جامع العلوم
جامع العلوم، دانشنامه فارسی اثر فخر رازی است. این اثر در حدود سال ۵۷۰ ق/۱۱۷۵م، تألیف شده است. این اثر به نام‌های «ستینی» یعنی ۶۰، منظور شصت باب است و نیز «حدائق الانوار فی حقایق الاسرار» هم شهرت دارد.
| نویسنده(ها) | فخر رازی |
|---|---|
| زبان | فارسی |
| موضوع(ها) | دانشنامه فارسی، ۵۷۰ ق/۱۱۷۵م |
| ناشر | بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار به کوشش علی آل داوود |
تاریخ نشر | ۱۳۸۲ |
| گونه رسانه | چاپی |
| شمار صفحات | ۶۱۶ |
| شابک | شابک ۹۶۴-۶۰۵۳-۶۹-۶ |
نسخه خطی
- نسخه شماره ۳۸۳۲ کتابخانه ایا صوفیا
- نسخه شماره ۶۱۲ C آکادمی علوم روسیه
- نسخه خطی شماره ۱۱۶۶ مجموعه طباطبایی در کتابخانه مجلس
- نسخه خطی شماره ۲۱۸۸ مجلس
- نسخه شماره ۳۲۶۶ کتابخانه مجلس
چاپ کتاب
- چاپ نخست کتاب در بمبئی در سال ۱۳۲۳ق توسط میرزا محمد خان ملک الکتاب، چاپ سنگی
- از روی آن تجدید چاپی در سال ۱۳۴۶ توسط محمد حسین تسبیحی انجام شده است. (فهرستنامه اهم متون کشاورزی در زبان فارسی - ایرج افشار
- و بالاخره چاپ سوم کتاب به کوشش سید علی آل داوود، در سال ۱۳۸۲ توسط بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار منتشر شده است.
بخش‌های کتاب
کتاب دارای ۶۰ باب یا بخش است که در دو موضوع علوم نقلی شامل دانشهای دینی و مذهبی وعلوم عقلی و فلسفی که جنبه غیر مذهبی دارند دسته‌بندی شده است.
- در بخش نخست: فقه، خلاف، تفسیر، وصایا، قرائت قرآن، نحو، عروض، تاریخ و امثال آن بررسی می‌شود.
- در بخش دوم تشریح، نورشناسی، طب، بیطره، بزاه، ریاضیات، موسیقی، الهیات، هندسه و امثال آن مورد بحث قرار گرفته‌است. در خاتمه در رابطه با علم شطرنج و انواع بازی شامل ۱۵ صورت سخن گفته شده است.
نکته
آقای سید محمد باقر سبزواری رساله‌ای به نام امام فخر رازی به نام چهارده رساله در سال ۱۳۴۰ منتشر کرده‌اند. این اثر مربوط به کتاب یواقیت العلوم و دراری النجوم است. ایرج افشار دلیل این اشتباه را شباهت کتاب اخیر با جامع العلوم ذکر کرده‌اند. در حالیکه کتاب یواقیت به صورت سؤال و جواب است و از جامع العلوم متمایز می‌باشد.
کشاورزی
باب سی و ششم کتاب، «علم الفلاحه» نام دارد و در باب کشاورزی است که شامل ۹ اصل می‌شود.
- شناختن زمین نیک ـ وقت پاشیدن تخم ـ آمیختن سرگین طیور یا تخم ـ دفع آفات ـ نگهداری گندم ـ نگهداری انار ـ نگهداری انگور رستن کدو در مو ـ خواص داروئی انگور.