تذکرةالاولیاء
تذکرةالاولیاء کتابی عرفانی است به نثر ساده و در قسمت‌هایی مسجع، که در شرح احوال بزرگان اولیاء و مشایخ صوفیه توسط فریدالدین عطار نیشابوری به فارسی نوشته شده‌است.
| نویسنده(ها) | فریدالدین عطار نیشابوری |
|---|---|
| زبان | فارسی |
| موضوع(ها) | شرح احوال بزرگان اولیاء و مشایخ صوفیه |
| گونه(های) ادبی | سرگذشت‌نامه |
ساختار و درون‌مایهٔ کتاب
این کتاب مشتمل است بر مقدمه و ۷۲ باب که هریک به زندگی، حالات، اندیشه‌ها و سخنان یکی از عارفان و مشایخِ تصوف می‌پردازد، و ذکر مکارم اخلاق، مواعظ و سخنان حکمت‌آمیزشان در این کتاب آورده شده‌است.
نخستین باب به حالات و سخنان جعفر صادق اختصاص یافته‌است، و باب هفتاد و دوم به حسین بن منصور حلاج (متوفی ۳۰۹ هجری قمری). به نظر محمد استعلامی، دست‌نویس‌های معتبر تذکرةالاولیاء تا قرن دهم هجری، شامل همین ۷۲ باب است، امّا پس از قرن دهم فصل‌های دیگری با عنوان «ذکر متأخران از مشایخِ کِبار» بر این کتاب افزوده شده که حالات و سخنان ۲۵ تن از عارفان قرن‌های چهارم و پنجم را دربردارد.
در این کتاب از کسانی چون اویس قرنی، بایزید بسطامی، ابراهیم ادهم، رابعه عدویه، ابوحنیفه، شافعی، احمد حنبل و محمد باقر یاد شده‌است.
عطار در دیباچهٔ کتاب نحوهٔ گزینش و تألیف مطالب را به‌روشنی بیان کرده‌است؛ بنابراین مقدمه، نقل‌ها و روایت‌های تذکرةالاولیاء التقاطی از مطالب کتاب‌های دیگر است. از آثار صوفیانهٔ مهم و مشهور مربوط به اواخر قرن چهارم تا پایان قرن ششم، چند اثر با احتمال زیاد ممکن است مأخذ نقل‌های مؤلف تذکرةالاولیاء باشند، که عبارت‌اند از: طبقات الصوفیه اثر ابوعبدالرحمن محمد سلمی نیشابوری، حلیةالاولیا ابونعیم اصفهانی، و رسالهٔ قشیریه نوشتهٔ ابوالقاسم قشیری. کشف‌المحجوب هُجویری نیز احتمالاً از منابع عطار بوده، زیرا عطار برخی از مضامین آن را با عبارات روان‌تر و رساتر آورده‌است.
وضعیت انتشار
تصحیح انتقادیِ تذکرةالاولیاء اولین بار توسط رنالد نیکلسن انجام گرفته‌است (چاپ لیدن ۱۹۰۵–۱۹۰۷). از امتیازات تصحیح نیکلسن، یکی بی‌طرفی مذهبی او (از نظر شیعه و سنی)، و دیگر مقدمهٔ محمد قزوینی بر آن است که حاوی اطلاعات دقیق و سودمندی است. دومین تصحیح جدّی تذکرةالاولیاء، تصحیح محمد استعلامی است که تا سال ۱۳۹۷، ۲۸ بار چاپ شده‌است. منقح‌ترین چاپ تذکرةالاولیاء مجموعهٔ دو جلدی تصحیح «تذکرةالاولیاء» به تصحیح و توضیح محمدرضا شفیعی کدکنی است که انتشارات سخن منتشر کرده‌است.
پانوشت‌ها
- ↑ تذکرةالاولیاء، به تصحیح محمد استعلامی، ص ۳۶ مقدمه
- ↑ سایت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ملحقات تذکرةالاولیاء (بررسی و مقایسهٔ بینامتنی بخش اوّل و دوّم تذکرةالاولیاء)
- ↑ تذکرةالاولیاء، به تصحیح محمد استعلامی، ص ۲۸ تا ۳۲ مقدمه
- ↑ سایت خانهٔ کتاب تذکرةالاولیاء، تصحیح محمد استعلامی، انتشارات زوّار، چاپ بیست‌وهشتم، ۱۳۹۷ بایگانی‌شده در ۲۵ سپتامبر ۲۰۲۰ توسط Wayback Machine
- ↑ وبگاه ایبنا (خبرگزاری کتاب ایران) تصحیح شفیعی‌کدکنی از «تذکرةالاولیاء» منتشر شد
- ↑ پایگاه اطلاع‌رسانی شهر کتاب محمد استعلامی: سطح کار شفیعی کدکنی بسیار بالاتر از کارهایی که روی منظومه‌های عطار انجام شده
منابع
- فریدالدین عطار نیشابوری (بهار ۱۳۸۳)، تذکرةالاولیاء، به کوشش محمد استعلامی.، تهران: زوار، شابک ۹۶۴-۴۰۱-۰۳۴-۵
- صفحات اولیهٔ تذکرةالاولیاء، تصحیح محمد استعلامی، انتشارات زَوّار، چاپ بیست‌وسوم، ۱۳۹۱. سایت خانهٔ کتاب 5-034-401-964 ISBN بایگانی‌شده در ۱۲ ژوئیه ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine
- شفیعی کدکنی و تصحیح آثار عطّار نیشابوری بانک اطلاعات نشریات کشور|روزنامهٔ ایران
- تذکرةالاولیاء، تصحیح محمد استعلامی، انتشارات زَوّار، چاپ بیست‌وپنجم، سایت خانهٔ کتاب بایگانی‌شده در ۱۲ ژوئیه ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine
