خسرو و ریدگ

خسرو و ریدگ رساله‌ای است که در آن ریدکی (به معنی غلام یا پسر جوانی که در خدمت بزرگان و اشراف بوده) به نام خوش‌آرزو (لقب افتخاری)که از نجبای دربار خسرو پرویز بوده به سؤالات این پادشاه پاسخ می‌دهد. در آغاز رساله ریدک برای خسرو شرح می‌دهد که از خاندانی مرفه بوده و پدرش در خردسالی او درگذشته‌است. اما به‌سبب برخورداری از میراث پدر، توانسته‌است به مدرسه (فرهنگستان) برود و اطلاعات لازم دینی را به دست آورد و دبیری فراگیرد و سپس در سواری و تیراندازی و نیزه‌پرانی و موسیقی و ستاره‌شناسی و بازی‌های گوناگون مهارت پیدا کند. پس از این مقدمه از شاه می‌خواهد که او را بیازماید و شاه دربارهٔ بهترین خوراک‌ها و می‌ها و آنچه با می می‌خوردند، نغمه‌ها، گل‌ها و عطرها، و زنان و اسبان و غیره سیزده سؤال مطرح می‌کند و همهٔ پاسخ‌های او مورد پسند می‌افتد. سپس شاه برای آزمایش تهور او از وی می‌خواهد که دو شیر را که موجب وحشت رمهٔ اسبان شاه شده‌اند، زنده دستگیر کند. ریدک پس از توفیق در این کار به سِمت مرزبان منصوب می‌گردد.

از این رساله می‌توان از چگونگی ذوق و سلیقهٔ اشراف ساسانی و نیز به میزان شکوه و جلال دربار خسرو پرویز پی برد و همچنین اطلاعاتی در مورد وضع تعلیم و تربیت در عهد ساسانی به دست آورد. این رساله از نظر دربرداشتن نام خوراک‌ها و طرز تهیهٔ آن‌ها، گل‌ها، سازها، بازی‌ها و غیره حائز اهمیت است. ترجمهٔ عربی بخش‌هایی از این رساله را ابومنصور ثعالبی آورده‌است. متن این رساله در مجموعهٔ متون پهلوی به چاپ رسیده‌است. این رساله به فارسی نیز ترجمه شده‌است.