ایلیاد
ایلیاد (به یونانی: Ἰλιάς) اثر حماسی طبیعی که برخی مواقع آهنگ ایلیون (Song of Ilion) نامیده می‌شود یک دیوان شعر حماسی و کهن از یونان باستان است که در یکی از قوالب شعر یونانی به نامِ Dactylic Hexameter سروده شده و منسوب به هومر، شاعر نابینای یونانی است. این شعر در قرن ۸ قبل از میلاد سروده شده است و به همراه ادیسه در زمره قدیمی ترین آثار ادبیات غرب برشمرده می‌شود. ایلیاد شامل ۱۵,۶۹۳ بیت است که به زبانِ یونانیِ هومری نگاشته شده است و ترکیبی از گویش‌های متعدد یونانی است.
| اثر هومر | |
تصویری از خطوط ۴۶۸_۴۷۳ کتاب اول بر تخته ای چوبی متعلق به ۴۰۰_۵۰۰ سال پس از میلاد در مصر. نمایش درآمده در موزه بریتانیا | |
| تاریخ نگارش | قرن هشتم پیش از میلاد |
|---|---|
| زبان | یونانی |
| شمار ابیات یا خط‌ها | ۱۵،۶۹۳ |
| مطالعهٔ آنلاین | ایلیاد Iliad در ویکی‌نبشته |
در ایلیاد از جنگ تروا که به‌خاطر دزدیدن هلن دختر زیباروی پادشاه به دست پاریس اتفاق افتاد سخن به میان آمده است. داستان در مورد محاصره ۱۰ ساله شهر تروآ (ایلیون) توسط ساکنان بومیِ شماری از ایالت های یونانِ میسنی که آخایی (به انگلیسی: Achae) نامیده می‌شوند است و جنگ ها و رویدادها را طی هفته ها درگیری میانِ سپاه آخاییان به فرماندهی آگاممنون و سپاه ترواییان به فرماندهی هکتور روایت می‌کنند. به جز این دو، شمار زیادی از اساطیر یونان مانند زئوس، هرا، آتنا، آفرودیت، آرس، آپولون، آرتمیس، هفائستوس، پوزئیدون، ایریس، ثتیس، آشیل، پاتروکل، منلاس، نستور، دیومد، پاریس، پریام، سارپدون، انه و آژاکس نقش محوری و کلیدی را در این داستان ایفا می‌کنند.
موضوع کتاب
داستان اثر، بیست و چهار قسمت (سرود) است که مربوط است به ربوده‌شدن هلن زن زیباروی منلائوس یکی از چند فرمانروای یونان توسط پاریس پسر پریام شاه ایلیون (تروا). خواستگاران هلن با هم پیمان بسته بودند که چنانچه گزندی به هلن رسید شوی او را در مکافات مجرم یاری دهند. از این رو سپاهی بزرگ به فرماندهی آگاممنون و با حضور پهلوانانی چون آشیل، اولیس، پاتروکل، آیاس (آژاکس) و… به سوی شهر تروا روانه گردید تا هلن را از پاریس بازپس گیرند. سپاهیان یونان ده سال تروا را محاصره کردند ولیکن با رشادتهای پهلوانان تروا، به ویژه هکتور بزرگترین پسر شاه و برادر پاریس و پشتیبانی خدایانی چون زئوس و آفرودیت و آپولون طرفی نبستند.
در این سالها آشیل، بزرگترین پشتوانه یونانیان به دلیل اختلاف با آگاممنون جبهه را رها کرده و در گوشه ای به همراه یاران اختصاصی اش نبرد را نظاره می‌کرد. تا اینکه پاتروکل پسر عموی آشیل، با لباس و جنگ ابزار آسمانی او به نبرد رفت؛ ولی با فریب و نیرنگ زئوس و دشمنی آپولون و دیگر از خدایان هوادار تروا، شکست خورده و به دست هکتور کشته شد. آشیل از این رویداد خشمگین شده و اختلافاتش با آگاممنون را کنار گذاشته و پس از تشییع جنازه پاتروکل، به نبرد تن‌‌به‌تن با هکتور پرداخت و او را شکست داد. سپس به جنازه اش بی‌احترامی روا داشته و آن را با خود به اردوگاه یونانیان آورد.
پریام شاه تروا به یاری خدایان شبانه خود را به اردوگاه آشیل رسانده و با زاری از او تمنا کرد که جنازه پسرش را به او برگردانند تا بتواند مراسمی در خورِ بزرگیِ این پهلوان حماسه ساز، ترتیب دهد. پس از گفتگوی دراز، آشیل پذیرفت و داستان ایلیاد اثر هومر با توصیف سوزاندن هکتور در تروا و به سوگ نشستن مردمان شهر برای او به پایان می‌رسد.
در این کتاب و همچنین کتاب دیگر هومر، اودیسه اشاره‌ای به پایان نبرد تروا و سرنوشت تراژیک آشیل نرفته‌است. داستانهایی چون اسب تروا در آثار نویسندگان بعدی روم همچون ویرژیل و اووید آمده و افسانه رویین‌تن بودن آشیل و ماجرای پاشنه آشیل که به مرگش انجامید را شاعر سده یکم میلادی استاتیوس در کتاب خود آشیلید آورده است.
ترجمه به فارسی
تاکنون سه ترجمه‌ی معتبر از ایلیاد به زبان فارسی صورت گرفته است. دو ترجمه به نثر و یک ترجمه به نظم. ترجمه‌های منثور از روی ترجمهٔ فرانسوی ایلیاد که از زبان اصلی (یونانی باستان) به فرانسه صورت گرفته است، انجام یافته است و ترجمهٔ منظوم به نظر می‌رسد از روی همین ترجمه‌های منثور فارسی صورت گرفته است منتها با رویکردی شاعرانه.
ترجمهٔ منثور
نخستین ترجمهٔ ایلیاد از سعید نفیسی است که به همت شرکت بنگاه ترجمه و نشر کتاب در سال 1333چاپ شده است و سالها تنها ترجمه از ایلیاد در زبان فارسی بود. دومین ترجمه از دکتر میر جلال الدین کزازی است توسط نشر مركز در سال 1368 منتشر شد که ترجمهٔ باستان‌گرایانه يا آركائيك محسوب می‌شود. اما هر دو ترجمه در اتخاذ زبان ترجمه، وامدار ادبيات شاهنامه هستند.
ترجمهٔ منظوم
سومین ترجمه از ایلیاد که نخستین ترجمهٔ منظومِ ایلیاد محسوب می‌شود از تقی سائس (فرخ) است که در سال ۱۳۹۴ به همت نشر هلتاک چاپ شد. البته این ترجمه فقط فصل اول کتاب (سرود نخستین) ایلیاد را در بر می‌گیرد.
پانویس
منابع
- Budimir, Milan (1940). On the Iliad and Its Poet.
- Herodotus (1975) [first published 1954]. Burn, A. R.; de Sélincourt, Aubrey (eds.). The Histories. London: Penguin Books. ISBN 0-14-051260-8.
- Lattimore, Richmond, trans. (1951), The Iliad by Homer, Chicago: University of Chicago Press
- Mueller, Martin (1984). The Iliad. London: Allen & Unwin. ISBN 0-04-800027-2.
- Nagy, Gregory (1979). The Best of the Achaeans. Baltimore: The Johns Hopkins University Press. ISBN 0-8018-2388-9.
- Powell, Barry B. (2004). Homer. Malden, Mass.: Blackwell. ISBN 978-1-4051-5325-6.
- Seaford, Richard (1994). Reciprocity and Ritual. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-815036-9.
- West, Martin (1997). The East Face of Helicon. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-815221-3.
- Fox, Robin Lane (2008). Travelling Heroes: Greeks and their myths in the epic age of Homer. Allen Lane. ISBN 978-0-7139-9980-8.
برای مطالعه بیشتر
- De Jong, Irene (2012). Iliad. Book XXII, Cambridge University Press. شابک ۹۷۸۰۵۲۱۷۰۹۷۷۴
- Edwards, Mark W.; Janko, Richard; Kirk, G.S., The Iliad: A Commentary: Volume IV, Books 13–16, Cambridge University Press, 1992. شابک ۰−۵۲۱−۲۸۱۷۱−۷
- Edwards, Mark W.; Kirk, G.S., The Iliad: A Commentary: Volume V, Books 17–20, Cambridge University Press, 1991. شابک ۰−۵۲۱−۳۰۹۵۹-X
- Graziosi, Barbara; Haubold, Johannes, Iliad: Book VI, Cambridge University Press, 2010. شابک ۹۷۸۰۵۲۱۸۷۸۸۴۵
- Hainsworth, Bryan; Kirk, G.S., The Iliad: A Commentary: Volume III, Books 9–12, Cambridge University Press, 1993. شابک ۰−۵۲۱−۲۳۷۱۱−۴]
- Kirk, G.S., The Iliad: A Commentary: Volume I, Books 1–4, Cambridge University Press, 1985. شابک ۰−۵۲۱−۲۳۷۰۹−۲
- Kirk, G.S., The Iliad: A Commentary: Volume II, Books 5–8, Cambridge University Press, 1990. شابک ۰−۵۲۱−۲۳۷۱۰−۶
- Murray, A.T.; Wyatt, William F., Homer: The Iliad, Books I–XII, Loeb Classical Library, Harvard University Press, 1999, شابک ۹۷۸−۰−۶۷۴−۹۹۵۷۹−۶
- Richardson, Nicholas; Kirk, G.S., The Iliad: A Commentary: Volume VI, Books 21–24, Cambridge University Press, 1993. شابک ۰−۵۲۱−۳۰۹۶۰−۳
- West, Martin L., Studies in the text and transmission of the Iliad, München : K.G. Saur, 2001. شابک ۳−۵۹۸−۷۳۰۰۵−۵
- علی اکبر جعفری: اساطیر یونان و آثار حماسی هومر
- [ایلیاد هومر، ترجمهٔ سعید نفیسی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب]
- [ایلیاد هومر، ترجمه دکتر جلال الدین کزازی، نشر مرکز]
- [ایلیاد هومر به نظم فارسی، تقی سائس «فرخ»، نشر هلتاک]