جنبش استقلال ترکستان شرقی
جنبش استقلال ترکستان شرقی (به انگلیسی: ETIM or East Turkestan Independence Movement) به طرفداران استقلال ترکستان شرقی(ناحیۀ خودمختار سین‌کیانگ) از کشور چین نامیده می‌شود که موجب تاسیس جمهوری اول ترکستان شرقی و جمهوری دوم ترکستان شرقی گردید.
پیشینه تاریخی
زمان‌های پیش مدرن
حوضۀ تاریم در سین‌کیانگ ۶۰ سال پیش از میلاد توسط سلسلۀ هان با عنوان قیومیت مناطق غربی و در سال ۶۴۰ میلادی توسط سلسلۀ تانگ با عنوان قیومیت عمومی برای آرام کردن غرب تحت کنترل چین بود. منطقه‌ای که توسط چینی‌ها ژیو (Xiyu) خوانده می‌شد به معنی مناطق غربی است. حوضۀ تورفان توسط مملکت قره‌خواجه کنترل می‌شد.
اسلامی‌سازی و ترکی‌سازی
ناحیه تاریخی که امروزه سین کیانگ نامیده می‌شود و شامل دو ناحیه متمایز حوضه تاریم و جونغارستان می‌باشد در اصل دارای جمعیتی از تخاری‌های هندواروپایی و مردم سکایی ایرانی بود که دین بودایی داشتند. این منطقه در اثر تجاوز و هجوم مسلمان ترک تبار تحت ترکی‌سازی و اسلامی‌سازی قرار گرفت.
| ترک‌سازی حوضه تاریم | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||
| طرف‌های درگیر | ||||||||
| قفقازی‌ها هندواروپایی‌ها بودایی‌ها تخار و ایرانیان شرقی ساکا (پادشاهی ختن) | منگولیدها بودایی‌های ترک تبار اویغورها (پادشاهی کوچو) | منگولیدها قارلوق‌های مسلمان ترک تبار (آل افراسیاب) | ||||||
| فرماندهان و رهبران | ||||||||
|
ساتوک بقراخان علی ارسلان موسی یوسف قادرخان | ||||||||
جستارهای وابسته
- شورش باچو