فاجعه چرنوبیل
فاجعهٔ اتمی چرنوبیل حادثه‌ای هسته‌ای بود که در ۲۶ آوریل ۱۹۸۶ (۶ اردیبهشت ۱۳۶۵) در رآکتور هسته‌ای شمارهٔ ۴ نیروگاه چرنوبیل، در نزدیکی شهر پریپیات در شمال جمهوری شوروی سوسیالیستی اوکراین از اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی رخ داد. این فاجعه یکی از دو بحران هسته‌ای است که بر اساس مقیاس‌گر رویدادهای بین‌المللی هسته‌ای و رادیولوژیک، در گروه شمارهٔ ۷ (بالاترین مقیاس) طبقه‌بندی شده‌است. این درجه نشان‌دهندهٔ «حادثهٔ عظیم» است؛ به معنی «حادثهٔ دیگر در این مقیاس، حادثه اتمی فوکوشیما ۱ است. این موضوع از بدترین فجایع هسته‌ای در تاریخ، هم از نظر هزینه و هم از نظر تلفات، محسوب می‌شود.
راکتور ۴ چند ماه پس از فاجعه | |
| تاریخ | ۲۶ آوریل ۱۹۸۶ |
|---|---|
| زمان | ۰۱:۲۳:۴۵ زمان مسکو (یوتی‌سی ۴:۰۰+) |
| مکان | نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل، پریپیات، رایون چرنوبیل، استان کی‌یف، جمهوری شوروی سوسیالیستی اوکراین، اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی (اکنون در استان کی‌ف، اوکراین) |
| گونه | حوادث هسته‌ای و تشعشعی |
| علت | اشکالات در طراحی راکتور و خطای انسانی |
| نتیجه | INES سطح ۷ (حادثه بزرگ) |
| کشته‌ها | کمتر از ۱۰۰ کشته مستقیماً به این حادثه نسبت داده شده‌است. برآوردهای متفاوت از افزایش مرگ و میر در دهه‌های بعدی اعلام شده‌است (تلفات جانی ناشی از فاجعه چرنوبیل را ببینید) |
این حادثه در جریان یک آزمایش ایمنی در یک رآکتور نوع آربی‌ام‌کی، که در شوروی رایج است، اتفاق افتاد. محتوای این آزمایش شبیه‌سازی قطعی برق الکتریکی بود. هدف از این آزمایش کمک به توسعهٔ یک روش ایمنی جهت تداوم گردش آب خنک‌کننده در صورت قطعی برق تا زمانی که ژنراتورهای پشتیبان بتوانند برق را تأمین کنند، بود. وقفهٔ بین قطعی برق و برقراری برق پشتیان حدود یک دقیقه بود. این شصت ثانیه به عنوان یک مشکل امنیتی بالقوه درنظر گرفته شده بود که می‌توانست باعث گرم شدن بیش از حد هستهٔ رآکتور شود. سه آزمون این چنینی از سال ۱۹۸۲ انجام شده بود اما هیچ‌کدام موفق به ارائه یک راه حل نشده بودند. در این تلاش چهارم، آزمون به مدت ۱۰ ساعت به تعویق افتاد، بنابراین شیفت عملیاتی که برای این آزمایش آموزش دیده بودند، حضور نداشتند. به همین دلیل سرپرست آزمایش موفق به پیروی از دستورالعمل اجرایی فرایند نشد و شرایط عملیاتی ناپایداری را ایجاد کرد که به همراه با نقص‌های ذاتی در طراحی آربی‌ام‌کی و غیرفعال بودن چندین سیستم ایمنی اضطراری، منجر به وقوع واکنش‌های زنجیره‌ای کنترل نشده گردید.
مقدار زیادی انرژی به‌طور ناگهانی آزاد شد و باعث بخار شدن آب خنک‌کننده‌ای شد که از قبل به شدت گرم شده بود. این اتفاق باعث شد که مخزن تحت فشار رآکتور در اثر یک انفجار بخاری مخرب به‌طور کامل از بین برود. این اتفاق بلافاصله با آتش‌سوزی سرباز در هستهٔ رآکتور ادامه پیدا کرد که در حدود ۹ روز آلاینده‌های هوایی رادیواکتیو قابل ملاحظه‌ای را وارد هوا کرد. این آلاینده‌ها قبل از اینکه در نهایت در ۴ مه ۱۹۸۶ به‌طور کامل کنترل شود، به قسمت‌هایی از اتحاد جماهیر شوروی و غرب اروپا منتقل شد. آلودگی منتشر شده از آتش‌سوزی با مقدار آلودگی‌ای که در اثر انفجار اول منتشر شد، برابر بود. سی و شش ساعت پس از حادثه، یک ناحیهٔ قرنطینهٔ ۱۰ کیلومتری با تخلیهٔ سریع ۴۹۰۰۰ نفر که عمدتاً از پریپیات بودند، ایجاد شد. شعاع این ناحیه پس از اینکه ۶۸۰۰۰ نفر دیگر نیز از منطقه‌ای وسیع تر تخلیه شدند، به سرعت به ۳۰ کیلومتر افزایش یافت. جهت کاهش انتشار آلودگی رادیواکتیو از مخروبه‌ها و محافظت از محل در برابر فرسایش بیشتر در اثر هوا، بقایای رآکتور شمارهٔ ۴ نیازمند یک حصار بود که به سرعت در طی ماه‌های بعد ساخته شد و تا دسامبر ۱۹۸۶ به پایان رسید.
این پناهگاه «تابوت سنگ آهکی»، حفاظت تشعشعاتی لازم برای خدمه‌های دیگر رآکتورهای سالم در نیروگاه، و امنیت لازم برای رآکتور شمارهٔ ۳ را فراهم کرد تا همچنان به تولید برق تا سال ۲۰۰۰ ادامه دهد. با توجه به ادامهٔ زوال تابوت سنگ آهکی، این حصار و رآکتور شمارهٔ ۴ در سال ۲۰۱۷ توسط حصار ایمنی جدید چرنوبیل مورد حفاظت قرار گرفت؛ محوطه‌ای بزرگتر که حذف تابوت سنگ آهکی و باقیمانده‌های رآکتور را، در حالی که آلاینده‌ها را همچنان در خود نگه می‌دارد، ممکن می‌سازد. در طول حادثه، انفجار بخاری باعث دو مرگ در داخل تأسیسات شد: یکی بلافاصله پس از انفجار و دیگری در اثر مقدار کشنده‌ای از تابش یوننده. در طی روزها و هفته‌های آینده، ۱۳۴ نفر از افراد مشغول به خدمت در این منطقه به دلیل مسمومیت پرتوی بستری شدند که ۲۸ نفر از آنها که آتش‌نشان و کارمند بودند، در طی ماه‌ها فوت کردند. در ۱۰ سال آینده، از این گروه تقریباً ۱۴ مرگ ناشی از سرطان ناشی از اشعه گزارش شد. در قالب جمعیت وسیع‌تر و در سال ۲۰۱۱، بیش از ۱۵ مرگ و میر در اثر سرطان تیروئید کودکان به ثبت رسید. به دلیل مواجههٔ مستقیم با آلودگی هوا و رادون، تعیین کل تلفات جانی ناشی از فاجعه چرنوبیل به‌طور مستقیم امکان‌پذیر نیست. معتبرترین پیش‌بینی‌ها، کل موارد مرگ و میر ناشی از آلاینده‌های چرنوبیل را از ۴۰۰۰ (زمانی که صرفاً سه کشور از کشورهای شوروی سابق آلوده شده بودند) تا ۹٬۰۰۰–۱۶٬۰۰۰ (زمانی که کل قارهٔ اروپا درگیر شد) ارزیابی می‌کنند. برای تعیین بیشترین خطر نسبی سرطان در میان گروه‌های درگیر، زمان و تحقیق بیشتری لازم است.
فاجعهٔ چرنوبیل، هم از لحاظ هزینه و هم از لحاظ تلفات، بدترین حادثهٔ هسته‌ای در تاریخ محسوب می‌شود. مبارزه برای محافظت در برابر خطراتی که بلافاصله پس از حادثه به‌وجود آمد و همچنین اقدامات در جهت پاکسازی محیط زیست، در نهایت بیش از نیم میلیون نفر پاکساز را درگیر کرد و تقریباً ۱۸ میلیارد روبل (حدود ۶۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹) هزینه دربرداشت. این حادثه موجب ارتقاء ایمنی در تمامی رآکتورهای آربی‌ام‌کی باقی مانده در شوروی شد. ۱۰ عدد از این رآکتورها تا کنون نیز فعال هستند.
حادثه
در ۲۵ و ۲۶ آوریل ۱۹۸۶ متصدیان رآکتور برای انجام آزمایش قطعی برق، خنک‌کننده اضطراری هسته (ECCS) رآکتور را غیرفعال کردند (کندکننده‌های نوترون را از آن خارج کردند). هدف متصدیان از این آزمایش این بود که بدانند آیا توربین‌های چرنوبیل در هنگام قطع برق قادر به تولید برق کافی برای ادامه کار نیروگاه خواهند بود یا خیر.
نتیجه آن رآکتوری بدون کندکننده مناسب و از کنترل خارج شدن آن بود. بدون توانایی در کنترل رآکتور، دمای آن به حدی رسید که بیشتر از میزان حرارت خروجی طرح‌ریزی شده بود.حادثه زمانی آغاز شد که در ۱۰:۱۱ شب ۲۵ آوریل ۱۹۸۶ نیروگاه چرنوبیل دستور کاهش میزان قدرت رآکتور برای تست را دریافت و نیروگاه شروع به کاهش قدرت رآکتور شماره چهار تا ۵۰ درصد کرد.
چندین اشتباه واقعه مهلک چرنوبیل را رقم زد؛ با به تأخیر افتادن زمان آزمایش به مدت ۱۰ ساعت و با توجه به اینکه نیروگاه با قدرت ۵۰ درصد مشغول به کار بود، عنصر زنون در هسته رآکتور تولید گشت (در صورت کار با حداکثر توان، زنون تولید شده قبل از اینکه بتواند مشکلی ایجاد کند می‌سوزد ولی در این مورد به مدت ۱۰ ساعت زنون تولید شده و نمی‌سوزد) و هسته رآکتور به نوعی توسط عنصر زنون مسموم گردید. پس از ۱۰ ساعت تأخیر دستور انجام آزمایش صادر شد.
آنها به آرامی شروع به کاهش قدرت رآکتور کردند و همچنین کنترل اتوماتیک میله‌های کنترلی را نیز به حالت دستی بردند. سپس پمپ‌های آبی را که از برق شهر تغذیه می‌کرد را قطع کردند. در این بین با توجه به خروج میله‌های کنترل‌کننده قدرت رآکتور فقط آب و زنون هستند که رآکتور را متعادل نگه داشته‌اند. پس از قطع برق آب خنک‌کننده در اطراف هسته رآکتور شروع به بخار شدن می‌کند و همچنین با توجه به بالا رفتن دمای هسته زنون تولید شده نیز می‌سوزد. پس در نتیجه رآکتوری بدون کنترل‌کننده (آب، میله‌های کنترلی و زنون) باقی می‌ماند و در کسری از ثانیه تعادل رآکتور به هم ریخته و شروع به افزایش دما می‌کند.
متصدیان رآکتور دکمه‌ای که برای توقف کار رآکتور تعبیه شده‌است را فشار می‌دهند ولی آنها خبر ندارند که این دکمه یک نقص مخرب دارد. جنس میله‌های کنترلی از عنصر بور می‌باشد ولی سر این میله از جنس گرافیت می‌باشد، که این گرافیت در دماهای بالا نه تنها باعث خنک شدن رآکتور نمی‌شود بلکه سبب افزایش عملکرد رآکتور نیز می‌شود. پس از فشردن کلید توقف رآکتور، اولین چیزی که به هسته رآکتور وارد می‌شود سر گرافیتی میله‌های کنترلی است که باعث سر به فلک کشیدن فعل و انفعالات داخل رآکتور می‌شود.
انفجار اولیه
در ۱:۲۳:۴۵ صبح یک انفجار اولیه پوشش هزار تنی فولادی بالای رآکتور را بلند و راه را برای خروج مقدار زیادی بخار آب هموار کرد و این مقدمه‌ای بود بر انفجار دوم.
انفجار دوم
بلافاصله پس از انفجار اوّل، اکسیژن با گرافیت فوق گرم شده واکنش کرده و انفجار دوم سقف رآکتور را پاره می‌کند و ۲۵ درصد از تأسیسات ساختمان و کل هسته رآکتور را از بین برد. گرافیت (کندکننده) سوزان و مواد داغ هسته که در اثر انفجار بیرون ریخته بود، باعث ایجاد حدود ۳۰ آتش‌سوزی جدید شد، و این شامل سقف قیر اندود و قابل اشتعال واحد ۳ نیز می‌شد که مجاور واحد ۴ واقع شده بود. چرنوبیل حدود ۳۷ سال است که به منطقه‌ای مخروبه تبدیل شده
پیامدها
تعداد زیادی از کارکنان تأسیسات در عرض چند ساعت نشانه‌های مسمومیت پرتوی را نشان دادند. عده زیادی کارمند و آتش‌نشان که بدون محافظ مشغول به کار بودند، بیشتر بخاطر شروع آتش‌سوزی در سقف واحد ۳ بود که پیش‌بینی‌های ایمنی را نادیده گرفتند. عده افرادی که در بیمارستان‌ها بستری شدند، تا ساعت ۶ صبح به ۱۰۸ و تا پایان روز اول به ۱۳۲ نفر رسید.
پس از انفجار ابتدا محیط اطراف تأسیسات به امواج رادیواکتیو آلوده گشت و بعد به تدریج ابرهای آلوده به نواحی دورتر سرکشیدند و بارش باران سبب شد که بخش‌های وسیعی از اروپا به مواد رادیواکتیو آلوده شود. در اثر انفجار در رآکتور بلوک چهار تأسیسات اتمی چرنوبیل، مواد رادیواکتیو برای ساختن حدود صد بمب اتمی آزاد شدند. اگرچه در آن سال مقامات اتحاد شوروی سابق در آن زمان، پخش هر گونه خبری را در مورد این فاجعه به شدت ممنوع ساختند اما از نظر زیان‌های مالی و انسانی، حادثه چرنوبیل بدترین حادثه نیروگاه‌های هسته‌ای در جهان به‌شمار می‌آید.
در اثر فاجعه چرنوبیل قریب به ۵ میلیون نفر آسیب دیدند، حدود ۵ هزار مرکز مسکونی در بلاروس، اوکراین و فدراسیون روسیه با ذرات رادیو اکتیو آلوده شدند. از میان آنها، ۲۲۱۸ شهر و روستا با جمعیت حدود ۲٫۴ میلیون نفر در محدودهٔ اوکراین قرار داشتند، فاجعهٔ چرنوبیل جمعیت کشورهای مذکور را تحت‌الشعاع قرار داد. غیر از اوکراین، جمهوری بلاروس و فدراسیون روسیه، کشورهای فنلاند، سوئد، نروژ، لهستان، انگلستان و برخی کشورهای دیگر نیز اثرات فاجعه را احساس کردند.
عوامل اصلی فاجعه انجام آزمایش بدون فراهم بودن شرایط، سطح ناکافی ایمنی در رآکتور و اشتباهات پرسنل اعلام شد.
عملیات امحای نتایج فاجعه در نیروگاه چرنوبیل از تاریخ ۲۶ آوریل ۱۹۸۶ تحت ریاست کمیسیون دولتی شوروی آغاز شد. این عملیات از نیمهٔ دوم روز ۲۶ آوریل آغاز شد و تا سال ۱۹۹۱ ادامه یافت. در اولین گام یک منطقه انزوا در محدوده ۳۰ کیلومتری اطراف نیروگاه چرنوبیل تعیین شد. از ۲۷ آوریل سال ۱۹۸۶ حکومت اوکراین ساکنین شهرهای پریپیات و چرنوبیل، و روستاهای درونِ منطقه انزوای سی کیلومتری -حدود صد هزار نفر- را به خارج این محدوده انتقال داد.
پنهان کردن اطلاعات مربوط به فاجعه چرنوبیل باعث شکل‌گیری و گسترش شایعات باور نکردنی پیرامون نتایج فاجعه شد. ریاست شوروی از پذیرش همکاری بین‌المللی برای انجام عملیات امحای نتایج فاجعه هسته‌ای امتناع کرد. تنها در سال ۱۹۸۹ بود که حکومت شوروی از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به منظور ارزیابی کارشناسی عملیات امحا، درخواست کمک کرد. فاجعهٔ چرنوبیل وضعیت تشعشع در محدوده‌های بسیاری از کشورهای اروپایی را به شدت تغییر داد. این آلودگی، در ماه مه سال ۱۹۸۶ در تمامی کشورهای نیمکره جنوبی، در اقیانوس‌های آرام، آتلانتیک و منجمد شمالی مشاهده می‌شد.
با وجود گذشت سال‌ها از این حادثه، هنوز آثاری از مواد رادیواکتیو و جهش‌های ژنتیکی در مردم منطقه مشاهده می‌شود. در این میان می‌توان به ناقص شدن نوزادان در دو دهه اخیر، از قبیل بی‌دست و پا متولد شدن اشاره کرد. مقیاس این فاجعه بسیار بیشتر از آن بود که مقامات دولتی آن را اعلام می‌کردند. از رآکتور شماره چهار فقط اتم سدیم و پلوتونیوم، نبود که بیرون آمد، بلکه دروغی خطرناک‌تر از آنها بود که مقامات سابق شوروی آن را اعلام کردند.
بر اساس گزارش‌های اعلام شده مقامات شوروی میزان استاندارد تشعشعات اتمی که یک انسان می‌تواند تحمل کند را در عدد پنج ضرب کرده بودند، که این جرمی بسیار بزرگ است. از پانصد هزار نفری که با حادثهٔ چرنوبیل مبارزه کردند، بیست هزار نفر مرده‌اند و دویست هزار نفر هم رسماً از کار افتاده اعلام شده‌اند. کسانی هم که زنده ماندند، از بیماری‌ها و سرطان‌های مربوط به تشعشعات اتمی رنج می‌برند. بسیاری از مردم اوکراین و حتی کشورهای همسایه به دلیل وجود ید رادیواکتیو به سرطان تیروئید دچار شدند.
شایان ذکر است که تشعشعات اتمی چرنوبیل همچنان پابرجا بوده و علی‌رغم ایزولاسیون نوین آن نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. آمار افزایش نرخ سرطان اوکراین هم گواه بر شرایط وخیم تشعشعات رادیواکتیو -که همچنان هم موجودند- می‌باشد.
اقتباس‌ها
در سال ۲۰۱۹، شبکه اچ‌بی‌او مینی‌سریالی با نام چرنوبیل با موضوع این فاجعه ساخت که مورد استقبال منتقدان قرار گرفت.
این حادثه در صنعت بازی‌های ویدیویی نیز توسط شرکت اینفینیتی وارد اقتباس شد و در یکی از اپیزودهای بازی ویدئویی ندای وظیفه ۴: جنگاوری نوین نیز مورد استفاده قرار گرفت. همچنین مستند ساعت صفر و مستند فاجعه چرنوبیل از شبکه بی‌بی‌سی و مستند نبرد چرنوبیل و کتاب صداهایی از چرنوبیل بر گرفته از این فاجعه هستند. بعدتر فیلمی با نام چرنوبیل: پرتگاه در ژانر فاجعه به کارگردانی دانیلا کوزلوفسکی محصول سال ۲۰۲۱ کشور روسیه ساخته و منتشر شد.
منابع
- ↑ https://www.iaea.org/newscenter/focus/chernobyl
- ↑ Burgherr, Peter; Hirschberg, Stefan (2008). "A Comparative Analysis of Accident Risks in Fossil, Hydro, and Nuclear Energy Chains". Human and Ecological Risk Assessment: An International Journal. 14 (5): 947. doi:10.1080/10807030802387556. See also [۱], p. 968 onwards.
- ↑ Eden, Brad; of Technical Services/Automated Lib, Coordinator (January 1999). "Encyclopaedia Britannica CD 99 (Multimedia version)". Electronic Resources Review. 3 (1): 9–10. doi:10.1108/err.1999.3.1.9.7. ISBN 978-0-85229-694-3. ISSN 1364-5137.
- ↑ McCall, Chris (April 2016). "Chernobyl disaster 30 years on: lessons not learned". The Lancet. 387 (10029): 1707–1708. doi:10.1016/s0140-6736(16)30304-x. ISSN 0140-6736. PMID 27116266.
- ↑ "Chernobyl-Born Radionuclides in Geological Environment", Groundwater Vulnerability, Special Publications, John Wiley & Sons, Inc, 2014-10-10, pp. 25–38, doi:10.1002/9781118962220.ch2, ISBN 978-1-118-96222-0
- ↑ "Chernobyl: Assessment of Radiological and Health Impact, 2002 update; Chapter II – The release, dispersion and deposition of radionuclides" (PDF). OECD-NEA. 2002. Archived (PDF) from the original on 22 June 2015. Retrieved 3 June 2015.
- ↑ Steadman, Philip; Hodgkinson, Simon (1990). Nuclear Disasters & The Built Environment: A Report to the Royal Institute. Butterworth Architecture. p. 55. ISBN 978-0-408-50061-6.
- ↑ "Timeline: A chronology of events surrounding the Chernobyl nuclear disaster". The Chernobyl Gallery. 15 February 2013. Archived from the original on 18 March 2015. Retrieved 8 November 2018.
- ↑ ""Shelter" object". Chernobyl, Pripyat, the Chernobyl nuclear power plant and the exclusion zone. Archived from the original on 22 July 2011. Retrieved 8 May 2012.
- ↑ Mettler Jr., Fred A. "Medical decision making and care of casualties from delayed effects of a nuclear detonation" (PDF). The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. Archived from the original (PDF) on 12 July 2018. Retrieved 8 November 2018.
- ↑ Nagataki, Shigenobu (23 July 2010). "Latest Knowledge on Radiological Effects: Radiation Health Effects of Atomic Bomb Explosions and Nuclear Power Plant Accidents". Japanese Journal of Health Physics. 45 (4): 370–378. doi:10.5453/jhps.45.370. Archived from the original on 28 April 2019. Retrieved 8 November 2018.
People with symptoms of acute radiation syndrome: 134 (237 were hospitalized), 28 died within 3 months, 14 died within the subsequent 10 years (2 died of blood disease)
- ↑ "Chernobyl 25th anniversary – Frequently Asked Questions" (PDF). World Health Organization. 23 April 2011. Archived from the original (PDF) on 17 April 2012. Retrieved 14 April 2012.
- ↑ "Chernobyl: the true scale of the accident". World Health Organization. 5 September 2005. Archived from the original on 25 February 2018. Retrieved 8 November 2018.
- ↑ Smith, Jim T (3 April 2007). "Are passive smoking, air pollution and obesity a greater mortality risk than major radiation incidents?". BMC Public Health. 7 (1). doi:10.1186/1471-2458-7-49. PMC 1851009. PMID 17407581.
- ↑ Rahu, Mati (February 2003). "Health effects of the Chernobyl accident: fears, rumours and the truth". European Journal of Cancer. 39 (3): 295–299. doi:10.1016/S0959-8049(02)00764-5. PMID 12565980.
- ↑ "Special Report: Counting the dead". Nature. 440 (7087): 982–983. 1 April 2006. Bibcode:2006Natur.440..982.. doi:10.1038/440982a.
- ↑ "Video: Ukraine remembers Chernobyl victims and heroes". European Press Agency. 30 آوریل 2016. Archived from the original on 17 June 2016. Retrieved 30 April 2016.
- ↑ Black, Richard (12 April 2011). "Fukushima: As Bad as Chernobyl?". BBC News. Archived from the original on 16 August 2011. Retrieved 20 August 2011.
- ↑ Gorbachev, Mikhail (1996), interview in Johnson, Thomas, The Battle of Chernobyl. Discovery Channel. retrieved 19 February 2014.
- ↑ "RBMK Reactors". World Nuclear Association. June 2016. Archived from the original on 5 November 2018. Retrieved 8 November 2018.
- ↑ "RMBK Nuclear Power Plants: Generic Safety Issues" (PDF). International Atomic Energy Agency. May 1996. Archived from the original (PDF) on 28 March 2017. Retrieved 8 November 2018.
- ↑ "Chernobyl: The end of a three-decade experiment". BBC News. 14 February 2019. Archived from the original on 14 February 2019. Retrieved 14 February 2019.
- ↑ Hjelmgaard, Kim (17 April 2016). "Chernobyl: Timeline of a nuclear nightmare". USA TODAY (به انگلیسی). Retrieved 2019-06-18.
- ↑ "Chernobyl: Assessment of Radiological and Health Impact, 2002 update; Chapter I – The site and accident sequence" (PDF). OECD-NEA. 2002. Archived from the original (PDF) on 22 June 2015. Retrieved 3 June 2015.
- ↑ Adamov, E. O.; Cherkashov, Yu. M.; et al. (2006). Channel Nuclear Power Reactor RBMK (به روسی) (Hardcover ed.). Moscow: GUP NIKIET. ISBN 978-5-98706-018-6. Archived from the original on 2 August 2009. Retrieved 14 September 2009.
- ↑ Dyatlov, Anatoly. "4". Chernobyl. How did it happen? (به روسی).
- ↑ Davletbaev, R.I. (1995). Last shift Chernobyl. Ten years later. Inevitability or chance? (به روسی). Moscow: Energoatomizdat. ISBN 978-5-283-03618-2. Archived from the original on 24 December 2009. Retrieved 30 November 2009.
- ↑ "Graphites". General Atomics. Archived from the original on 17 July 2012. Retrieved 13 October 2016.
- ↑ Hallenbeck, William H. (1994). Radiation Protection. CRC Press. p. 15. ISBN 978-0-87371-996-4.
Reported thus far are 237 cases of acute radiation sickness and 31 deaths.
- ↑ Mould (2000), p. 29. "The number of deaths in the first three months were 31."
- ↑ "Meltdown in Chernobyl (Video)". National Geographic Channel. 10 اوت 2011. Archived from the original on 21 June 2015. Retrieved 21 June 2015.
- ↑ "Facts: The accident was by far the most devastating in the history of nuclear power". International Atomic Energy Agency (IAEA). 21 سپتامبر 1997. Archived from the original on 5 August 2011. Retrieved 20 August 2011.
- ↑ Marples, David R. (May–June 1996). "The Decade of Despair". The Bulletin of the Atomic Scientists. 52 (3): 20–31. Bibcode:1996BuAtS..52c..20M. doi:10.1080/00963402.1996.11456623. Archived from the original on 27 April 2017. Retrieved 25 March 2016.
- ↑ European Greens and UK scientists Ian Fairlie PhD and David Sumner (April 2006). "Torch: The Other Report On Chernobyl – executive summary". Chernobylreport.org. Archived from the original on 10 September 2011. Retrieved 20 August 2011.
- ↑ "Tchernobyl, 20 ans après". RFI (به فرانسوی). 24 April 2006. Archived from the original on 30 April 2006. Retrieved 24 April 2006.
- ↑ "L'accident et ses conséquences: Le panache radioactif" [The accident and its consequences: The plume]. Institut de Radioprotection et de Sûreté Nucléaire (IRSN) (به فرانسوی). Retrieved 16 December 2006.
- ↑ "Chernobyl (Chornobyl) Nuclear Power Plant". NEI Source Book (4th ed.). Nuclear Energy Institute. Archived from the original on 2 July 2016. Retrieved 31 July 2010.
- ↑
- ↑ Валентина Шевченко: 'Провести демонстрацію 1 травня 1986–го наказали з Москви'. Istorychna Pravda (به اوکراینی). 25 April 2011. Archived from the original on 26 April 2016. Retrieved 20 August 2011.
- ↑ Disasters that Shook the World. New York City: Time Home Entertainment. 2012. ISBN 978-1-60320-247-3.
- ↑ "25 years after Chernobyl, how Sweden found out". Sveriges Radio. 22 April 2011. Archived from the original on 9 November 2018. Retrieved 8 November 2018.
- ↑ Mettler, Fred. "Chernobyl's Legacy". IAEA Bulletin. 47 (2). Archived from the original on 5 August 2011. Retrieved 20 August 2011.
- ↑ "Assessing the Chernobyl Consequences". International Atomic Energy Agency. Archived from the original on 30 August 2013.
- ↑ "UNSCEAR 2008 Report to the General Assembly, Annex D" (PDF). United Nations Scientific Committee on the Effects of Atomic Radiation. 2008. Archived from the original (PDF) on 4 August 2011. Retrieved 18 May 2012.
- ↑ "UNSCEAR 2008 Report to the General Assembly" (PDF). United Nations Scientific Committee on the Effects of Atomic Radiation. 2008. Archived from the original (PDF) on 3 May 2012. Retrieved 16 May 2012.
- ↑ "Chernobyl: Miniseries". Rotten Tomatoes. Fandango Media. Archived from the original on May 7, 2019. Retrieved July 12, 2021.
- ↑ "Chernobyl: Abyss". Wikipedia (به انگلیسی). 2021-08-14.