بشقاب

واژه قاب ریشه ایرانی سغدی دارد و به معنی ظرف است. ریخت‌های رایج دیگر این واژه مانند پشقاب (فارسی افغانستان)، پیشقاب (شوشتری)، پشخاو (ابیانه، انارک) و همچنین نظرداشت واژگان مشابهش مانند پیش-دستی و … این واژه فارسی است. پیش قاب، ظرفی بوده که در پیش و جلوی هر فرد گذاشته می‌شده و با ظرفی که در وسط سفره گذاشته می‌شده فرق داشته‌است. در گذشته در پارسی به بشقاب، دوری می‌گفتند. امروزه نیز همچنان در برخی زبان‌های محلی، برای نمونه مازندرانی، بشقاب بزرگ را دوری می‌گویند. از دیگر واژه‌های پارسی معادل بشقاب، شیلان یا شیلانه، بَزمِه و لب‌تخت می‌باشد.

در قدیم به‌ویژه بشقاب‌های بزرگ لبه‌دار را دوری، پردل، و رکابی می‌گفتند. در پارسی، بشقاب سفالی و سوپ‌خوری، سُکُر (یا سُکوره، سُکُرجه، اُسکُر، اُسکُرچه)، بشقاب بزرگ زکنج، بشقاب کوچک بَزمَک، بشقاب کشیده دیس، بشقاب ژرف گِردَنَه، بشقاب چوبی چپین، و بشقاب پهن تبرک یا گرباک نامیده می‌شده‌است.

در ترکی استانبولی به بشقاب تاباک گفته می‌شود که همان تاباق در ترکی آذربایجانی است.

بشقاب‌ها از مواد گوناگونی چون چینی، ملامین، بلور، پلاستیک، سرامیک، آرکوپال و حتی استیل و گاهی چوب ساخته می‌شوند. اندازه، شکل و عمق بشقاب‌ها بسته به نوع کاربرد آن‌ها (پیش‌غذا، غذای اصلی، سوپ‌خوری (با عمق کمی بیشتر)، میوه، و دسر) متفاوت است. غذا پیش از توزیع در بشقاب معمولاً در دیس کشیده می‌شود.

بعضی از بشقاب‌ها فقط به عنوان وسیله تزئینی کاربرد دارند. برخی از بشقاب‌ها نیز در شکل‌های دیگری بجز دایره (مانند مربع) تولید می‌شوند. نوعی از بشقاب با قابلیت نگهداری لیوان و قاشق و حمل همه این‌ها با یک دست به شکل آرگونومیک طراحی شده‌است. همچنین طرح‌هایی در دست است تا بشقاب‌های گرم شونده به تولید برسند.

برخی علاقه‌مندان، به جمع‌آوری بشقاب اقدام می‌کنند. جمع‌آوری بشقاب به عنوان مجموعه برای نخستین بار توسط یک بریتانیایی-هلندی در سال ۱۸۰۰ (میلادی) صورت گرفت.

• بشقاب ایرانی، هزاره نخست پیش از میلاد

• نمایش بشقاب چینی عتیقه در استانبول ترکیه

• یک بشقاب ایرانی از روزگار بوییان