ثلاث باباجانی

مردم شهرستان ثلاث باباجانی به ؛۱-زبان کردی با گویش سورانی و لهجۀ جافی۲- کوردی گورانی تکلم می‌کنند.

دین مردم این شهرستان۱- اسلام و مذهب آنان تسنن۲- یارستان است.

شهرستان ثلاث بابا جانی از جنوب با شهرستان‌های سرپل ذهاب و دالاهو؛ از شرق با جوانرود همجوار و از غرب هم با کشور عراق مرز مشترک دارد.

این شهرستان یکی از ۱۴ شهرستان استان کرمانشاه است که در فاصله ۱۲۸ کیلومتری غرب شهر کرمانشاه قرار دارد. این شهرستان سه بخش، هفت دهستان، دو شهر و ۲۵۵ روستا دارد و هم‌مرز با کشور عراق است. وسعت این شهرستان ۱۹۲۰ کیلومتر مربع و جمعیت آن ۳۵٬۲۱۹ نفر می‌باشد.

• بخش مرکزی
  • دهستان خانه‌شور
  • دهستان دشت حر

شهرها: تازه‌آباد

• بخش ازگله
  • دهستان ازگله
  • دهستان جیگران
  • دهستان سرقلعه

شهرها: ازگله

• ‌بخش زمکان
  • دهستان زمکان جنوبی
  • دهستان زمکان شمالی

شهرها: -

بخش‌ها

دهستان‌ها

شهرها

شهرستان ثلاث باباجانی در فصل بهار طبیعت بسیار زیبایی دارد. منظره‌های بسیار دیدنی گردنه «سیاتایر» و «مله سراژیان» و «یک شبی» و … چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کنند.

چشمه «ریزه» که در درمان بیماری‌های کلیوی بسیار مؤثر است در این شهرستان است. این چشمه در ۲۰ کیلومتری شرق شهر تازه آباد (مرکز شهرستان ثلاث باباجانی) قرار دارد.

از کوه‌های شهرستان ثلاث باباجانی می‌توان به سارون(sarawan)، بنی گز، شِفیله، بَمو، دالاهو، نور، قَجَر، دری و … اشاره کرد که دارای مناظر دلربایی هستند. کوه‌های منطقه دارای گیاهان دارویی فراوانی می‌باشند رود زمکان پرآب‌ترین رود شهرستان می‌باشد.

در تقسیمات کشوری ۱۳۱۱ ش، نام «باباجانی کردستان» به عنوان بلوک ذکر شده‌است. در ۱۳۳۱ خ. «بخش ثلاث» مشتمل بر دهستان‌های باباجانی، قبادی و ولدبیگی / سرقلعه ولدبیگی و ۱۰۸ آبادی، یکی از بخش‌های شهرستان کرمانشاهان در استان پنجم بود. در ۱۳۵۵ خ. بخش باباجانی به مرکزیت آبادیِ اَزْگَله در شهرستان پاوه تشکیل شد و مشتمل بر دهستان‌های خانه‌شور، ازگله، جیگران و سرقلعه بود. در خرداد ۱۳۸۱، به موجب تصویب‌نامه هیئت وزیران، این بخش از شهرستان جوانرود جدا و شهرستان شد.

از مناطق تاریخی ثلاث باباجانی می‌توان به باقی مانده شهر درنه اشاره نمود که بنابر منابع تاریخی قدمت چند هزار ساله دارد، به طوری که هرودوت پدر تاریخ در ۲۵۰۰ سال پیش به صورت διà Δaρνɛων از آن نام برده‌است. بطلمیوس، فیلسوف اخترشناس و جغرافی دان مشهور یونانی (۹۰–۱۶۸ میلادی) هم این شهر را قرن‌ها پس از هردوت مورد توجه قرار می‌دهد. درنه که اکنون روستایی کوچک و دورافتاده در منطقه دۆڵی ده ره (دولی دره) می‌باشد به مدت چند قرن مرکز حکومت‌های نیرومند کُردی درتنگ، حلوان و باجلان بوده‌است.

خانا قبادی (۱۷۵۹–۱۷۰۰ م) شاعر و متفکر متجدد اهل درنه در ثلاث باباجانی امروزی بود. وی برای نخستین بار در تاریخ قرآن کریم را به زبان کردی ترجمه کرد. از خانای قبادی دیوان شعری به نام خسروشیرین بر جای مانده‌است. شاعر دیگر مشهور درنه ولی دیوانه است که سرگذشتی به سان مجنون بلکه پرسوزتر از وی داشته، اما لیلی او زنی بود به نام شمس (شه م). شاعر دیگر که میتوان وی را نیز متعلق به جغرافیای ثلاث باباجانی دانست مولوی تایجوزی {مولوی کرد یا سید عبدالرحیم متخلص به مولوی} دانست که به سبب دانش و نبوغ فراوانش در شعر و ادب کردی شهرتی ملی دارد. و همچنین عالم و شاعری دیگر بنام عبدالکریم فانی خانه شوری از خاندان سادات هاشمی خانه شور که در حوزه علمیه قریه ده شیخ دهستان خانه شور شهرستان ثلاث باباجانی نشو و نما کرد .شرح مبسوطی از زندگینامه اشعار و فعالیتهای علمی و ادبی ایشان در کتب نویسندگانی همچون ملا عبدوالکریم مدرس_{. بابامردوخ کردستانی . محمدعلی سلطانی آورده شده است.ایشان به مدت سی سال امام و خطیب و مدرس مدارس و مساجد مناطق شاره زور نرگسه جار احمی برنه حلبچه و... اقلیم کردستان عراق بودند که با دعوت علماء آن مناطق و مرحوم شخ علاالدین نقشبندی از خانه شور بدانجا مهاجرت کرد.} همچنین عزیز ویسی خوانندە مطرح کُرد نیز در این شهر به دنیا آمده است.

در شامگاه ۲۱ آبان ۱۳۹۶ ساعت ۲۱:۴۸:۱۶، زمین‌لرزه‌ای به قدرت ۷٫۳ در مقیاس ریشتر این شهر را لرزاند. این شهر نزدیک‌ترین شهر به کانون زلزله (به فاصلهٔ ۵ کیلومتر) بود. عمق زمین‌لرزه ۱۱ کیلومتر بوده که به علت عمق کم و مدت زیاد، کل منطقهٔ شمال غرب، غرب و جنوب غرب ایران این زمین‌لرزه را احساس کردند.

در تاریخ ۳۱ تیر ۱۳۹۷ هم زلزله‌ای به قدرت ۵٫۹ ریشتر و در عمق ۸ کیلومتری زمین این شهرستان را لرزاند.

• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران ۱۳۸۳.
• شهرستان ثلاث باباجانی از وبگاه گردشگری استان کرمانشاه، بازدید ۱۹ خرداد ۱۳۸۶