دامنه (ویروس‌شناسی)

در ویروس‌شناسی، دامنه (به انگلیسی: Realm) بالاترین رتبه در طبقه‌بندی ویروس‌ها است. این طبقه توسط کمیته بین‌المللی طبقه‌بندی ویروس‌ها (ICTV)، نهاد اصلی ناظر بر طبقه‌بندی ویروس‌ها تعیین گردیده‌است. چهار دامنهٔ ویروسی تعیین‌شده و به رسمیت شناخته‌شده عبارت‌اند از:

مقایسهٔ روش طبقه‌بندی ویروس‌ها در سال‌های ۱۹۹۱ و ۲۰۱۹

داپلودناویریا (Duplodnaviria)، که شامل ویروس‌های دارای دی‌ان‌ای دو رشته‌ای (dsDNA) است که پروتئین اصلی کپسید با نام HK97-fold را رمزنگاری می‌کنند.

واریدناویریا (Varidnaviria)، که شامل ویروس‌های دارای دی‌ان‌ای دو رشته‌ای (dsDNA) است که یک پروتئین اصلی کپسید موسوم به «ژله پیچیده عمودی» را رمزنگاری می‌کند.

مونودناویریا (Monodnaviria)، که شامل تمام ویروس‌های دارای دی‌ان‌ای تک‌رشته‌ای (ssDNA) است.

ریبوویریا (Riboviria)، که شامل تمام ویروس‌های دارای آران‌ای است. این ویروس‌ها، آران‌ای پلی‌مراز وابسته به آران‌ای یا آنزیم آنزیم رونوشت‌بردار معکوس را رمزنگاری می‌کنند.

طبقهٔ دامنه ویروسی، دارای شباهت‌هایی با طبقهٔ حوزه (زیست‌شناسی) در طبقه‌بندی موجودات دارای سلول است. اما با این تفاوت که ویروس‌ها در یک دامنه، لزوماً نسب مشترک یا جد و تبار مشترک ندارند. در گذشته، تعیین روابط عمیق تکاملی بین ویروس‌ها دشوار بود اما در قرن بیست و یکم روش‌هایی مانند متاژنومیکس امکان ایجاد چنین تحقیقاتی را فراهم کرده‌است که منجر به تعیین و ایجاد دامنهٔ ریبوویرا در سال ۲۰۱۸ و سه دامنهٔ ویروسی دیگر در سال ۲۰۱۹ شده‌است.

نام‌گذاری

نام قلمروها از یک قسمت توصیفی در ابتدای کلمه به همراه پسوند -ویریا برای اشاره به واژهٔ ویروس تشکیل شده‌است. قسمت اول داپلودناویریا برای اشاره به «دی‌ان‌ای دو رشته‌ای» است. قسمت اول واریدناویریا برای اشاره به تنوع در نوع دی‌ان‌ای است. قسمت اول مونودناویریا برای اشاره به «دی‌ان‌ای تک‌رشته‌ای» و قسمت اول ریبوویریا، برای اشاره به اسید نوکلئیک آران‌ای است.

تاریخچه

در فاصلهٔ سال‌های ۱۹۹۱ تا ۲۰۱۷، طبقه آرایه‌شناسی رده (Order) بالاترین رتبه در طبقه‌بندی ویروس‌ها بود. اما در قرن بیست و یکم، روش‌های مختلف ابداع شده، امکان بررسی روابط عمیق‌تر بین ویروس‌ها را فراهم کرده‌است. کمیته بین‌المللی طبقه‌بندی ویروس‌ها (ICTV) طی دو رای‌گیری در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸، با تخصیص ۱۵ رتبه برای طبقه‌بندی ویروس‌ها از دامنه تا گونه موافقت کرد.

طبقات پایین‌تر

در ویروس‌شناسی، دومین طبقه پس از دامنه، زیردامنه (Subrealm) تعیین شده‌است اما تا سال ۲۰۱۹، هیچ زیردامنهٔ ویروسی تعیین نشده‌است. طبقهٔ پایین‌تر از زیردامنه، قلمرو (Kingdom) نام گرفته‌است.

جستارهای وابسته

طبقه‌بندی ویروس‌ها

منابع

↑ "Create a megataxonomic framework, filling all principal taxonomic ranks, for DNA viruses encoding vertical jelly roll-type major capsid proteins" (docx). International Committee on Taxonomy of Viruses (به انگلیسی). 18 October 2019. Retrieved 13 August 2020.
↑ "ICTV Code The International Code of Virus Classification and Nomenclature". International Committee on Taxonomy of Viruses (ICTV) (به انگلیسی). October 2018. Retrieved 18 March 2020.
↑ "Create a megataxonomic framework, filling all principal/primary taxonomic ranks, for dsDNA viruses encoding HK97-type major capsid proteins" (docx). International Committee on Taxonomy of Viruses (به انگلیسی). 18 October 2019. Retrieved 13 August 2020.
↑ "Create a megataxonomic framework, filling all principal taxonomic ranks, for ssDNA viruses" (docx). International Committee on Taxonomy of Viruses (به انگلیسی). 18 October 2019. Retrieved 13 August 2020.
↑ "Create a megataxonomic framework, filling all principal taxonomic ranks, for realm Riboviria" (docx). International Committee on Taxonomy of Viruses (ICTV) (به انگلیسی). 18 October 2019. Retrieved 13 August 2020.
↑ International Committee on Taxonomy of Viruses Executive Committee (May 2020). "The New Scope of Virus Taxonomy: Partitioning the Virosphere Into 15 Hierarchical Ranks". Nat Microbiol. 5 (5): 668–674. doi:10.1038/s41564-020-0709-x. PMC 7186216. PMID 32341570.
↑ International Committee on Taxonomy of Viruses Executive Committee (May 2020). "The New Scope of Virus Taxonomy: Partitioning the Virosphere Into 15 Hierarchical Ranks". Nat Microbiol. 5 (5): 668–674. doi:10.1038/s41564-020-0709-x. PMC 7186216. PMID 32341570.
↑ "ICTV Code The International Code of Virus Classification and Nomenclature". International Committee on Taxonomy of Viruses (ICTV) (به انگلیسی). October 2018. Retrieved 18 March 2020.
↑ "Virus Taxonomy: 2019 Release". International Committee on Taxonomy of Viruses. International Committee on Taxonomy of Viruses. Retrieved 25 April 2020.

[vari2-1] "Create a megataxonomic framework, filling all principal taxonomic ranks, for DNA viruses encoding vertical jelly roll-type major capsid proteins" (docx). International Committee on Taxonomy of Viruses (به انگلیسی). 18 October 2019. Retrieved 13 August 2020.

[ictvcode-2] "ICTV Code The International Code of Virus Classification and Nomenclature". International Committee on Taxonomy of Viruses (ICTV) (به انگلیسی). October 2018. Retrieved 18 March 2020.

[duplo-3] "Create a megataxonomic framework, filling all principal/primary taxonomic ranks, for dsDNA viruses encoding HK97-type major capsid proteins" (docx). International Committee on Taxonomy of Viruses (به انگلیسی). 18 October 2019. Retrieved 13 August 2020.

[mono-4] "Create a megataxonomic framework, filling all principal taxonomic ranks, for ssDNA viruses" (docx). International Committee on Taxonomy of Viruses (به انگلیسی). 18 October 2019. Retrieved 13 August 2020.

[ribo-5] "Create a megataxonomic framework, filling all principal taxonomic ranks, for realm Riboviria" (docx). International Committee on Taxonomy of Viruses (ICTV) (به انگلیسی). 18 October 2019. Retrieved 13 August 2020.

[exec-6] International Committee on Taxonomy of Viruses Executive Committee (May 2020). "The New Scope of Virus Taxonomy: Partitioning the Virosphere Into 15 Hierarchical Ranks". Nat Microbiol. 5 (5): 668–674. doi:10.1038/s41564-020-0709-x. PMC 7186216. PMID 32341570.

[exec2-7] International Committee on Taxonomy of Viruses Executive Committee (May 2020). "The New Scope of Virus Taxonomy: Partitioning the Virosphere Into 15 Hierarchical Ranks". Nat Microbiol. 5 (5): 668–674. doi:10.1038/s41564-020-0709-x. PMC 7186216. PMID 32341570.

[ictvcode2-8] "ICTV Code The International Code of Virus Classification and Nomenclature". International Committee on Taxonomy of Viruses (ICTV) (به انگلیسی). October 2018. Retrieved 18 March 2020.

[ictv2-9] "Virus Taxonomy: 2019 Release". International Committee on Taxonomy of Viruses. International Committee on Taxonomy of Viruses. Retrieved 25 April 2020.