خارخار

این سرزمین، چندین بار توسط پادشاهان آشور مانند شلمنسر سوم سال‌های ۸۲۳-۸۵۸ پ. م. و آداد-نراری سوم سال‌های ۷۸۳-۸۱۱ پ. م. تسخیر شده‌بود. در ابتدای پادشاهی سارگون دوم، مردمان خارخار پرداخت خراج به آشور را قطع کردند و حاکم آنجا، کی-بابا را بیرون راندند و پیمانی با دالتا، فرمانروای الیپی منعقد کردند. الیپی سرزمینی بود که در جنوب خارخار، در منطقهٔ پیشِ کوه واقع شده‌بود. در سال ۷۱۶ پیش از میلاد، سرانجام خارخار توسط آشوریان دوباره فتح شد و به یکی از ایالت‌های آشور تبدیل گردید؛ دژ خارخار نیز به کار-شاروکین تغییر یافت و خارخار به پایگاهی جهت حمله به اراضی مختلف ماد تبدیل شد. چند ایالت نزدیک نیز به ایالت خارخار افزوده شد.

در دوران فرمانروایی سناخریب سال‌های ۶۸۱-۷۰۵ پ. م. این ایالت، به‌بهای فتح قلمروهای شمالی الیپی، شامل بیت بارو، گسترش یافت. در دوران فرمانروایی اسارحدون سال‌های ۶۶۹-۶۸۰ پ. م. هنگامی که مادی‌ها علیهٔ آشوریان شورش کردند، به دژ خارخار در ارتباط با تهدید سکنه کیلمان (کولومان) و شیشیرتو (سیسیرتو)، اشاره شده‌است.

به‌گفتهٔ لویس لوین، خارخار در مرکز زاگرس غربی، در نزدیکی جادهٔ بزرگ خراسان واقع شده بود. ارنست هرتسفلد آن را به‌عنوان نام کهن منطقهٔ نهاوند شناسایی کرده، در حالی که کایلر یانگ عقیده دارد تپه‌ای در منطقهٔ سنندج را باید مکان این شهر دانست. ستون سنگی یادبود سارگون دوم که در نزدیکی روستای نجف‌آباد، در نزدیکی درهٔ اسدآباد کشف شده و برخی شواهد دیگر، به ما اجازه می‌دهند که مرز بین ماد و خارخار را در گذرگاه اسدآباد ترسیم کنیم. در غرب نیز ظاهراً با سرزمین شمال الیپی، ویت‌بارو، در نزدیکی بیستون، هم‌مرز بوده‌است. این نکته که خارخار همان کار اهار دوران سلسلهٔ سوم اور و بابل قدیم است، قطعیت ندارد.

خارخار تحت همین عنوان از نیمه دوم هزاره سوم پیش از میلاد از نظر سکنه میانرودان مکانی بود در آغاز سلسله جبال زاگروس و البرز و چون هنوز دولت‌های اکد و سومر هنوز به ماورای خارخار دست نیافته بودند این ناحیه را آغاز سرزمین ماد می‌پنداشتند.

• کیشه سو
• ساپاردا
• مادا

• دیاکونوف، ایگور میخائیلوویچ (۱۳۸۶). تاریخ ماد. ترجمهٔ کریم کشاورز. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۴۵-۱۰۶-۵.
• مدودسکایا، اینا (۱۳۹۶). «خارخار». تاریخ ماد به‌گزارش دانشنامهٔ ایرانیکا. ترجمهٔ شهرام جلیلیان و محمد حیدرزاده. اهواز: انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز.