حلقه‌دار
حَلقه‌دار یا استرلاب گوی‌شکل (به عربی: ذات الحلق) گونه‌ای از استرلاب است که حلقه‌هایی فلزی و متداخل دارد و در منابع عربی از آن با نام ذات‌الحِلَق یا اسطرلاب الکری یاد می‌کنند.
دانشمندان قدیم ایران این ابزار رصد ستاره‌شناسان را این‌گونه تعریف کرده‌اند: مجموع حلقه‌های بسیاری است فلزین یا چوبین یا از مُقوا که آسمان و حرکات کواکب را نماید و در مرکز حلقه‌ها کره‌ای خرد که نمایندهٔ زمین است.
نخستین توصیف استرلاب کروی توسط دانشمند ایرانی، ابوالعباس نیریزی انجام شده‌است. اخترشناسان ایرانی و عرب، حلقه‌دارهای یونانی را در سدهٔ ۸ میلادی بهبود بخشیدند و ستاره‌شناس ایرانی، ابواسحاق فَزاری، کتابی ویژهٔ این افزار به نام «ذات‌الحلق» نوشت.
گفته می‌شود مخترع عرب، عباس بن فرناس، در سدهٔ نهم نوعی دیگر از استرلاب حلقه‌دار را ساخت که به خلیفه محمد اول هدیه داده شد.
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ لغت‌نامهٔ دهخدا، سرواژهٔ ذات‌الحلق.
- ↑ Al-Makkari, (ed. 1986), ‘‘Nafh Al-Teeb’, Volume 4. Dar Al-Fikre, Egypt, p. 348-349.