به زندان
به زندان نام قطعه‌ای موسیقی است ساختهٔ ابوالحسن صبا ویولنیست ایرانی. بعدها توسط حسین دهلوی با الهام از این قطعه، اثری برای اجرا به همراه ارکستر نوشت که به آن شوشتری برای ویولن و ارکستر نام داد.
| «به زندان» | |
|---|---|
| ترانه ابوالحسن صبا | |
| فرمت | تصنیف در دستگاه همایون مایه شوشتری |
| ژانر | موسیقی کلاسیک ایرانی |
| آهنگساز(ها) | ابوالحسن صبا |
تاریخچه
به گفتهٔ ابوالحسن صبا، یک روز وی از خیابانی رد می‌شده که صدای یک متهم را که به زندان برده می‌شده می‌شنود که به زبان لری آوازی سر داده‌است و این آواز، الهام بخش او در ساختن قطعهٔ به زندان می‌شود. همایون خرم روایتی مفصل‌تر از این واقعه تعریف می‌کند که بر اساس آن، صبا در جاده قدیم شمیران و در نزدیکی زندان قصر با تعدادی زندانی مواجه می‌شود که یکی از آن‌ها زیر لب چیزی زمزمه می‌کرده‌است. صبا به آواز وی گوش می‌سپرد و مشغول نوشتن آن روی کاغذ می‌شود و در این بین ناخواسته وارد زندان می‌شود و نهایتاً با پادرمیانی افسر نگهبان زندان آزاد می‌شود.
ساسان سپنتا که خود از شاگردان صبا بوده، معتقد است که فردِ دربند خود یک آزادی‌خواه بوده‌است و قطعهٔ به زندان هم ندای این آزادی‌خواه است.
قطعهٔ به زندان در گوشهٔ شوشتری است و نمونه‌ای از یک چهارمضراب برای ویولن دانسته شده‌است.
شوشتری برای ویولن و ارکستر
بعدها حسین دهلوی که او نیز از شاگردان صبا بود، بر اساس قطعهٔ به زندان اثری به نام «شوشتری برای ویولن و ارکستر» نوشت و اولین بار در سال ۱۳۳۷ (یک سال پس از درگذشت صبا) آن را به صحنه برد؛ در این اجرا رحمت‌الله بدیعی تک‌نواز ویولن بود. این اثر بارها به صحنه رفت و با سولیست‌های ویلن مختلف از جمله شجاع‌الدین لشکرلو اجرا شد. دهلوی سپس در سال ۱۳۶۵ پارتیتور این اثر را منتشر کرد و پس از آن ارکسترهای مختلفی به اجرای این اثر پرداختند که در بهترین اجرایی که امروزه موجود است تک‌نوازی ویولن توسط ارسلان کامکار انجام شده‌است. مازیار ظهیرالدینی، میثم مروستی و آریا صهبایی از جمله ویولن‌نوازانی هستند که تک‌نوازی ویولن در اجراهای شناخته‌شدهٔ این اثر را عهده‌دار بوده‌اند. این اثر شبیه به یک روندو برای ویولن دانسته شده‌است. شجاع‌الدین لشکرلو کادانس‌های این قطعه را به روش کادانس‌های ویلن کلاسیک گسترش داد.
پانویس
- ↑ پورقناد، نگاهی به شوشتری برای ویولن و ارکستر (I).
- ↑ دهباشی و یکرنگیان، جشن‌نامه همایون خرم، ۳۹۳.
- ↑ سپنتا، استاد ابوالحسن صبا، ۱۷۶.
- ↑ روشن‌روان، تلفیق سنت و علم در موسیقی ایرانی، ۳۶.
- ↑ دهلوی، موسیقی سنتی ایران، ۴۴.
- ↑ سجاد پورقناد (۷ بهمن ۱۳۹۰). «نگاهی به شوشتری برای ویلن و ارکستر IV». گفتگوی هارمونیک.
- ↑ پورقناد، نگاهی به شوشتری برای ویولن و ارکستر (III).
- ↑ پورقناد، نگاهی به شوشتری برای ویولن و ارکستر (IV).
- ↑ پورقناد، نگاهی به شوشتری برای ویولن و ارکستر (VII).
منابع
- پورقناد، سجاد (۱۸ دی ۱۳۹۰). «نگاهی به «شوشتری برای ویولن و ارکستر» (I)». گفتگوی هارمونیک. دریافت‌شده در ۲۵ فوریه ۲۰۱۹.
- پورقناد، سجاد (۲۹ دی ۱۳۹۰). «نگاهی به «شوشتری برای ویولن و ارکستر» (III)». گفتگوی هارمونیک. دریافت‌شده در ۲۵ فوریه ۲۰۱۹.
- پورقناد، سجاد (۷ بهمن ۱۳۹۰). «نگاهی به «شوشتری برای ویولن و ارکستر» (IV)». گفتگوی هارمونیک. دریافت‌شده در ۲۵ فوریه ۲۰۱۹.
- پورقناد، سجاد (۱۱ شهریور ۱۳۹۱). «نگاهی به «شوشتری برای ویولن و ارکستر» (VII)». گفتگوی هارمونیک. دریافت‌شده در ۲۵ فوریه ۲۰۱۹.
- دهباشی، علی؛ یکرنگیان، رضا (۱۳۸۸). «جشن‌نامه همایون خرم: ای آشنا! راز دل بشنو». بخارا (۷۰): ۳۷۳–۴۱۹. دریافت‌شده در ۲۹ ژانویه ۲۰۱۹ – به واسطهٔ نورمگز.
- دهلوی، حسین (۱۳۶۸). «موسیقی سنتی ایران باید با زمان وفق یابد». ادبستان فرهنگ و هنر (۱): ۴۳–۴۵. دریافت‌شده در ۲۵ فوریه ۲۰۱۹ – به واسطهٔ نورمگز.
- روشن‌روان، کامبیز (۱۳۷۰). «تلفیق سنت و علم در موسیقی ایرانی (پیرامون چند قطعه موسیقی ساخته استاد حسین دهلوی)». ادبستان فرهنگ و هنر (۱۶): ۳۴–۳۶. دریافت‌شده در ۲۵ فوریه ۲۰۱۹ – به واسطهٔ نورمگز.
- سپنتا، ساسان (۱۳۷۶). «استاد ابوالحسن صبا». هنر (۳۴): ۱۶۳–۱۶۸. دریافت‌شده در ۲۵ فوریه ۲۰۱۹ – به واسطهٔ نورمگز.