزان مرگ و میر در طی ECT حدود ۴ در ۱۰۰۰۰۰ روش است.

در حالی که هیچ منع مصرفی برای ECT وجود ندارد، خطر برای بیمارانی که شرایط قلبی عروقی ناپایدار یا شدید یا آنوریسم دارند، افزایش می‌یابد. همچنین برای افرادی که اخیراً دچار سکته مغزی شده‌اند، کسانی که فشار داخل جمجمه ای بالا دارند (به عنوان مثال به دلیل تومور مغزی جامد)، یا دچار بیماری شدید ریوی هستند یا عموماً در معرض خطر بالایی برای دریافت بیهوشی هستند.

در بزرگسالان، ECT برای چندین اختلال روان‌پزشکی، با عوارض جانبی اندک و نسبتاً خوش‌خیم بسیار کارآمد است.

نقص شناختی

اختلال شناختی گاهی بعد از ECT مشاهده می‌شود. در حالی که توسط برخی نویسندگان غیر پزشکی ادعا شده‌است که فراموشی رتروگراد تقریباً در کلیه بیمارانی که ECT دریافت می‌کنند، رخ می‌دهد، بیشتر متخصصان این اثرات جانبی را نسبتاً غیر معمول می‌دانند. گزارش انجمن روان‌پزشکی آمریکا (APA) در سال ۲۰۰۱ اذعان می‌کند: «در بعضی از بیماران بهبودی از فراموشی رتروگراد ناقص خواهد بود، و شواهد نشان داده‌اند که ECT می‌تواند منجر به از دست رفتن مداوم یا دائمی حافظه شود.» این تأثیرات گفته شده ECT بر حافظه بلند مدت است که بیشتر نگرانی در مورد استفاده از آن را ایجاد می‌کند. با این حال، روش‌های مورد استفاده برای اندازه‌گیری از دست دادن حافظه به‌طور کلی ضعیف است و کاربرد آنها برای مبتلایان به افسردگی، که دارای نقایص شناختی از جمله مشکلات حافظه هستند، مشکل ساز بوده‌است.

تکنیک

ECT نیاز به رضایت آگاهانه بیمار دارد.

این که آیا داروهای روان‌پزشکی قبل از درمان خاتمه یابد یا ادامه داده شود بستگی به شرایط دارد. اما، داروهایی مانند لیتیوم و بنزودیازپین‌ها قطع می‌شوند.

قرار دادن الکترودها و همچنین میزان دوز و مدت زمان تحریک بر اساس هر بیمار تعیین می‌شود.

در ECT یک طرفه، هر دو الکترود در یک طرف سر بیمار قرار می‌گیرد. ECT یک طرفه برای به حداقل رساندن عوارض جانبی از جمله از دست دادن حافظه استفاده می‌شود.

بلافاصله قبل از درمان، داروی بیهوشی مثل methohexital، اتومیدیت، یا تیوپنتال، و یک شل کننده عضله مانند suxamethonium (سوکسینیل کولین)، و گاهی اوقات آتروپین تجویز می‌شود. در اقلیت کشورهایی مانند ژاپن، هند، و نیجریه، ECT ممکن است بدون بیهوشی استفاده شود. 

در حین پروسه EEG , ECG و میزان اکسیژن خون بیمار در طول درمان تحت نظر گرفته می‌شود.

مکانیسم عمل

با وجود چندین دهه تحقیق، مکانیسم دقیق عملکرد ECT مبهم است.

منابع

  1. ↑ Rudorfer, MV, Henry, ME, Sackeim, HA (2003). "Electroconvulsive therapy" بایگانی‌شده در ۱۰ اوت ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine. In A Tasman, J Kay, JA Lieberman (eds) Psychiatry, Second Edition. Chichester: John Wiley & Sons Ltd, 1865–1901.
  2. ↑ Rudorfer, M. V. , Henry, M. E. , & Sackheim, H. A. (1997). Electroconvulsive therapy. In A. Tasman, J. & J. A Lieberman (Eds.), Psychiatry (1535-1556)
  3. ↑ Beloucif S (2013). "Informed consent for special procedures: electroconvulsive therapy and psychosurgery". Curr Opin Anesthesiol. 26 (2): 182–5. doi:10.1097/ACO.0b013e32835e7380. PMID 23385317.
  4. ↑ FDA. FDA Executive Summary. Prepared for the January 27–28, 2011 meeting of the Neurological Devices Panel Meeting to Discuss the Classification of Electroconvulsive Therapy Devices (ECT). Quote, p38: "Three major practice guidelines have been published on ECT. These guidelines include: APA Task Force on ECT (2001); Third report of the Royal College of Psychiatrists’ Special Committee on ECT (2004); National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE 2003; NICE 2009). There is significant agreement between the three sets of recommendations."
  5. ↑ Dierckx, B.; Heijnen, WT; Van Den Broek, WW; Birkenhäger, TK (2012). "Efficacy of electroconvulsive therapy in bipolar versus unipolar major depression: A meta-analysis". Bipolar Disorders. 14 (2): 146–150. doi:10.1111/j.1399-5618.2012.00997.x. PMID 22420590.
  6. ↑ Jelovac A, et al. (Nov 2013). "Relapse following successful electroconvulsive therapy for major depression: a meta-analysis". Neuropsychopharmacology. 38 (12): 2467–74. doi:10.1038/npp.2013.149. PMC 3799066. PMID 23774532.
  7. ↑ Surgeon General (1999). Mental Health: A Report of the Surgeon General, chapter 4.
  8. ↑ FDA. FDA Executive Summary. Prepared for the January 27–28, 2011 meeting of the Neurological Devices Panel Meeting to Discuss the Classification of Electroconvulsive Therapy Devices (ECT). Quote, p38: "Three major practice guidelines have been published on ECT. These guidelines include: APA Task Force on ECT (2001); Third report of the Royal College of Psychiatrists’ Special Committee on ECT (2004); National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE 2003; NICE 2009). There is significant agreement between the three sets of recommendations."
  9. ↑ American Psychiatric Association; Committee on Electroconvulsive Therapy; Richard D. Weiner (chairperson); et al. (2001). The practice of electroconvulsive therapy: recommendations for treatment, training, and privileging (2nd ed.). Washington, DC: American Psychiatric Publishing. ISBN 978-0-89042-206-9.
  10. ↑ Pompili M, et al. (Dec 2014). "Electroconvulsive treatment during pregnancy: a systematic review". Expert Rev Neurother. 14 (12): 1377–90. doi:10.1586/14737175.2014.972373. PMID 25346216.
  11. ↑ Margarita Tartakovsky (2012) Psych Central. 5 Outdated Beliefs About ECT بایگانی‌شده در ۸ اوت ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine
  12. ↑ Dr.Barnes, Richard. "Information on ECT". Royal College of Psychiatrists' Special Committee on ECT and related treatment. Retrieved 3 November 2013.
  13. ↑ Read, J; Bentall, R (Oct–Dec 2010). "The effectiveness of electroconvulsive therapy: a literature review" (PDF). Epidemiologia e Psichiatria Sociale. 19 (4): 333–47. doi:10.1017/S1121189X00000671. PMID 21322506. Archived from the original (PDF) on 2012-05-24. Retrieved 2012-01-23.
  14. ↑ FDA. FDA Executive Summary. Prepared for the January 27–28, 2011 meeting of the Neurological Devices Panel Meeting to Discuss the Classification of Electroconvulsive Therapy Devices (ECT). Quote, p38: "Three major practice guidelines have been published on ECT. These guidelines include: APA Task Force on ECT (2001); Third report of the Royal College of Psychiatrists’ Special Committee on ECT (2004); National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE 2003; NICE 2009). There is significant agreement between the three sets of recommendations."
  15. ↑ FDA. FDA Executive Summary. Prepared for the January 27–28, 2011 meeting of the Neurological Devices Panel Meeting to Discuss the Classification of Electroconvulsive Therapy Devices (ECT). Quote, p38: "Three major practice guidelines have been published on ECT. These guidelines include: APA Task Force on ECT (2001); Third report of the Royal College of Psychiatrists’ Special Committee on ECT (2004); National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE 2003; NICE 2009). There is significant agreement between the three sets of recommendations."
  16. ↑ Fitzgerald, P. B (2013). "Non-pharmacological biological treatment approaches to difficult-to-treat depression". The Medical Journal of Australia. 199 (6 Suppl): S48–51. doi:10.5694/mja12.10509. PMID 25370288.
  17. ↑ "Depression in adults: The treatment and management of depression in adults. NICE guidelines CG90". National Institute for Clinical Excellence. 2009.
  18. ↑ Lipsman N, et al. (Jan 2014). "Neuromodulation for treatment-refractory major depressive disorder". Canadian Medical Association Journal. 186 (1): 33–9. doi:10.1503/cmaj.121317. PMC 3883821. PMID 23897945.
  19. ↑ «اختلال افسردگی اساسی - دانشگاه علوم پزشکی ایران - دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان - انستیتوروانپزشکی تهران». tip.iums.ac.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۰۳.
  20. ↑ FDA. FDA Executive Summary. Prepared for the January 27–28, 2011 meeting of the Neurological Devices Panel Meeting to Discuss the Classification of Electroconvulsive Therapy Devices (ECT). Quote, p38: "Three major practice guidelines have been published on ECT. These guidelines include: APA Task Force on ECT (2001); Third report of the Royal College of Psychiatrists’ Special Committee on ECT (2004); National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE 2003; NICE 2009). There is significant agreement between the three sets of recommendations."
  21. ↑ Sienaert P, et al. (Dec 2014). "A clinical review of the treatment of catatonia". Front Psychiatry. 5: 181. doi:10.3389/fpsyt.2014.00181. PMC 4260674. PMID 25538636.
  22. ↑ FDA. FDA Executive Summary. Prepared for the January 27–28, 2011 meeting of the Neurological Devices Panel Meeting to Discuss the Classification of Electroconvulsive Therapy Devices (ECT). Quote, p38: "Three major practice guidelines have been published on ECT. These guidelines include: APA Task Force on ECT (2001); Third report of the Royal College of Psychiatrists’ Special Committee on ECT (2004); National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE 2003; NICE 2009). There is significant agreement between the three sets of recommendations."
  23. ↑ NICE Guidance on the use of electroconvulsive therapy. NICE technology appraisals TA59. Published date: April 2003
  24. ↑ Kanba S, Kato T, Terao T, Yamada K (Jul 2013). "Guideline for treatment of bipolar disorder by the Japanese Society of Mood Disorders, 2012". Psychiatry Clin Neurosci. 67 (5): 285–300. doi:10.1111/pcn.12060. PMID 23773266.
  25. ↑ Malhi GS, et al. (Dec 2012). "Mania: diagnosis and treatment recommendations". Curr Psychiatry Rep. 14 (6): 676–86. doi:10.1007/s11920-012-0324-5. PMID 22986995.
  26. ↑ Tharyan P, Adams CE (2005). "Electroconvulsive therapy for schizophrenia". The Cochrane Database of Systematic Reviews (2): CD000076. doi:10.1002/14651858.CD000076.pub2. PMID 15846598.
  27. ↑ FDA. FDA Executive Summary. Prepared for the January 27–28, 2011 meeting of the Neurological Devices Panel Meeting to Discuss the Classification of Electroconvulsive Therapy Devices (ECT). Quote, p38: "Three major practice guidelines have been published on ECT. These guidelines include: APA Task Force on ECT (2001); Third report of the Royal College of Psychiatrists’ Special Committee on ECT (2004); National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE 2003; NICE 2009). There is significant agreement between the three sets of recommendations."
  28. ↑ NICE Guidance on the use of electroconvulsive therapy. NICE technology appraisals TA59. Published date: April 2003
  29. ↑ Surgeon General (1999). Mental Health: A Report of the Surgeon General, chapter 4.
  30. ↑ "Electroconvulsive therapy – Electroshock (ECT)". DoctorsLounge. Retrieved 2009-03-19.
  31. ↑ Gelder, M. , Mayou, R. , Geddes, J. (2006) Psychiatry. 3rd edition. Oxford: Oxford University Press
  32. ↑ American Psychiatric Association; Committee on Electroconvulsive Therapy; Richard D. Weiner (chairperson); et al. (2001). The practice of electroconvulsive therapy: recommendations for treatment, training, and privileging (2nd ed.). Washington, DC: American Psychiatric Publishing. ISBN 978-0-89042-206-9.
  33. ↑ Lima, Nádia NR; Nascimento, Vânia B; Peixoto, Jorge AC; Moreira, Marcial M; Neto, Modesto LR; Almeida, José C; Vasconcelos, Carlos AC; Teixeira, Saulo A; Júnior, Jucier G (2013). "Electroconvulsive therapy use in adolescents: a systematic review". Annals of General Psychiatry. 12 (1): 17. doi:10.1186/1744-859X-12-17. ISSN 1744-859X. PMC 3680000. PMID 23718899.
  34. ↑ Holtzheimer PE 3rd, Mayberg HS (2010). "Deep brain stimulation for treatment-resistant depression". Am J Psychiatry. 167 (12): 1437–44. doi:10.1176/appi.ajp.2010.10010141. PMC 4413473. PMID 21131410.
  35. ↑ McClintock SM, Choi J, Deng ZD, Appelbaum LG, Krystal AD, Lisanby SH (2014). "Multifactorial determinants of the neurocognitive effects of electroconvulsive therapy". J ECT. 30 (2): 165–76. doi:10.1097/YCT.0000000000000137. PMC 4143898. PMID 24820942.
  36. ↑ Loo CK, Katalinic N, Smith DJ, Ingram A, Dowling N, Martin D, Addison K, Hadzi-Pavlovic D, Simpson B, Schweitzer I (2014). "A randomized controlled trial of brief and ultrabrief pulse right unilateral electroconvulsive therapy". Int. J. Neuropsychopharmacol. 18 (1): pyu045. doi:10.1093/ijnp/pyu045. PMC 4368876. PMID 25522389.
  37. ↑ Kellner CH, Knapp R, Husain MM, Rasmussen K, Sampson S, Cullum M, McClintock SM, Tobias KG, Martino C, Mueller M, Bailine SH, Fink M, Petrides G (2010). "Bifrontal, bitemporal and right unilateral electrode placement in ECT: randomised trial". Br J Psychiatry. 196 (3): 226–34. doi:10.1192/bjp.bp.109.066183. PMC 2830057. PMID 20194546.
  38. ↑ Read, J; Bentall, R (Oct–Dec 2010). "The effectiveness of electroconvulsive therapy: a literature review" (PDF). Epidemiologia e Psichiatria Sociale. 19 (4): 333–47. doi:10.1017/S1121189X00000671. PMID 21322506. Archived from the original (PDF) on 2012-05-24. Retrieved 2012-01-23.
  39. ↑ Semkovska M, McLoughlin DM (Jun 2013). "Measuring retrograde autobiographical amnesia following electroconvulsive therapy: historical perspective and current issues". J ECT. 29 (2): 127–33. doi:10.1097/YCT.0b013e318279c2c9. PMID 23303426.
  40. ↑ American Psychiatric Association; Committee on Electroconvulsive Therapy; Richard D. Weiner (chairperson); et al. (2001). The practice of electroconvulsive therapy: recommendations for treatment, training, and privileging (2nd ed.). Washington, DC: American Psychiatric Publishing. ISBN 978-0-89042-206-9.
  41. ↑ Lisanby SH, Maddox JH, Prudic J, Devanand DP, Sackeim HA (June 2000). "The effects of electroconvulsive therapy on memory of autobiographical and public events". Arch. Gen. Psychiatry. 57 (6): 581–90. doi:10.1001/archpsyc.57.6.581. PMID 10839336.
  42. ↑ Rudorfer, MV, Henry, ME, Sackeim, HA (2003). "Electroconvulsive therapy" بایگانی‌شده در ۱۰ اوت ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine. In A Tasman, J Kay, JA Lieberman (eds) Psychiatry, Second Edition. Chichester: John Wiley & Sons Ltd, 1865–1901.
  43. ↑ Beloucif S (2013). "Informed consent for special procedures: electroconvulsive therapy and psychosurgery". Curr Opin Anesthesiol. 26 (2): 182–5. doi:10.1097/ACO.0b013e32835e7380. PMID 23385317.
  44. ↑ FDA. FDA Executive Summary. Prepared for the January 27–28, 2011 meeting of the Neurological Devices Panel Meeting to Discuss the Classification of Electroconvulsive Therapy Devices (ECT). Quote, p38: "Three major practice guidelines have been published on ECT. These guidelines include: APA Task Force on ECT (2001); Third report of the Royal College of Psychiatrists’ Special Committee on ECT (2004); National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE 2003; NICE 2009). There is significant agreement between the three sets of recommendations."
  45. ↑ صدر, سید سعید; سمنانی, یوسف (2001-09-10). "بررسی نگرش همراهان بیماران روانی نسبت به شوک درمانی الکتریکی". مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران. 7 (1): 39–45.
  46. ↑ Rudorfer, MV, Henry, ME, Sackeim, HA (2003). "Electroconvulsive therapy" بایگانی‌شده در ۱۰ اوت ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine. In A Tasman, J Kay, JA Lieberman (eds) Psychiatry, Second Edition. Chichester: John Wiley & Sons Ltd, 1865–1901.
  47. ↑ Madhavan Seshadri; Nadeem Z Mazi-Kotwal. "Response Predictors in ECT: A discussion about Seizure Threshold". British Journal of Medical Practitioners. Retrieved 23 March 2016.
  48. ↑ Rudorfer, MV, Henry, ME, Sackeim, HA (2003). "Electroconvulsive therapy" بایگانی‌شده در ۱۰ اوت ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine. In A Tasman, J Kay, JA Lieberman (eds) Psychiatry, Second Edition. Chichester: John Wiley & Sons Ltd, 1865–1901.
  49. ↑ Rudorfer, MV, Henry, ME, Sackeim, HA (2003). "Electroconvulsive therapy" بایگانی‌شده در ۱۰ اوت ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine. In A Tasman, J Kay, JA Lieberman (eds) Psychiatry, Second Edition. Chichester: John Wiley & Sons Ltd, 1865–1901.
  50. ↑ Motohashi N, Awata S, Higuchi T (2004). "A questionnaire survey of ECT practice in university hospitals and national hospitals in Japan". J ECT. 20 (1): 21–3. doi:10.1097/00124509-200403000-00005. PMID 15087992.
  51. ↑ Chanpattana W, Kunigiri G, Kramer BA, Gangadhar BN (2005). "Survey of the practice of electroconvulsive therapy in teaching hospitals in India". J ECT. 21 (2): 100–4. doi:10.1097/01.yct.0000166634.73555.e6. PMID 15905751.
  52. ↑ Ikeji OC, Ohaeri JU, Osahon RO, Agidee RO (1999). "Naturalistic comparative study of outcome and cognitive effects of unmodified electro-convulsive therapy in schizophrenia, mania and severe depression in Nigeria". East Afr Med J. 76 (11): 644–50. PMID 10734527.
  53. ↑ Rudorfer, MV, Henry, ME, Sackeim, HA (2003). "Electroconvulsive therapy" بایگانی‌شده در ۱۰ اوت ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine. In A Tasman, J Kay, JA Lieberman (eds) Psychiatry, Second Edition. Chichester: John Wiley & Sons Ltd, 1865–1901.
  54. ↑ Abbott CC, et al. (Mar 2014). "A review of longitudinal electroconvulsive therapy: neuroimaging investigations". J Geriatr Psychiatry Neurol. 27 (1): 33–46. doi:10.1177/0891988713516542. PMC 6624835. PMID 24381234.
  • کارل هافمن، مارک ورنوری، جودیت ورنوری (۱۳۸۱)، روان‌شناسی عمومی (از نظریه تا کاربرد)، ج. ۲، ترجمهٔ مهران منصوری و همکاران، ارسباران، شابک [[ویژه:منابع کتاب/964

-6389-01-5|۹۶۴ -۶۳۸۹-۰۱-۵]]

  • واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی
آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.