باغ پهلوان‌پور
باغ پهلوان پور مربوط به اواخر دوره قاجار است و در مهریز، محله مزویر آباد واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۳۳۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
| میراث جهانی یونسکو | |
|---|---|
| مکان |  ایران، استان یزد، مهریز |
| معیار ثبت | فرهنگی: (i)(ii)(iii)(iv)(vi) |
| شمارهٔ ثبت | ۱۳۷۲ |
| تاریخ ثبت | ۲۰۱۱ (طی نشست سی‌وپنجم) |
| اطلاعات ثبت ملی | |
| شماره ثبت ملی | ۶۳۳۴ |
| تاریخ ثبت ملی | ۷ مهر ۱۳۸۱ |
باغ پهلوان پور مهریز به دلیل روان بودن آب از داخل آن از گذشته دارای جاذبه خاصی بوده است. این آب از قنات مشهور به «حسن‌آباد» سرچشمه می‌گیرد که قنات نیز در فهرست اثار جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
آب قنات حسن‌آباد درختان چناری را که در حاشیه آن روییده‌اند، سیراب می‌کند. کرتهای این باغ از آب قنات شاه حسینی و قنات مزویر آباد، آبیاری می‌شود.
باغ دارای ۱۶ حقابه (سهمیه آب در اصطلاح محلی یزد حقابه نامیده می‌شود) است که هر ۱۲ روز یکبار به آن متعلق می‌گیرد. زمان هر حقابه بین ۱۰ الی ۱۱ دقیقه است که به آن سبو نیز گفته می‌شود.
دو طرف جوی اصلی باغ پهلوان پور درختان تنومند و سالخورده چنار قرار دارند. درختان مثمر باغ نیز شامل انار، بادام و خرمالو است و کاشت این درختان با توجه به گرمای زیاد استان یزد نمایانگر آب و هوای متفاوت نسبتاً خنک این منطقه است.
باغ پهلوان پور از لحاظ معماری نمایانگر تغییرات سبک باغسازی کهن ایرانی به سمت و سوی باغسازی رایج امروزی است. این باغ شامل یک مجموعه ورودی، ساختمان کوشک یا شربتخانه، بنای زمستانخانه، بنای سرایداری، حمام و آشپزخانه است. سبک معماری آن ترکیبی از معماری کوشکی و حیاط مرکزی است که کوشک اصلی در مرکز آکس اصلی باغ قرار دارد، مسیر عبوری آب در باغ نیز از این محور است. علاوه بر این محور اصلی آب در یک محور دیگر نیز جریان دارد که باغ آرایی حول این دو محور به وجهی زیبا صورت گرفته است، به این معنا که درختان نظام ساز باغ در حاشیه این دو خیابان کاشته شده‌اند.
مجموعه ورودی باغ شامل برج - اصطبل و کاهدان است.که در حال حاضر به موزه مردم شناسی تبدیل شده است. تزیینات برج همانند تزیینات دوره زندیه است اگر چه تاریخ احداث تمامی این سه بنای ذکر شده مربوط به دوره قاجار است. زیباترین بنای باغ کوشک یا شربتخانه است که در آکس اصلی‌ترین مسیر باغ واقع گردیده است.
ساخت کوشک به دوره قاجار مربوط می‌شود و در سه سطح (دو و نیم طبقه) طراحی شده است. بخش داخلی کوشک شامل تالار- حوضخانه و گوشوارها است.
آب قنات حسن‌آباد از وسط کوشک عبور می‌نماید، و در باغ جاری می‌شود.
بنای معروف دیگر که در مجموعه وجود دارد، بنای زمستانخانه است که ساخت آن به دوره پهلوی اول مربوط می‌شود از آن جهت به زمستانخانه مشهور است که جهت آن با توجه به اقلیم منطقه، بنا را برای استفاده در زمستان مناسب می‌ساخته است. این بنا در یک طبقه ساخته شده و اتاقهای نشیمن، پستو، طنبی و مطبخ را شامل می‌شود. در حال حاضر سوییت های اقامتی باغ در این بخش قرار دارند.
این باغ از دارایی‌های شادروان تاجر و پهلوان مهریزی «علی پهلوان پور» بوده که توسط میراث فرهنگی استان یزد خریداری و تعمیر و مرمت گردیده است.
در کنار کوشک آشپزخانه، حمام و انباری قرار داشته است که حمام اخیراً بوسیله حفاری از زیر خاک بیرون آورده شده است.
بنای مشهور به سرایداری نیز که محل سکونت و کارگاه خدمه باغ بوده است در جبهه شمالی باغ قرار دارد.
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.